امیر مرادپور، کارشناس رسانه

کوردپاریز، در گزارش تحلیلی واشنگتن پست که به قلم، عایشه گول آیدین و جم امرنجه، استاد علوم سیاسی دانشگاه کلرادو در بولدر به رشته تحریر درآمده است و در پایگاه اطلاع رسانی کردپرس ترجمه آن آورده شده است، با بررسی آمار و ارقام رسمی پیرامون انتخابات های گذشته پارلمانی در ترکیه تاثیر خشونت و به عبارت دقیق تر، تاثیر تسری خشونت ناشی از درگیری وسیع با پ.ک.ک ، حزب زیرزمینی و تجزیه طلب کرد را بر افزایش آرای اک پارتی و کاهش آرای ه.د.پ حزب همسو با پ.ک.ک را بررسی کرده و اینگونه نتیجه گرفته است که ؛ “اثرات سیاسی خشونت از طریق دو ساز و کار شکل گرفت. دسترسی مردم به اطلاعات در مورد خشونت ابزاری مؤثر در سود بردن ه د پ از آرا بود. به ویژه رأی دهندگان شهری که در محله های یک دست زندگی و رسانه ها را به دقت دنبال می کردند، به شیوه ای قاطع و مثبت به خشونت در ناحیه ی خود واکنش نشان دادند. در همین حال افزایش تعداد رأی دهندگان به سود آ ک پ بود. منطق آ ک پ مبنی بر هراس از شورش، رأی دهندگان بیشتری را در پایگاه های آ ک پ به پای صندوق های رأی کشاند اگرچه این نواحی در فاصله ی میان دو انتخابات به ندرت مورد حمله واقع شدند. روی هم رفته خشونت پ ک ک انتخابات نوامبر را طوری شکل داد که به سود آ ک پ بود بی آنکه ضرورتاً به آرای ه د پ آسیب رسانده باشد. ”

نویسنده واشنگتن پست در این گزارش تحلیلی خود با استفاده از آمار رسمی به نکات قابل تاملی اشاره کرده است . وی در این گزارش اشاره می کند ؛ ” حزب حاکم عدالت و توسعه (آ ک پ) در انتخابات ژوئن ۲۰۱۵ ترکیه، اکثریت را در “مجمع عالی ملی ترکیه” (پارلمان ترکیه) از دست داد و حزب دمکراتیک خلقها (ه د پ)، حزب متمایل به کردها، برای بار نخست کرسی های لازم برای ورود به پارلمان به عنوان یک حزب مستقل را به دست آورد. این پیروزی در ابتدا امیدهای زیادی به تغییر فضای سیاسی در ترکیه پدید آورد اما آ ک پ حاضر به تشکیل دولت ائتلافی با حزب های دیگر نشد. ناگزیر در ماه نوامبر انتخاباتی عجولانه برگزار شد که نتیجه اش پیروزی سرنوشت ساز آ ک پ بود. از آن هنگام به بعد با رسانه ها، جامعه ی شهروندی و فضای دانشگاهی با شدت عمل زیادی برخورد شده و این دمکراسی را در ترکیه به شدت به خطر انداخته است.

در فاصله ی میان دو انتخابات، حزب کارگران کردستان (پ ک ک) شورش را از سر گرفت. آ ک پ برای آنکه به خواسته های کردها صورت قانونی بدهد باید این خواسته ها را در پارلمان طرح می کرد اما از این کار سرباز زد و این پ ک ک را در مورد جدی بودن علاقه ی آ ک پ به مذاکرات صلح به شک انداخت. ه د پ نیز در مسیر سیاسی جدیدش نتوانست خود را با اهداف شورش منطبق کند. نیروهای امنیتی ترکیه به تحرکات فزاینده ی شورش با شدت عمل بسیار پاسخ گفتند و عملیات های ضد شورشی به راه انداختند که به مرگ صدها و آوارگی هزاران تن از مردم عادی انجامیده است. در میانه ی این خشونت ها گفتمان ضد ه د پ دوباره مجال بروز پیدا کرده است.

بسیاری از تحلیل گران مسائل سیاسی ترکیه ادعا می کنند که ازسرگیری خشونت شورشیان باعث پیروزی آ ک پ در انتخابات دوم شد. به هر حال در فاصله ی انتخابات ژوئن و نوامبر آرای آ ک پ نه درصد افزایش یافت و در همان حال طرف داری از ه د پ در سراسر کشور تضعیف شد؛ اما همان طور که پژوهش جدید ما نشان می دهد، دقیقاً این طور نبود. کم شدن طرف داری از ه د پ نتیجه ی مستقیم خشونت ها نبود. در همین حال آ ک پ از حمایت فزاینده ی شهروندانی برخوردار شد که نمی خواستند شاهد بازگشت خشونت به شهرهای شان باشند. به بیان دیگر، خطر تداوم خشونت ها در صندوق آرا به سود حزب طرف دار شورش تمام شد و در همان حال خطرات نامشخص خشونت پ ک ک حمایت از حزب حاکم را تقویت کرد.

مجموعه داده ی جدیدی که نویسندگان این مقاله ارائه می کنند این امکان را به ما می دهد که اثرات خشونت ها بر الگوهای رأی دهی را بسنجیم. این مجموعه داده تمام حملات شورشیِ صورت گرفته میان دو انتخابات را در خود می گیرد. این حملات در ۱۱۳ ناحیه ی ۱۳ استان در جنوب شرق آناتولی صورت گرفته است که پیش از این (از ۱۹۸۷ تا ۲۰۰۲) تحت قانون اضطرار بودند. این نواحی ۳۹۷ بار مورد حمله قرار گرفتند که برابر است با ۸۶ درصد حوادثی که در کشور رخ داده. اکثریت قریب به اتفاق ساکنان این محدوده را کردها تشکیل می دهند. آنها هم نژاد شورشی ها هستند اما در مورد طرف داری از حزب متمایل به شورشی ها و حزب حاکم دودسته اند. ما مجموعه داده را از نسخه ی آنلاین پرخواننده ترین روزنامه ی ترکیه یعنی “حریت” گرفتیم. نتایج انتخابات مناطق شهری هم از تارنماهای “مؤسسه ی آمار ترکیه” و “هیئت عالی انتخاباتی” گرفته شده اند.

یافته های آماری نشان می دهد که تداوم خشونت ها به سلیقه ی سیاسی شهروندان در انتخابات نوامبر شکل داد. اگر خشونت را در محاسبات وارد نکنیم پیروزی آ ک پ مشخص است: بین انتخابات ژوئن تا نوامبر آرای شهری حزب حاکم به طور متوسط نه درصد افزایش یافت در حالی که حزب رقیب متمایل به شورشی ها حدود هفت درصد آرای خود را از دست داد. اگر خشونت را وارد معادله کنیم و به محل دقیق حملات توجه داشته باشیم، با داستان دیگری روبه رو می شویم: هرچه شهروندان بیشتر در معرض خطرات ناشی از تداوم خشونت ها قرار می گیرند، افزایش آرای آ ک پ ناپدید و کاهش آرای ه د پ تا حد زیادی جبران می شود. بهترین مثال این روند در نواحی ای دیده می شود که حملات شهری در آنها واقع شد و تلفات این حملات متوجه نیروهای امنیتی بود. در این نواحی میزان تغییرِ آرای دو حزب بسیار نزدیک است و کمتر از دو درصد نزول را نشان می دهد.

نبود خشونت به افزایش آرای آ ک پ کمک کرد. آ ک پ از نواحی آرام و به دور از خشونت که اغلب شان از قبل طرفدار این حزب بودند، سود بسیار برد. رأی اکتسابی آ ک پ در نواحی ای که مورد حمله واقع نشده بودند، پنج درصد (در مجموع ۱۲٫۸ درصد) بیشتر از نواحی ای بود که مورد حمله قرار گرفته بودند. عامل دخیل دیگر نوسان رأی دهندگان در محیط هایی بود که مشخصه شان بی ثباتی و تغییر مداوم گرایش های سیاسی است. در نواحی رقابتی یعنی جاهایی که آ ک پ یا ه د پ ۲۵ تا ۴۹ درصد آرا را کسب کردند، شمار زیادی از رأی دهندگان به ه د پ پشت کردند و به سوی حزب حاکم سرازیر شدند.

کاهش آرای ه د پ در نواحی ای که با حملات متعدد پ ک ک روبه رو شدند، ۳/۳ کمتر از نواحی ای بود که اصلاً مورد حمله واقع نشدند. این شکل با در نظر گرفتن این واقعیت که مجموع کاهش آرای ه د پ نسبت به انتخابات اول تنها ۶٫۹ درصد بود، بسیار جالب توجه است. از این گذشته خشونت ها تفاوت زیادی در پایگاه های اصلی ه د پ ایجاد کرد. منظور از این پایگاه ها نواحی ای است که ه د پ در انتخابات ژوئن حداقل پنجاه درصد آرا را در آنها به دست آورد. در نواحی ای که حملات متعدد در آنها صورت گرفت، کمترین میزان کاهش آرای ه د پ رقم زده شد که گویای تأثیر قاطع و مثبت خشونت بر سلیقه ی سیاسی است. ”

همانطور که پیشتر، و بر اساس گزارش آماری واشنگتن پست مورد اشاره قرار گرفت، روند تحولات سیاسی در ترکیه به میزان قابل توجهی تحت تاثیر فعالیت رسانه ها قرار دارد و هر حزب و گروه و جریان سیاسی که توان بیشتری در بکار گیری ابن ابزار را داشته باشد میتواند به هدایت افکار عمومی در جهت اهداف خود دست یابد . واقعیات حاکم بر فضای سیاسی ترکیه نشان می دهد که گروه هایی مانند پ.ک.ک که روزی بر طبل جدای طلبی می کوبند و روزی نیز خواهان خودمختاری و نظایر آن میشوند نمی توانند در جهت کسب حمایت افکار عمومی در میان قاطبه مردم ترکیه موفق باشند و در این میان احزابی مانند ه.د.پ نیز  در خوشبینانه ترین صورت ، به نوعی قربانی کج سلیقگی پ.ک.ک می شوند و در نتیجه فضای فعالیت سیاسی نظام مند را از دست می دهند و مشخص نیست که چند سال دیگر باید نخبگان هوشمند کرد تلاش کنند تا بتوانند وارد فضای سیاست ورزی بر روی زمین شوند و از رویاپردازی هایی که با تبلیغات پروپاگاندا تبلیغ میشود فاصله بگیرند.

شاید اینگونه تصور شود که مهندسی افکار عمومی امری غیر اخلاقی در فضای سیاسی است، ولیکن در منطق حاکم بر ایدئولوژی های ماتریالیستی و اومانیستی که در هر یک علیرغم تضاد های ظاهری، هدف وسیله را توجیه می کند این رویکردی رویه ای عادی و مرسوم است که به شکل افزون تری در غرب جاری است . در مقابل این تفکر، نگاه مبتنی بر آموزه های دینی است که می تواند اخلاق را وارد فضای سیاسی کرده و البته تا حدی که در فضای عمومی جریان دارد در عرصه سیاسی نیز وارد کند. هر چند در عمل این رویکرد نیز مدعی تسری اخلاق در تمام شئون سیاسی نمی باشد ولیکن در یک نگاه حداقلی نیز بسیار جلوتر از نگاه حاکم در ایدئولوژی های پیش گفته است.