کناره‌گیری احمد داوداوغلو از ریاست حزب حاکم عدالت و توسعه و پست نخست‌وزیری، ترکیه را وارد مرحله ابهام سیاسی کرد، به‌ویژه اینکه این اقدام اوغلو در مرحله‌ای حساس صورت گرفته و با حذف یک رقیب جدی از صحنه سیاسی ترکیه عرصه برای زیاده‌خواهی‌های اردوغان به منظور قبضه کردن قدرت در دستان خود فراهم شده است.
در حالی که ترکیه با بحران پناهجویان، درگیری نظامی با کردها، فشار برای مبارزه جدی با داعش و فشار اروپا برای کاهش سرکوب مطبوعات و منتقدان حکومت دست و پنجه نرم می‌کند، اختلافات میان احمد داوداوغلو، نخست‌وزیر سابق و رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه چالش جدیدی را پیش روی رهبران سیاسی این کشور گشود و آسمان سیاست ترکیه را غبار‌آلود کرد.
کوردپاریز/ احمد داوداوغلو که در ۱۴ سال گذشته از یاران وفادار اردوغان بود و در تثبیت پایه‌های قدرت وی نقش اساسی ایفا کرد به دلیل اختلافات سیاسی با رئیس‌جمهور سرانجام هفته گذشته از سمت خود کناره‌گیری کرد تا حزب حاکم عدالت و توسعه وارد فاز جدیدی از بحران شود. اردوغان که در سودای تشکیل امپراطوری نوعثمانی است در سال‌های گذشته از هر ابزاری برای رسیدن به این هدف استفاده کرده و رقبای خود را از سر راه برداشته است، این مرتبه نیز نخست‌وزیر مورد اعتمادش را کنار گذاشت تا بار دیگر نشان دهد آمادگی دارد برای تبدیل ترکیه به نظام ریاست جمهوری مورد نظر خود هر اقدامی انجام دهد.
تحلیلگران بر این باورند که با به حاشیه رانده شدن داوداوغلو، تنها رقیب احتمالی رئیس‌جمهور ترکیه کنار گذاشته شده است. اوغلو و اردوغان اگرچه در این سال‌ها دوست و متحد یکدیگر بودند ولی نشانه‌های تنش میان این دو به‌تازگی آشکار شده بود و افزایش قدرت داوداوغلو در جامعه ترکیه سبب نگرانی اردوغان شده بود. اردوغان که رقیب قدرتمند در مقابل خود را برنمی‌تابد، داوداوغلو را قربانی کرد تا با روی کار آوردن فردی مطیع در بدنه دولت با فراغت بال بیشتر یک گام به سمت تشکیل امپراطوری نوعثمانی خود نزدیک شود. طرح اردوغان برای تغییر حکومت پارلمانی ترکیه به ریاست اجرایی، از سوی داوداوغلو چندان مورد حمایت قرار نگرفت اما برکناری وی می‌تواند راه را برای «بینالی ییلدیریم» نخست‌وزیر جدید که بیشتر حامی تمایلات قدرت‌‌‌طلبانه اردوغان برای تغییر قانون اساسی و دادن اختیارات بیشتر به رئیس‌جمهور است، هموار کند. اقدامی که از سوی مخالفان با عنوان افزایش استبداد تعبیر شده است.
برخی تحلیلگران سیاسی معتقدند کناره‌گیری داود اوغلو از سمت نخست‌وزیری ترکیه می‌تواند سمت و سوی سیاست داخلی و خارجی این کشور را دستخوش تغییر کند. وجود دیدگاه‌های کاملاً متفاوت میان داوداوغلو و اردوغان به اندازه‌ای جدی شد که دیگر این دو یار دیرین و از پایه‌های اصلی حزب عدالت و توسعه نتوانستند در کنار یکدیگر کار کنند و دست آخر فشارهای رئیس‌جمهوری و عدم همراهی وی با برنامه‌های معمار سیاست خارجی نوین ترکیه، نخست‌وزیر را وادار به استعفا کرد.
اگرچه حزب عدالت و توسعه سال گذشته با امنیتی کردن فضای ترکیه توانست انتخابات پارلمانی را به نفع خود تمام کرده و پیروز انتخابات باشد اما چالش‌هایی جدی پیش روی این حزب وجود دارد که می‌تواند در آینده به انشقاق و جدایی رهبران آن منجر شود. برخی کارشناسان رویدادهای ترکیه را یک کودتای نرم از طرف اردوغان علیه داوداوغلو می‌دانند و بر این باورند که اگر این اختلاف‌ها ادامه یابد از کنترل خارج می‌شود و در همه مسائل داخلی و خارجی ترکیه به طور چشمگیری اثرگذار خواهد بود.
روزنامه الحیات، اخیراً در گزارشی نوشته است که مقام‌های نزدیک به حزب عدالت و توسعه بر این باورند که پرکردن شکاف میان اردوغان و داوداوغلو بسیار دشوار است، مگر اینکه میانجیگرانی وارد عمل شوند اما این وساطت نیز بسیار سخت است زیرا اکنون حزب عدالت و توسعه به سه جریان اردوغان، داوداوغلو و عبدالله گل، رئیس‌جمهور سابق ترکیه تقسیم شده است. این اختلافات به حدی جدی است که برخی ناظران معتقدند ممکن است از درون این اختلافات جریان جدیدی ظهور کند که می‌تواند پایه‌های قدرت عدالت و توسعه را تضعیف کند.
یک مقام بلندپایه حزب عدالت و توسعه اخیراً به خبرگزاری رویترز گفته است که در داخل این حزب تیمی وجود دارد که از نحوه مدیریت امور ناراضی است و این کاملاً حقیقت دارد. اگر وضعیت به خوبی پیش نرود ممکن است شکاف‌ها و اختلافات دوباره برقرار شده و حمایت‌ها از صداهای مخالف در حزب اردوغان جان دوباره‌ای بگیرد. ساز جدایی ائتلاف عبدالله گل، اردوغان و داود اوغلو سه یار دیرینه در حزب عدالت و توسعه با پایان دادن عبدالله گل به زندگی سیاسی خود در اوت ۲۰۱۴ و کناره‌گیری اوغلو از رهبری حزب کوک شد و از این سه تن تنها اردوغان به عنوان رقیب بلامنازع باقی مانده است تا سکان رهبری حزب و کشور را به‌طور کامل در دست داشته باشد.
جاه‌طلبی‌های سیاسی اردوغان در داخل ترکیه درحالی است که دولت آنکارا با ماجراجویی‌های خطرناک در سوریه و عراق در حمایت از تروریست‌ها آتش جنگ در منطقه را شعله‌‌ور ساخته است و افکار عمومی منطقه را نسبت به سیاست‌های ترکیه بدبین کرده است.
اختلاف بین رهبران حزب حاکم ترکیه در شرایطی تشدید شده که اردوغان با چالش جدی از سوی کردها در داخل مواجه است. اردوغان در سال‌های اخیر تلاش‌های گسترده‌ای انجام داده تا بتواند از ورود کردها به صحنه سیاسی جلوگیری کند چراکه کردها را مانعی جدی برای رسیدن به جاه‌طلبی‌های خود می‌داند. داوداوغلو در آخرین روزهای صدارت خود، در پارلمان ترکیه قانونی را به تصویب رساند که مصونیت نمایندگان را لغو می‌کند. این قانون زمینه را برای محاکمه نمایندگان کرد پارلمان به اتهام حمایت از تروریسم هموار می‌کند و احتمال اینکه در آینده آنها را به بهانه حمایت از گروههای تروریستی از پارلمان بیرون کنند، وجود دارد. اوغلو پیشتر نمایندگان کرد را که از حزب کارگران کردستان حمایت می‌کنند، تهدید کرده و گفته بود که آنها تلاش می‌کنند پارلمان را به جایی برای کشتار و شورش و رکود تبدیل کنند. اردوغان نزدیک به یک سال است به بهانه مقابله با تروریسم، مواضع گروه «پ‌ک‌ک» را در عراق و ترکیه بمباران می‌کند و با متهم کردن کردها به حمایت از این گروه تروریستی زخم‌های کهنه اختلافات را باز کرده است. از این رو، اختلافات اردوغان با هم حزبی‌های خود در بحبوحه جنگ با کردها می‌تواند چالش جدیدی در مقابل اردوغان و تیمش قرار دهد، چراکه وی برای پیروز شدن بر رقبای کرد به حمایت متحدان درون‌حزبی خود نیاز دارد.
کناره‌گیری اوغلو و بروز اختلافات در بدنه دولت ترکیه در زمانی انجام می‌شود که فشارهای غرب به این کشور درحال افزایش است. مقامات اروپا و امریکا به کمک‌های آنکارا برای جلوگیری از سرازیر شدن پناهندگان و نیز مبارزه با تروریسم امید بسته‌اند و برای حل این بحران بزرگ تا حدی چشم خود را به روی اقدامات سرکوبگرانه اردوغان علیه سیاستمداران، کردها و نیز سرکوب آزادی مطبوعات بسته بودند اما با کناره‌گیری داوداوغلو به نظر می‌رسد این بحران همچنان لاینحل باقی بماند. چراکه مقامات اتحادیه اروپا داوداوغلو را فردی میانه‌رو‌تر از اردوغان می‌دانند و اخیراً به توافقی بر سر حل بحران دست یافته بودند. اتحادیه اروپا موافقت کرده در ازای کنترل بیشتر بر مرزها توسط ترکیه و موافقت با پذیرش پناهجویان اخراج شده از یونان، به روند پیوستن این کشور به اتحادیه اروپا سرعت بخشیده و ورود بدون ویزای شهروندان ترکیه به کشورهای عضو اتحادیه اروپا امکان‌پذیر گردد. این پروژه که توسط داوداوغلو کلید خورده و در حال اجرایی شدن بود با استقبال کمی از سوی اردوغان مواجه شد و به گفته برخی منابع بحران پناهجویان یکی از موارد اختلافی بین دو نفر بوده است. مقامات اتحادیه اروپا با توجه به رویکرد اقتدارگرایانه اردوغان برکناری داوداوغلو از صحنه سیاسی ترکیه را موجب آسیب دیدن روابط دو طرف تلقی می‌کنند و سرمایه‌داران و شرکای اروپایی و امریکایی ترکیه نیز از رفتن داوداوغلو ابراز نگرانی کرده‌اند. فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در واکنش به استعفای داوداوغلو، گفته بود که این تحولات در آنکارا باید برای برخی سیاستمداران بلندپایه در بروکسل و کشورهای اروپایی بسیار نگران‌کننده باشد.
ترکیه سال‌هاست در سودای پذیرش در اتحادیه اروپا است اما مقامات اروپایی ترکیه را به دلیل نقض حقوق کردها در داخل، سرکوب آزادی مطبوعات و قانون مبارزه با تروریسم مورد انتقاد قرار داده و اعلام کرده‌اند تا زمانی که این مشکلات اصلاح نشود عضویت ترکیه در اتحادیه ممکن نیست. حتی دیوید کامرون، نخست‌وزیر انگلیس هفته گذشته در سخنانی اعلام کرد که عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا تا سال ۳۰۰۰ بعید است.
به نظر می‌رسد، هزینه مشکلات داخلی و خارجی ترکیه حاصل سیاست‌های منفعل و غیرمسئولانه‌ای است که با شخصیت اردوغان که فکر و عقیده و زیاده‌خواهی‌های عثمانی را در سر دارد، گره خورده است. با تشریفاتی شدن مقام نخست‌وزیری در ترکیه راه برای تغییر نظام پارلمانی به ریاستی هموار خواهد شد و تلاش اردوغان برای قبضه کردن قدرت در دستان خود سبب تعمیق شکاف در بین رهبران حزب عدالت و توسعه شده و این حزب را به سمت اضمحلال پیش خواهد برد.
