تحرکات اخیر اقلیم کردستان عراق در منطقه و ارتباطات و تعاملات گسترده با ترکیه که در جبهه مقابله با جریان کردی در ترکیه و البته سوریه و همچنین کوهستان قندیل در شمال عراق، بطور فعال حضور دارد موجب گردید که گمانه زنی درباره ریشه این نزدیکی و هم پیمانی در فضای سیاسی و رسانه ای مورد توجه قرار گیرد . این گمانه زنی ها، گزینه هایی پیش روی قرار میدهد که از آن جمله میتوان به اختلافات قدیمی و جدی پارتی با پ.ک.ک اشاره داشت و در این زمینه تحرکات پیش دستانه پ.ک.ک و ظن قریب به یقین اینکه پ.ک.ک قصد آن دارد تا پارتی را در اقلیم کردستان عراق با چالش جدی مواجه کند مورد توجه جدی قرار گرفته است .
در این میان که عمده گزینه ها بر روی تحولات سیاسی حرکت میکند، انتشار گزارشی در پایگاه خبری- تحلیلی کُردی زبان شارپرس در خصوص منابع گازی اقلیم کردستان عراق موجب گردید تا ریشه اصلی نزدیکی ترکیه به حکومت اقلیم کردی و از طرفی رویکرد چالشی ترکیه با ایران بیش از پیش مشخص گردد.
بدیهی است که پیوستگی های راهبردی ایران و ترکیه تنها در مولفه استراتژیک انرژی گازی خلاصه و محدود نمیشود ولیکن میتوان آن را مهم ترین مولفه در این میان در نظر داشت .
به گزارش کوردپاریز از پایگاه خبری شادپرس ، اقلیم کردستان عراق بر دریایی از ذخایر غنی گاز طبیعی آرمیده، ذخایر با ارزشی که اقلیم را تبدیل به یکی از فاکتورهای مؤثر بازار گاز طبیعی جهان کرده است.
طبق آمار اعلام شده از سوی وزارت منابع طبیعی اقلیم کردستان؛ سه استان اقلیم در مجموع دارای ۴۵ میلیارد بشگه ذخایر نفتی و ۷/۵ تریلیون مترمکعب ذخایر گاز طبیعی، از مجموع ۱۸۷ تریلیون مترمکعب ذخایر گاز طبیعی جهان هستند. به این ترتیب اقلیم سه استانه عراق، بر دریایی از ذخایر غنی گاز طبیعی آرمیده که بیشتر از ۳ درصد ذخایر گاز طبیعی جهان را تشکیل می دهد.
آمار فوق در اجلاس جهانی انرژی و اقتصاد آتلانتیک در استانبول و از سوی آشتی هورامی وزیر منابع طبیعی اقلیم کردستان ارائه شد. وی در این کنفرانس که در تاریخ ۲۰ اکتبر ۲۰۱۵ برگزار شد، اعلام کرد که اقلیم کردستان در سال ۲۰۲۰، ۲۰ میلیارد مترمکعب گاز طبیعی را به ترکیه و اروپا صادر خواهد کرد.
ارائه این آمار و اطلاعات همزمان با تحولات و تغییرات بنیادین خاورمیانه و جهان است که دو قطبی شدن حاصل از این تحولات، امتیازات خاصی را برای گاز این اقلیم متفاوت عراق به ارمغان آورده از جمله وارد شدن آن به معادلات و بازار جهانی این منابع گازی.
گاز طبیعی اقلیم کردستان که طبق پروژه ناباکو به منظور صادرات به اروپا، باید از ترکیه عبور کرده و از طریق رومانی و مجارستان به اتریش برسد، در حال حاضر به دلیل ذخایر غنی، هزینه کم استخراج، وجود خریدار و ویژگیهای جغرافیایی اقلیم کردستان و هم مرز بودن اقلیم با ترکیه و اوراسیا، به شدت نظر شرکت های عظیم جهانی را به خود جلب کرده است.
در این خصوص، غالب محمد رئیس کمیسیون منابع طبیعی، صنایع و انرژی شورای استانی سلیمانیه در گفتگو با خبرگزاری آناتولی ترکیه می گوید: ذخایر نفت و گاز طبیعی اقلیم کردستان بسیار بیشتر از مقادیر اعلام شده توسط دولت اقلیم است و اگر ارزیابی و محاسبات دقیق انجام شود، مشخص می شود که اقلیم دارای ۴% مجموع ذخایر گاز طبیعی جهان است.
همچنین می افزاید، در صورتی که کرکوک نیز طبق خواسته کردها به اقلیم کردستان الحاق شود ذخایر گاز طبیعی اقلیم به بیش از ۱۰ میلیون مترمربع رسیده و در آن صورت، می توان گفت که اقلیم دارای ۶% مجموع گاز طبیعی جهان است.
وی که دارای مدرک دکترای منابع طبیعی است، در ادامه اشاره می کند که بیشتر مناطق اقلیم کردستان دارای ذخایر با ارزشی از گاز طبیعی هستند و این ذخایر در میدان های گازی مناطق گرمیان تا کفری و سنگاو و چمچمال در استان سلیمانیه وجود دارد و همچنین در استان اربیل نیز مناطق کورمور و خورمله و مخمور دارای ذخایر گاز طبیعی هستند.
وی در خصوص تأثیر این ذخایر بر جایگاه اقلیم کردستان در معادلات جهانی و بین المللی گفت: هزینه استخراج ذخایر گاز اقلیم به مانند ذخایر نفتی آن، بسیار کم بوده و این خود برای شرکتهای عظیم نفتی ویژگی و امتیاز مهمی در صادرات گاز اقلیم به بازارهای جهانی محسوب می شود. به جز آن اگر روسیه بخواهد که از قطع صادرات گاز طبیعی خود به اروپا به عنوان کارت فشار استفاده کند، در آن صورت گاز اقلیم کردستان می تواند به عنوان جایگزین مناسبی برای این گاز مطرح شده و جایگاه ویژه ای در روابط با اروپا، به دست آورد.
با توجه به آمار اعلام شده از سوی وزارت منابع طبیعی اقلیم در خصوص منابع نفت و گاز اقلیم کردستان؛ علیرغم اینکه این اقلیم، به عنوان دولت مستقلی محسوب نمی شود؛ اما ذخایر انرژی آن در رده بندی های جهانی جزء ده ذخیره اصلی گاز و نفت جهان به حساب آمده و در نقشه انرژی جهان به دلیل دارا بودن ذخیره ۴۵ میلیارد بشکه ای نفت و ۷/۵ مترمکعبی گاز طبیعی، جایگاه ویژه و مهمی را کسب می کند.
این مسئله موجب جذب شرکت های جهانی نفتی به حوزه نفت و گاز اقلیم شده و این شرکتها چشم طمع به ذخایر نفت و گاز اقلیم کردستان دوخته اند.
غالب محمد در این مورد تاکید می کند که اقلیم کردستان می تواند از طریق صادرات گاز طبیعی خود، به ویژه با صادر کردن گاز به عراق و ترکیه سود سرشاری را به دست آورد.
وی همچنین می افزاید: عراق نیازمند گاز طبیعی است و این کشور هم اکنون سالانه چهار میلیارد دلار گاز طبیعی را از ایران خریداری می کند، به همین دلیل صادرات گاز طبیعی اقلیم کردستان باید در اولویت برنامه های دولت اقلیم قرار گیرد؛ چرا که اولاً؛ عراق و اقلیم از لحاظ جغرافیایی در یک منطقه قرار داشته و احداث خط لوله انتقال گاز اقلیم به عراق، کم هزینه خواهد بود و دوما؛ اقلیم در آینده می تواند از صادرات گاز خود به عنوان کارت فشاری در مقابل بغداد بهره بگیرد و گاز خود را نیز از این طریق به دیگر کشورها نیز صادر کند.
غالب محمد پس از عراق، ترکیه را به بهترین گزینه برای صادرات گاز اقلیم دانسته و می گوید
که ترکیه در حال حاضر سالانه ۱۱ میلیارد متر مکعب گاز طبیعی را از خارج وارد کرده و اقلیم می تواند به مدت ۷۰ سال تأمین کننده گاز طبیعی این کشور باشد به طوری که ترک یه هرگز با کمبود منابع گازی مواجه نشود.
وی افزود: میان اقلیم و ترکیه از سال ۲۰۱۳ توافقنامه های صادرات گاز و احداث خط لوله انتقال گاز به ترکیه امضا شده و ساخت این خط لوله قرار است که در اواخر ۲۰۱۶ به پایان برسد و طبق توافقنامه های امضاشده میان طرفین در آغاز اقلیم کردستان ۴ میلیارد متر مکعب گاز طبیعی به ترکیه صادر کرده و سپس صادرات این گاز به اروپا آغاز می شود؛ در عین حال پروژه دیگری نیز برای احداث دو خط لوله انتقال نفت و گاز طبیعی اقلیم کردستان به ایران و از آنجا به بازارهای آسیا وجود دارد.
طبق آمار و اطلاعات موجود در مورد ذخایر گاز طبیعی جهان؛ کشور روسیه با ذخیره ۴۴ تریلیون و ۶۵۰ میلیارد مترمربع و ایران با ۲۶ تریلیون و ۸۵۰ میلیون متر مربع و قطر با ۲۵ تریلیون و ۶۳۰ میلیارد و عربستان سعودی با ۷ تریلیون و ۱۶۷ میلیارد و امارات متحده عربی با ۶ تریلیون و ۷۱ میلیارد و آمریکا با ۵ تریلیون و ۹۷۷ میلیارد مترمربع گاز طبیعی؛ به عنوان شش کشور دارای عظیم ترین ذخایر گاز طبیعی جهان محسوب می شوند.
طبق این جدول، کشور نیجریه دارای هفتمین ذخیره گاز طبیعی جهان است که میزان ذخایر گازطبیعی آن به ۵ تریلیون و ۲۱۰ میلیارد مترمکعب می رسد و این میزان کمتر از میزان ذخایر گاز طبیعی اقلیم کردستان، یعنی ۵ تریلیون و ۷۰۰ میلیارد مترمکعب است.
لوئی خطیب مسئول مرکز تحقیقات انرژی عراق که دفتر آن در لندن پایتخت انگلیس قرار دارد در این خصوص می گوید: تائید آماری که اقلیم کردستان در خصوص ذخایر انرژی خود اعلام می کند از لحاظ فنی بسیار دشوار است؛ چرا که این امر نیازمند تحقیقات و بررسی های دقیقی است و این آمار و اطلاعات نیز مرتب کم و زیاد می شوند، اما برخی ناظرین پیش بینی می کنند که میزان ذخایر گاز طبیعی در میدان های گازی چمچمال و کورمور به ۱۰۰ تریلیون مترمکعب برسد (در حال حاضر شرکت داناگاز در این میدان فعالیت می کند) و دولت اقلیم کردستان اعلام کرده که ۵۰% ذخایر گاز طبیعی اقلیم در این دو میدان گازی قرار دارد، اما اگر در میدان های دیگر اقلیم به میزان پیش بینی شده ذخیره گاز طبیعی وجود نداشته باشد، در این صورت ذخایر گازی چمچمال و کورمور ۹۰% ذخیره گاز طبیعی اقلیم را تشکیل می دهد.
وی همچنین در خصوص اهمیت ذخایر گاز طبیعی اقلیم کردستان به ویژه برای ترکیه می گوید: اقلیم کردستان بخشی از کشور فدرال عراق محسوب می شوند و از لحاظ تجاری می تواند منبع انرژی ارزانی برای تأمین گاز طبیعی موردنیاز ترکیه به شمار آید، اما صادر کردن گاز طبیعی اقلیم به ترکیه ناقض قوانین عراق است و برای صادرکردن گاز طبیعی اقلیم به ترکیه لازم است که میان بغداد- اربیل- آنکارا توافقنامه ای سه جانبه که رضایت هر سه طرف را تأمین کند، امضا شود.
در حال حاضر شرکت داناگاز در اغلب میادین گازی اقلیم کردستان فعالیت کرده و یک خط لوله ۱۷۶ کیلومتری، گاز طبیعی تولید شده از میدان کورمور را به نیروگاه‌های برق اربیل و سلیمانیه و خورمله منتقل می کند.
همزمان اقلیم کردستان در حال توسعه دادن حوزه گاز طبیعی خود و به ویژه برای استفاده داخلی است، همچنانکه بحث استفاده از سوخت گاز در استان سلیمانیه به جای سوخت بنزین برای خودروها به منظور کاهش هزینه ها مطرح شده است.
در همین راستا دولت اقلیم در نظر دارد به منظور کاهش هزینه های تولید برق در نیروگاه های داخلی خود که در حال حاضر، سالانه ۳ میلیارد دلار برای سوخت گازوئیل در آنها هزینه می شود؛ از سوخت گاز در این نیروگاه‌ها استفاده کند.
نگاه ترکیه و الگوی سیاست خارجی این کشور در دوران حاکمیت اردوغان و حزب متبوعش برخلاف سیاست اعلامی، مبتنی بر نوعی ماجراجویی سیاسی است که شاید در کوتاه مدت بتواند موجب بروز توفیقاتی برای ترکیه گردد ولیکن در بلند مدت عمق استراتژیک ترکیه را محدود خواهد کرد .
در این میان لازم است کشورهای پیرامون نظیر ایران و عراق با نگاهی راهبردی سیاست انزوای افراطی گری و ماجراجویی در عرصه سیاست خارجی را در منطقه دنبال نمایند .
