بازی دوگانه ترکیه

علی اکبرفرازی //

ترکیه و ایران دو کشور بزرگ منطقه و همسایه یکدیگرند که با وجود فرازونشیب در روابط سعی کرده‌اند روابط خارجی‌شان در مسیر مشخص و فضای دوستانه‌ای رو به جلو حرکت کند اما دو کشور نظرات متفاوتی برای حل مسائل و بحران‌های منطقه‌ای دارند. سفر داووداوغلو نخست‌وزیر ترکیه به تهران فرصت خوبی بود تا ترک‌ها از نزدیک با مواضع جمهوری اسلامی آشنا شوند و اذعان کنند ایران دارای مواضع مداخله‌گرایانه نیست بلکه رویکردی خیرخواهانه و دوستانه نسبت به همسایگان و کشورهای منطقه‌ دارد و اگر مساله و مشکلی در روابط میان همسایگان رخ می‌دهد ایران تمایل دارد آن را در فضای صلح‌آمیز و دوستانه حل کند.

ترکیه از ابتدای بحران سوریه تاکنون در این کشور مواضع یکسانی را دنبال نکرده است؛ حتی گاهی مواضع ترکیه باعث ایجاد چالشی جدی برای سیاست خارجی این کشور شده است. ایران اما هیچگاه دنبال عمیق کردن چالش‌های پیش روی این کشور نبوده بلکه تلاش کرده با همکاری همسایگان و از جمله ترکیه، بحران سوریه را در کانال منافع مردم سوریه هدایت کند. ترک‌ها بعد از انتخاب مجدد اردوغان مواضع تندتری در مقابل سوریه برگزیده و معتقدند با جایگزینی فرد دیگری به جای بشار اسد و با تقسیم سوریه به اهداف و منافع خود خواهند رسید. ایران اما از شخصیت خاصی در کشور سوریه دفاع نکرده بلکه تاکید جمهوری اسلامی بر نُرم خاص بین‌المللی در سوریه است و این یعنی دیگران و کشورهای خارج از سوریه نمی‌توانند برای مردم این کشور تعیین تکلیف کنند بلکه آنها تنها می‌توانند برای برقراری صلح کمک‌کننده باشند. ایران اعتقاد دارد برای حل بحران سوریه باید تمامیت ارضی آن کشور حفظ شود. داشتن نگاه منفعتی کوتاه‌مدت در بلندمدت برای آن کشور مشکلات و چالش‌هایی ایجاد می‌کند و ترکیه باید به این نکته توجه کند. ایران معتقد است که باید تمامیت ارضی سوریه حفظ شود، چراکه تقسیم این کشور به زیان کشورهای همسایه و از جمله خود ترکیه است.

بدیهی است که جمهوری اسلامی در زمان پساتحریم و برجام سیاست مبتنی برهمکاری و تفاهم با تمامی کشورها را در دستور کار خود قرار داده و معتقد است با کمک همسایگان و از جمله ترکیه بهتر می‌توان چالش‌ها و مسائل منطقه را حل کرد. نکته قابل تامل اینکه ترکیه قادر نخواهد بود برای مدت طولانی به بازی دوگانه خود ادامه دهد. ترکیه از یک طرف علاقه‌مند به توسعه روابط تجاری خود با ایران است و از طرف دیگر به مداخله و دست‌اندازی در سوریه به عنوان کشور همراه و دوست ایران ادامه می‌دهد. برای اینکه ایران بتواند با کمک ترکیه آرامش را به منطقه باز گرداند ترک‌ها باید سیاست تنش‌زایی را به تنش‌زدایی در روابط خارجی خود تبدیل کنند؛ چراکه ادامه نگاه جدایی‌طلبانه موجب شده تحرکاتی که خواست رهبران ترکیه نیست دراین کشور شکل گیرد. ایران به طور جدی خواهان آرامش و ثبات در کشورهای منطقه از جمله ترکیه و سوریه است و این نقشی است که جمهوری اسلامی به آن اعتقاد دارد. ایران به دنبال ساختار‌سازی جدید در منطقه نیست و با وجود اینکه دولت ترکیه با رویکرد نوعثمانی‌گری به تحولات منطقه نگاه می‌کند ایران معتقد است این نگاهی واقع‌بینانه به مسائل نیست بلکه سیاست‌هایی که مبتنی بر تقسیمات جدید در منطقه نباشد، جواب می‌دهد و این نگاه مورد رضایت و قبول کشورهای منطقه است. جمهوری اسلامی ایران از یکپارچگی و وحدت ملی تمامی کشورهای منطقه حمایت می‌کند.