سیاست دیاربکر یا خشونت قندیل؟

ریبوار مرادی//

پس از انتخابات خرداد سال گذشته در ترکیه و موفقیت‌هایی که حزب دموکراتیک خلق‌ها (ه‌د‌پ) کسب کرد؛ طرف‌های اصلی معادله را روی این فکر متمرکز کرد که مبادا کرسی‌های ه‌د‌پ در پارلمان ترکیه، روند معادله را تغییر و یا پیچیده‌تر کند؟ بنابراین از یک سو آنکارا و از سوی دیگر سران حزب کارگران کردستان که به پ‌.ک.ک شناخته شده‌اند؛ وارد کارزار شدند و برنامه‌یی جدید تعریف کردند.

صلاح‌الدین دمیرتاش به عنوان رئیس حزب ه‌د‌پ، طی یک سال گذشته بارها بر این نکته تاکید کرده که باید خشونت و سلاح کنار گذاشته شود، اما طرفین هیچ اعتنایی به سخنان وی ندارند. حال اگر آنکارا وی را جدی نگیرد، زیاد جای تعجب نخواهد بود، اما اگر پ.‌ک‌.ک که مدعی است خود این حزب را تاسیس کرده‌ و تمامی امورات آن نیز به دستور و خواست وی می‌چرخد، با این درخواست دمیرتاش مخالفت کرد، جای بسی پرسش و تامل است. سران پ‌.ک.ک حتی به این هم بسنده نکردند و به شدت در این باره واکنش نشان داده و به دمیرتاش هشدار داده‌اند تا از گلیمش پا فراتر نگذارد.

جنگ و ترویج خشونت در مناطق جنوب شرق و شرق ترکیه که عمدتا کردنشین هستند؛ رکن اصلی پروژه آنکارا بود که قندیل هم بلافاصله اعلام آمادگی کرد و در آن شریک شد. آنکارا از یک سو و قندیل هم از سوی دیگر، شهر و روستاهای جنوب شرق ترکیه را به جولانگاه و میدان نبرد خود تبدیل کرده‌اند. فعالان مدنی، سیاسیون، احزاب و گروهها در این مناطق، بارها اعلام کرده‌اند که علیه این خشونت و جنگ هستند و باید طرفین به آن پایان دهند، چراکه در این میان تنها غیرنظامیان قربانی می‌شوند و کردها هم این را نمی‌خواهند و خواستار حل مشکل خود با آنکارا از طریق مذاکره هستند. اما قندیل و آنکارا همچنان به راه خود ادامه می‌دهند.

کردها در عرصه‌ی سیاسی و حقوقی طی سال‌های گذشته، دستاوردهای خوبی کسب کرده بودند. این پیشرفت تا جایی رسید که حزب دموکراتیک خلق‌ها به ریاست صلاح‌الدین دمیرتاش ۸۰ کرسی پارلمان ترکیه را از آن خود کرد و به عنوان اپوزسیون حرفی برای گفتن داشت. همین دستاورد سیاسی سبب شد تا کردها در عرصه‌ی حقوق اجتماعی و حضور در جامعه، آزادانه‌تر رفتار کنند و به مرور دیدگاه منفی و حاکمی که درخصوص کردها وجود داشت، کم‌رنگ‌تر و کم‌رنگ‌تر شود. اما گویا این دستاوردها رضایت آنکارا و قندیل را به دنبال نداشت و لذا باردیگر ماشه‌ها کشیده شدند و این پیشرفت روندی معکوس به خود گرفت تا جائیکه اخیرا در فضای مجازی می‌بینیم و می‌خوانیم که دختر دانشجوی کرد را از خوابگاه بیرون کرده‌اند. این یعنی پسرفت در قضیه‌ی کردی در ترکیه که بدون شک دلیل آن هم پیروزی خشونت در برابر عقل سیاسی و منطقی کردها در این کشور است. اما آیا دمیرتاش موفق خواهد شد این چرخه را به سوی سیاست و عقلانیت سوق دهد و از چنگال خشونت و کشتار نجات دهد؟ وضعیت کنونی کردها در این کشور پس از تحولات میدانی اخیر و انفجاراتی که پ.ک.ک در منطقه انجام داده و مداخلاتی که ارتش وظیفه‌ی خود می‌داند، تقریبا یادآور فضای فاشیستی و دسپوتیکی است که در در دهه‌ی هشتاد و پس از کودتا در این کشور حاکم شد و کردها حتی حق صحبت کردن با زبان مادریشان را هم نداشتند.

دمیرتاش اخیرا در نشست حزبی خود ترورهای چند روز قبل در دیاربکر را که پ‌.ک.ک مسؤلیت آنرا برعهده گرفته، به شدت محکوم کرده و گفته: ما هیچ وقت از خشونت و آدم‌کشی حمایت نکرده‌ایم و نخواهیم کرد. کشتن غیرنظامیان و کردهای بدبخت این مرز و بوم، هیچ چیزی از اصل موضوع را عوض نخواهد کرد مگر به نفع دشمنان آن.

اعضای مسلح پ.ک.ک روز ۲۳ اردیبهشت در روستایی در نزدیکی دیاربکر، بمبی را منفجر کردند که سبب کشته شدن ۱۶ تن و زخمی شدن۲۳ تن دیگر  شد که گفته می‌شود بخش اعظم این کشته و زخمی‌ها زنان و کودکان بوده‌اند. ضمنا پ‌.ک‌.ک هم با انتشار بیانیه‌یی، رسما مسؤلیت این عملیات را با افتخار برعهده گرفته است و در رسانه‌های خود نیز به عنوان یک عملیات موفق از آن یاد کرده است.

در این جا باید به دنبال این پاسخ برای این سؤال باشیم که آیا کردهای ترکیه دنباله‌رو خط خشونت و شدت قندیل‌ و آنکارا خواهند بود یا خط مشی عقلانی و سیاسی – حقوقی را که این روزها دمیرتاش و حزبش پیشرو آن هستند؛ برمی‌گزینند؟ البته ناگفته نماند در حال حاضر کفه‌ی سنگین ترازو را جنگ و اسلحه در اختیار دارد و در این میان کردهای صلح‌طلب که به دنبال راه‌حل سیاسی و عقلانی برای این معضل هستند، در جایگاه ضعیف‌تری قرار دارند. اما نکته‌ی حائز اهمیت این است که با این وجود هم اکثر کردها طرف سیاست و مذاکره هستند و بیشتر خود را نزدیک به دمیرتاش و حزبش نزدیک می‌کنند و امیدی به سلاح‌های قندیل و آنکارا ندارند.