نیروهای کرد وابسته به پ.ک.ک را می‌توان بازندگان ائتلاف پنهان واشنگتن و آنکارا دانست، ائتلافی که گمان نمی رود مدت مدیدی دوام آورد.

ژوئن ۲۰۱۴ را می توان سرآغاز فصل نوینی از خاورمیانه جدید قلمداد کرد، ماهی که در آن داعش با حمله به موصل عراق و تصرف مناطق وسیعی از این کشور از بحرانی در درون سوریه به بحرانی بین المللی تبدیل شده و زمینه نگرانی فزاینده‌یی را در سراسر منطقه و جامعه بین المللی ایجاد نمودند. تلاش برای فتح بغداد و اربیل سبب شد که قدرت‌های منطقه‌یی و بین المللی جهت مقابله با زیاده خواهی‌های داعش مستقیما وارد عمل شده و به مبارزه با این گروه بپردازند.

فارغ از گذشت یک سال و اندی از مبارزه آمریکا بر علیه داعش و ناکامی در مهار آن که زمینه ایجاد اتهاماتی را بر علیه واشنگتن و هم پیمانانش مبنی بر عدم تمایل به نابودی این گروه ایجاد نموده است، کشوری را می توان نام برد (ترکیه) که در طول این سال‌ها در صدر متهمین حمایت از داعش و سایر جریان‌های خشونت‌طلب بوده و با گذشت سال‌ها و با وجود انتقادهای مکرر تغییری در مواضعش ایجاد نشده است.

هفته ی گذشته رسانه های منطقه مبادرت به انتشار اخباری نمودند که حکایت از تغییر رویه ترکیه در قبال مسئله داعش داشت، امری که بلافاصله به تایید مقامات آنکارا و واشنگتن نیز رسید. بر این اساس رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه، هفته گذشته به باراک اوباما، رئیس جمهوری آمریکا، برای استفاده جنگنده‌های آمریکایی از پایگاه اینجرلیک این کشور جهت حمله به مواضع داعش در سوریه چراغ سبز نشان داد. به گزارش رسانه های منطقه ترکیه در پی ماه‌ها مذاکره آمریکا با این کشور، با فعالیت جنگنده‌های آمریکایی از این پایگاه موافقت کرده‌است. احمد داوود اوغلو نخست وزیر این کشور بدون آن که وارد جزئیات توافق کشورش با آمریکا شود، گفت که ایجاد چتر هوایی برای نیروهای ارتش آزاد سوریه و سایر عوامل میانه‌رو که با داعش در سوریه می‌جنگند، اهمیت دارد. سرکوب پ‌ک‌ک در شمال عراق و سوریه از دیگر اهدافی است که مقامات ترکیه در خلال گفتگوهای شان با طرف آمریکایی بدان اذعان نموده‌اند.
برآورد ۱۳ سال حکمرانی حزب عدالت و توسعه در ترکیه نشان می دهد که چگونه این حزب با وجود موانع بسیار توانسته است گام به گام نه تنها قدرت خود را در سطح جامعه تثبیت نموده بلکه تمامی رقبا را به مرور از گردونه مراکز قدرت خارج نماید. بی گمان حزب عدالت و توسعه را می توان حزبی قائم به شخص اردوغان دانست. تمامی مخالفین درونی نظیر عبدالله گل و یا متحدین بیرونی هم چون فتح الله گلن با کوچکترین انتقادی نسبت به اردوغان از حزب و همبستگی با آن خارج شده‌اند.
در طول سال های حکمرانی عدالت توسعه، احزاب ملی گرا و عموما پان ترکی نظیر حزب جمهوری خلق و حرکت ملی همواره این حزب را به اعطای امتیازهایی به کردها در خلال گفتگوهای صلح متهم می نمودند، حال و با اعلام حمله دولت اردوغان به مواضع پ ک ک در عراق و سوریه پس از توافق دولت او با آمریکا به نظر می آید که روند گفتگوهای صلح متوقف شده و عملا زمینه ریزش شماری از آرای پان ترک ها به سوی حزب عدالت و توسعه مهیا شود.

اردوغان بر آن است با حمله به مواضع پ ک ک، روند صلح با کردها را به چالش کشیده و ضمن کسب شماری از آرای ترک های ناسیونالیست، زمینه موضع گیری دمیرتاش رهبر حزب دموکراتیک خلق ها را فراهم آورد تا او را از طریق بازداشت یا در انتخابات زودهنگام از صحنه سیاسی ترکیه حذف نموده و بتواند قدرت مطلقه را در انتخابات زودهنگام جهت رسیدن به آمالش کسب نماید.

عدم کسب آرای لازم از سوی هیچ یک از احزاب داخلی در انتخابات اخیر و عدم ائتلاف احزاب منجر به برگزاری انتخاباتی زود هنگام خواهد شد. حمله به مواضع پ ک ک در این راستا مزایای بی شماری را از آن حزب اردوغان خواهد کرد. در اولین گام آرای ترک های چپ گرا از صندوق حزب دموکراتیک خلق ها گرفته شده و حتی ممکن است در فضای ضد کردی زمینه انحلال این حزب فراهم آید که در این صورت آرای این مناطق به جهت ویژگی های اجتماعی اش و بر مبنای نظام انتخاباتی ترکیه به سوی حزب عدالت و توسعه حرکت خواهد کرد و ثانیا موقعیت اردوغان در میان ملی گرایان ترک در اثر حملات دولت او به پ‌ک‌ک افزایش یافته و احتمالا منجر به کسب آرای حداکثری در انتخابات اخیر خواهد شد. دستیابی به اکثریت آرا زمینه را برای تحقق آخرین آرزوی اردوغان در داخل برای تبدیل شدن به یک دیکتاتور تمام و کمال مهیا خواهد کرد.

از سال ۲۰۱۳ تا کنون پ‌ک‌ک متعهد به صلحی شکننده با آنکارا بوده است، صلحی که اکنون به پایان رسیده است.

حمایت دولت رجب طیب اردوغان از گروه های تندرو به ویژه داعش در طول دو سال اخیر بر وجهه بین المللی ترکیه به شدت آسیب وارد کرده بود، تا آن جا که علاوه بر مدافعین حقوق بشر، سازمان های بشر دوستانه و رسانه ها، حتی حامیان ترکیه نیز به انتقاد شدید از دولت آنکارا پرداخته بودند. جو بایدن معاون رئیس جمهور آمریکا در اظهاراتی صراحتا ترکیه را به عنوان حامی داعش قلمداد کرده و از این کشور شدیدا انتقاد نموده بود.

سفیر ایران (علی رضا بیگدلی) در ترکیه در روزهای اخیر به دیدار صلاح الدین دمیرتاش و فیگن یوکسکداغ دو رهبر ارشد حزب دموکراتیک خلق ها رفته است. جمهوری اسلامی مخالفت خود با حملات ترکیه به خاک عراق و سوریه را صراحتا اعلام کرده است.

تضعیف موقعیت دولت اردوغان محدود به عرصه بین المللی نمانده و در درون ترکیه نیز به وضوح قابل مشاهده بود تا آن جا که حزب وی پس از ۱۳ سال قدرت مطلق شکست سختی را در انتخابات اخیر متحمل شد. بنابراین قابل تصور است که دولت اردوغان در اقدامی جهت ترمیم موقعیت سیاسی اش مبادرت به حمله به مواضع داعش نموده است.
تحولات سوریه هم زمان فرصتی را برای قدرت افزونی کردها در منطقه فراهم آورده است. کردهای سوریه تحت عنوان حزب اتحاد دموکراتیک و شاخه نظامی اش ( پ ی د) به عنوان شاخه ای از پ ک ک ( حزب کارگران کردستان ترکیه) محسوب می شوند. هم اکنون کردهای سوریه توانسته اند بر مناطقی در شمال سوریه استیلا یافته و با تصرف برخی مناطق عرب نشین هم چون تل ابیض زمینه اتصال مناطق کرد نشین را برای تشکیل یک دولت مستقل و یا خودمختار نظیر آن چه در شمال عراق است را مهیا نمایند.

حضور پ ی د در شمال سوریه به عنوان زیرشاخه‌ی پ‌ک‌ک و هم مرز بودن با ترکیه، بیش از هر زمانی آنکارا را نگران ساخته که ممکن است دگرگونی تحولات سوریه زمینه اثرگذاری آن بر ترکیه را فراهم کرده تا آن جا که موجب تجزیه این کشور گردد، لذا برای مهار هم زمان پ‌ک‌ک در سوریه و ترکیه وارد عمل شده و در لوای مبارزه با داعش در پی سرکوب آن ها برآمده است. بنابر آن چه رسانه ها در طول یک هفته اخیر منتشر نموده اند تا کنون جنگنده های ترکیه در کنار واحدهای توپخانه این کشور ده ها نقطه در شمال عراق (کوه های قندیل عراق واقع در کردستان از مناطقی است که پ ک ک در آن حضور دارد) و سوریه را هدف قرار داده اند که به مرگ صدها تن منجر شده است. اردوغان نگران تغییر موازنه قدرت در منطقه از طریق افزایش قدرت کردهاست.

ساقط کردن دولت بشار اسد در سوریه با وجود عدم برنامه ای مشخص در رابطه با آینده این کشور در طول چهار سال گذشته در راس برنامه های اردوغان قرار گرفته است و با وجود دگرگونی های میدانی هم چنان وی مصر بر تحقق آن است.
بنابر آن چه منابع ترکیه ای اعلام نموده اند، دو طرف آمریکایی و ترک در خلال گفتگوهای شان بر سر ایجاد منطقه ای پرواز ممنوع و حائل در سوریه به توافق رسیده اند. روزنامه حریت در همین باره به نقل از مقام‌های دولت ترکیه نوشت، این منطقه امن حدود ۹۰ کیلومتر طول و بین ۴۰ تا ۵۰ کیلومتر عمق خواهد داشت. بنابر این گزارش این منطقه امن، محدوده‌ی میان شهر مرزی جرابلس واقع در کنار فرات در شمال شرق سوریه تا شهر کوچک مارع در شمال حلب در بر خواهد گرفت. به نظر می آید که اکنون طرفین با اتخاذ رویه ای مشخص و با در اختیار داشتن بخشی از خاک سوریه بیش از هر زمانی به تسلیح و آموزش مخالفان بپردازند.

اهمیت مسئله اعمال پرواز ممنوع بر بخش هایی از حریم هوایی سوریه بدان روی است که منطقه فوق از حملات احتمالی جنگنده ها و بالگردها حکومت سوریه در امان مانده و می تواند به اردوگاه هایی امن برای گروه‌های اپوزسیون سوری تبدیل شود. علاوه بر آن ایجاد منطقه ای حائل می تواند موجب اسکان مهاجرین سوری در این منطقه شده و مانع از ورود آن ها به ترکیه گردد. چاووش اوغلو وزیر خارجه ترکیه در این باره می گوید: ما خواهان ایجاد مناطق امنی هستیم که آوارگان سوری در آن با امنیت زندگی کنند. ما می خواهیم مناطقی خالی از داعش و امن در شمال سوریه ایجاد کنیم و به آوارگان اجازه بدهیم تا به کشورشان بازگردند.
پایگاه اینجرلیک واقع در جنوب ترکیه و حوالی شهر آدانا همواره و در طول سال های اخیر به عنوان یک پایگاه نظامی کلیدی از سوی نظامیان آمریکایی مورد بهره برداری قرار گرفته است. از زمان آغاز حملات ائتلاف به رهبری آمریکا بر علیه داعش، مقامات آنکارا مانع از استفاده از این پایگاه از سوی آمریکایی ها جهت سرکوب داعش شده اند. گفته می شود در خلال گفتگوهای اخیر ترکیه پذیرفته است که مجددا این پایگاه را در اختیار نظامیان آمریکایی قرار دهد.
مولود چاوش اوغلو وزیر امور خارجه ترکیه در این باره در مصاحبه ای اختصاصی با خبرنگار شبکه تلویزیونی سی سی تی وی گفت: «ما از ابتدا تاکید کرده ایم در صورتی که درباره جنگ علیه گروه های افراطی به توافقی جامع دست بیابیم ترکیه هر آن چه در توان داشته باشد در این حوزه انجام خواهد داد.» وزیر امور خارجه ترکیه گفت: ما نه تنها علیه گروه های افراطی خواهیم جنگید بلکه مقرهای هوایی خود را هم برای این هدف بکار خواهیم گرفت. ما این موضع را نه ماه قبل هم اعلام کرده ایم و موضع ما در خصوص جنگ علیه گروه های افراطی تغییر نکرده است.

با وجود اختلاف نظرهای موجود میان واشنگتن و آنکارا در طول سال های اخیر، طرفین هم چنان متحدینی مستحکم برای یکدیگر محسوب می شوند. ترکیه سابقه عضویت ده ها ساله در بلوک غرب را در کارنامه خود داشته و هم اکنون عضوی از سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) می باشد. عدم ارتباط گیری با این کشور جهت حل معضلات خاورمیانه مشکلات مدیدی را از آن واشنگتن خواهد کرد، لذا تصور می شود که یکی از اهدف آمریکایی ها از نزدیکی به ترکیه و اعطای امتیازاتی به این کشور هم چون حمله به مقر کردها، بهره گیری از جایگاه ویژه ترکیه در معادلات منطقه ای می باشد.

مسعود بارزانی رئیس اقلیم کردستان عراق خواستار خروج نیروهای پ ک ک از شمال اقلیم شده است. علاوه بر فشارهای وارد شده بر بارزانی از سوی ترکیه، رقابت پنهان وی با اوجالان سبب شده که تمایل به قدرت گیری پ ک ک در منطقه نداشته باشد.

اختلاف دیدگاه در رابطه با آینده سوریه و سایر مباحث مناقشه انگیز هم چون نحوه سقوط دولت محمد مرسی در مصر زمینه ایجاد شکاف میان متحدین آمریکا در خاورمیانه را فراهم آورده، حال و با ایجاد توافقی میان دو طرف (آنکارا و واشنگتن) تصور می شود فضا برای دستیابی به اهداف مدنظر در سطح منطقه بیش از هر زمانی مهیا است.
قدرت گیری کردها در شمال سوریه و تشکیل منطقه ای خود مختار را می توان بزرگترین تراژدی برای ترکیه دانست لذا شخص اردوغان صراحتا اظهار داشته که حفظ تمامیت ارضی سوریه (عدم تشکیل کشوری کرد نشین ) برای ترکیه اهمیت فوق العاده داشته و آنکارا خود را در استفاده از هر ابزاری برای ممانعت از تشکیل منطقه ای کرد نشین در شمال سوریه مجاز می داند. ترک ها نگرانند هر گونه تغییری در موقعیت میدانی کردها در سوریه در امتداد ارتقای وضعیت آن ها در عراق در جهت ایجاد دولتی مستقل تعبیر شده و زمینه بسط و سرایت آن به ترکیه را فراهم نموده و موجب تزلزل امنیت این کشور شود.

مواضع سفت و سخت ترکیه در قبال کردها در حالی است که آمریکایی ها علی رغم بیان مکرر احترام به تمامیت ارضی کشورهای خاورمیانه از ایجاد کشوری کرد نشین در منطقه استقبال می نمایند. تحولات دهه اول هزاره سوم میلادی در منطقه و طرح های آمریکا در این باره نظیر خاورمیانه جدید و خاورمیانه بزرگ نشان می دهد که استراتژیست های آمریکایی چگونه برای تشکیل کشوری کرد در منطقه و تجزیه سایر کشورهای خاورمیانه جهت آن که دموکراتیزه کردن خاورمیانه می نامند در تلاش اند، امری که با استقبال بی نظیر اسرائیلی‌ها نیز مواجه است. از زمان اشغال سرزمین های فلسطینی توسط اسرائیل تا به امروز کسب حمایت متحدین غیر عرب همواره در دستور کار تل آویو بوده است.

در رابطه با تحولات میدانی حاکم بر سوریه نیز بایستی ذکر کرد که هم اکنون کردهای سوری ( پ ی د) به عنوان متحدین آمریکا در خط مقدم نبرد با داعش قرار دارند، این در حالی است که ترکیه مدام نگرانی خود را از قدرت گیری عملیاتی کردها در سوریه بیان می کند. به واقع طرفین موضعی متفاوت و گاه متعارض در قبلا نقش کردها دارند، آمریکایی ها با سرمایه گذاری گسترده بر کردها بر آن است که نقش ویژه ای در معادلات آتی بدان ها دهد، اما آنکارا به دنبال سرکوب مطلق آن هاست، لذا تداوم رویکردی که ترکیه در طی یک هفته اخیر آغاز نموده ( بمباران مواضع پ ی د در سوریه) قطعا با مخالفت آمریکا روبرو خواهد شد و همین امر عاملی برای شکست زودهنگام ائتلاف آنکارا-واشنگتن خواهد شد.

در رابطه با موضع کنونی دولت آمریکا در قبال سوریه می توان اظهار داشت که آمریکایی با در پیش گرفتن رویه ای فرسایشی در پی دستیابی به خواسته های خویش در بلند مدتند. تجزیه سوریه و تاسیس چند کشور از آن، وجود نسبی گروه های افراطی در منطقه به عنوان ابزار فشاری جهت تحقق منافع آمریکا و تامین منافع اسرائیل از طریق کشور همسایه (سوریه) از اهداف آمریکا در این راستا می باشد. به باور ناظرین منطقه ای آمریکا خواهان نابودی مطلق اسد نبوده و صرفا در پی تضعیف آن گام بر می دارد چرا که تا کنون جایگزینی مناسبی برای آن نیافته است. به باور شماری از این کارشناسان آمریکا با بالا گرفتن نزاع های فرقه ای در پی ایجاد کشوری کوچک علوی و مسیحی نشین در مناطق ساحلی سوریه به رهبری بشار اسد است.
اختلاف دیدگاه در رابطه با آینده اسد پیشتر نیز موجب رودررویی مستقیم اوباما با اردوغان شده بود، لذا احتمال پایداری بلند مدت توافق کنونی نیز دور از ذهن به نظر می آید، چرا که آمریکا بر خلاف ترکیه حاضر نیست به هر قیمتی اسد را ساقط نماید.

سیاست های اوباما در خلال شش سال گذشته نشان می دهد که احتمال پایداری توافق حاصل شده میان او و اردوغان در طول هفته های اخیر در رابطه با نحوه مبارزه با داعش دور از انتظار است.

به واقع آمریکایی ها اگرچه در مقابله با تروریسم صادقانه عمل نکرده و آن گونه که باید و شاید به سرکوب داعش نپرداخته اند اما همواره نسبت به قدرت گیری فزاینده آن  ها در سوریه و عراق ابراز نگرانی کرده اند. تجربه قدرت گیری طالبان در افغانستان به واسطه حمایت های غیر مستقیم و چراغ سبزهای آمریکا و تنش پس از آن (میان طالبان و آمریکا) به واشنگتن نشان داده که تروریست ها هیچ گاه متحدینی قابل اعتماد نخواهند بود لذا آمریکا تمایلی به قدرت گیری آن ها در سوریه و عراق ندارد، ضمن آن که خواهان نابودی آن ها نیز نیست و در پی استفاده از ظرفیت های آنان جهت دستیابی به مقاصدش در منطقه است.

رجب طیب اردوغان در طول سال های پس از آن چه انقلاب عربی می نامیدند تا کنون یکی پس از دیگری از مواضعش عقب نشینی کرده و منافع ترکیه را به خطر انداخته است. پابرجایی صلح میان دولت او و کردها تنها دستاوردی بود که توانسته بود حفظ نماید، حال و با حمله به مواضع پ ک ک دیگر صلحی میان آن ها وجود ندارد. اکنون برای پیش بینی موقعیت آتی اردوغان زود است، اما دو حالت را می توان برای او در نظر گرفت. کسب امتیازهای حداکثری در انتخابات زودهنگام و دستیابی به آرزوهایش در سیاست داخلی در کنار موفقیت در مهار کردها و یا زوال مطلقش در داخل و خارج در صورت ناکامی در مهار کردها، هیچ حالت میانه ای را با توجه به رویکرد اردوغان نمی توان متصور بود.

از سویی دیگر ترکیه متهم ردیف اول رشد و نمو تروریست ها در خاورمیانه محسوب شده و تا کنون و با وجود انتقادهای گسترده بین المللی از حمایت پنهان خویش از داعش و النصره و سایر گروه های مسلح مستقر در سوریه دست نکشیده است. اعلام آمادگی جهت مقابله با داعش پس از توافق یک هفته پیش میان آمریکا و ترکیه نیز از سوی محافل بین المللی جدی گرفته نشده است، هم چنان که ترکیه تحت لوای مبارزه با داعش مکررا مواضع کردها را هدف قرار داده است. کرم اکتم، استاد مرکز مطالعات جنوب شرق اروپا در دانشگاه گراتس در اتریش در این باره می گوید: سیاست ترکیه عبارت از این است که وانمود کند علیه داعش می جنگد، در حالی که در واقع هدف دیگری را دنبال می کند و آن هم عبارت است از نابودی پ‌ک‌ک.

ترکیه پ ک ک را گروهی تروریستی و در ردیف داعش دانسته و صراحتا اظهار داشته که میان تروریست ها تفاوتی قائل نیست. به باور شماری از ناظرین بین المللی اختلاف های آمریکا و ترکیه در رابطه با آینده سوریه بسیار بیشتر از اشتراک نظرهای طرفین است که در توافق در طول هفته گذشته بدان دست یافتند. اهمیت مواضع سایر قدرت های منطقه هم چون عربستان سعودی، ایران، مصر و…در رابطه با آینده سوریه که با مواضع ترکیه گاها در تضاد است بی گمان مورد توجه آمریکا قرار داشته و این خود می تواند بر دامنه اختلاف های آنکارا-واشنگتن بی افزاید.

منبع:فرهنگ نیوز