نوذر خلیل طهماسبی
[…]اقلیم کردستان عراق منطقه ای کوهستانی در شمال و شمال شرقی عراق است که شامل استان های دهوک، اربیل، سلیمانیه، کرکوک، نینوا و دیاله می شود. این اقلیم در سال ۱۹۷۰، در پی توافقی میان دولت وقت عراق و مسئولان کردستان عراق تشکیل شده و بنابر قانون اساسی عراق، نام این منطقه به زبان عربی اقلیم کردستان عراق است. اقلیم کردستان عراق در سال ۱۹۹۱ و در زمان حملۀ ائتلاف بین المللی به عراق (به دلیل حملۀ صدام به کویت) از موقعیت متزلزل صدام استفاده کرد و با حل اختلافات گروهی در بین خود، حکومت خود را تاسیس کرد.
پس از آن که آمریکایی ها بار دیگر به عراق حمله کردند و صدام را سرنگون کردند، کردها حکومت سرزمین کردستان را تشکیل دادند. کردها در سال ۲۰۰۵ به وحدتی تقریبا همه گیر رسیدند و مسعود بارزانی توسط پارلمان اقلیم کردستان عراق به ریاست این اقلیم برگزیده شد. در سال ۲۰۰۹ مدت چهار ساله اش پایان یافت اما این بار توسط مردم این اقلیم و با آرای عمومی تا تابستان ۲۰۱۳ ریاست اقلیم کردستان عراق را کسب کرد. نمایندگان پارلمان اقلیم کردستان در نشست پارلمان کردستان در تاریخ (۹ تیر ۱۳۹۲/۳۰ ژوئن ۲۰۱۳) با تصویب ماده‌قانونی شماره‌ ۱۹ سال ۲۰۱۳ توافق کردند که انتخابات ریاست منطقه و همه‌پرسی قانون اساسی برای دو سال به تعویق بیافتد و در این دو سال، ریاست مسعود بارزانی بر کردستان عراق ادامه یابد. در آن زمان تأکید کردند تمدید ریاست منطقه کردستان به دو سال محدود شود و قابل تمدید دوباره هم نباشد.
این دو سال نیز در ۲۸ مرداد سال گذشته به پایان رسید. در همان روزها و در بین درگیری های سیاسی بین احزاب کرد برای انتخاب رئیس اقلیم کردستان عراق بود که انجمن شورای قضایی اقلیم کردستان که وابسته به وزارت دادگستری دولت اقلیم است، اعلام کرد که در پی تصمیم این انجمن دورۀ ریاست مسعود بارزانی بر اقلیم کردستان، با حفظ اختیارات کنونی تا انتخاب رئیس بعدی اقلیم، تمدید می شود (انجمن شورای قضایی اقلیم که تحت نظر حوزۀ قدرت اجرایی وزیر دادگستری اقلیم و با حضور ۱۵ الی ۹ عضو تشکیل شده‌ است و به عنوان نهادی مشورتی و نظارتی در این وزارتخانه فعالیت می کند).
اما هنگامی که این انجمن شورای عال قضایی این ادعا را کرد، از پنج حزب مهم کردستان عراق (اتحادیه میهنی، جنبش تغییر، اتحاد اسلامی، جماعت اسلامی و حزب دموکرات) به جز حزب دموکرات که شخص مسعود بارزانی ریاست آن را بر عهده دارد، سایر احزاب این حکم را قبول نکردند. آنان معتقد بودند که انجمن شورای قضایی اقلیم نهادی مشورتی است و ابقا کردن بارزانی در حیطۀ اختیارات آن نیست.
اما مشکلات این اقلیم تنها سیاسی نیست، اقلیم کردستان عراق دارای بحران های سیاسی، امنیتی، اجتماعی و به خصوص اقتصادی بسیاری است. خطر داعش اقلیم را تهدید می کند، دولت اقلیم حتی توانایی پرداخت حقوق کارمندانش را هم ندارد، بحران اقتصادی بر تمام ارکان اقلیم سایه انداخته است، اختلافات با دولت مرکزی در یک سال گذشته به شدت افزایش یافته است، مشکلات آوارگان جنگ با داعش هم هنوز حل نشده است، اختلافات حزبی شدید می باشد و بسیاری از بحران های دیگر این اقلیم را در وضعیت بغرنجی قرار داده است. به طور کلی اقلیم کردستان عراق برای رسیدن به استقلال با منابع و موانع مختلفی در دو سطح داخلی و خارجی روبرو است.
اقلیم کردستان عراق برای حرکت به سمت استقلال دارای منابع و امکاناتی است که آن ها را به دو دستۀ منابع داخلی و خارجی تقسیم کرده و به تشریح آن ها پرداخته می شود.
۱٫ منابع داخلی حرکت اقلیم به سمت استقلال
۱-۱٫ قدرت نظامی و امنیتی: وجود نیروهای مسلح برای تشکیل و ایجاد امنیت یک کشور یا منطقۀ خودمختار لازم و ضروری است. نیروهای نظامی احزاب اتحاد میهنی و دموکرات، نیروی نظامی اقلیم کردستان را تحت عنوان پیشمرگ ها تشکیل می دهند. گرچه این نیروها از تجهیزات سنگین و پیشرفته برخوردار نیستند؛ اما دارای سلاح های نیمه سنگین (مانند نفربر، تانک و سلاح های دوش پرتاب) هستند که با توجه به روحیۀ جنگجویی آن ها می توانند در برابر تهدیدات نظامی موفق شوند و بنابراین نیروهای نظامی اقلیم یکی از منابع حرکت به سمت استقلال و مولفه های قدرت در کردستان عراق هستند.
۱-۲٫ جمعیت با انگیزه: وجود جمعیت کافی متناسب با مساحت، برای تشکیل یک کشور ضروری است. در کردستان عراق نیز به دلیل وجود زمین های مناسب و حاصل خیز، زمینۀ مهاجرت کردهای عراق به این منطقه فراهم بوده است. در حال حاضر جمعیت کردستان عراق حدود ۶ میلیون نفر برآورد شده که برای ایجاد یک کشور مستقل؛ جمعیت مناسبی است. مردم اقلیم کردستان دارای هویت مشترک و انگیزۀ ناسیونالیستی بسیار قوی هستند که زمینۀ مناسبی برای ایجاد یک منطقۀ مستقل خواهد بود.
۱-۳٫ قدرت اقتصادی: منطقۀ کردستان عراق دارای منابع نفت، گاز، آهن، مس و طلای غنی است. در عراق بیش از ۱۱۵ میلیارد بشکه نفت وجود دارد که بیش از ۴۵ میلیارد بشکۀ آن در اقلیم کردستان واقع شده و روزانه حدود ۱۵۰ تا ۴۵۰ هزار بشکه نفت خام از این منطقه از طریق خط لوله به بند جیهان ترکیه صادر می شود. هم چنین بیشترین محصول گاز طبیعی عراق در حوزۀ الانفال در منطقۀ اقلیم کردستان قرار دارد که این ذخایر، قدرت اقتصادی خوبی را برای اقلیم به وجود آورده است.
۱-۴٫ قدرت رسانه ای: یکی از دلایل کم توجهی به مسئلۀ کردها در گذشته را می توان نداشتن رسانه های داخلی و بین المللی دانست. در سال های اخیر این موضوع برطرف و در سطح اقلیم کردستان روزنامه ها و مجلات زیادی وجود دارد که اخبار مربوط به کردستان عراق را اطلاع رسانی می کنند. با در نظر گرفتن مجموع رسانه ها از قبیل رادیو، تلویزیون و مطبوعات، می توان پیش بینی کرد که اکنون در اقلیم کردستان بیش از هزار رسانۀ تبلیغاتی و اطلاع رسانی وجود دارد که غالباً بازگو کننده مطالبات و خواست اصلی اقلیم یعنی استقلال می باشند.
۲٫ منابع خارجی حرکت اقلیم به سمت استقلال
رژیم صهیونیستی به عنوان اصلی ترین حامی خارجی
اقلیم کردستان عراق برای استقلال نیاز به حمایت های خارجی دارد تا بتواند توجه سازمان ها و قدرت های بین المللی را به دست آورده و به سمت استقلال پیش برود. در حال حاضر موثرترین و اصلی ترین حامی خارجی استقلال اقلیم را می توان رژیم صهیونیستی دانست. استقلال اقلیم کردستان می تواند منافع مشترکی را برای رژیم صهیونیستی و اقلیم داشته باشد. کسب استقلال سیاسی، جلب حمایت آمریکا، افزایش قدرت اقتصادی و فنی و مقابله با ترکیه، ایران و سوریه از جمله منافعی قلمداد می شوند که موجب نزدیکی کردها به اسرائیل می شود. به طور کلی جهت بررسی دلایل نزدیکی اقلیم کردستان عراق و رژیم صهیونیستی می بایست به موارد زیر اشاره نمود:
الف) رژیم صهیونیستی می تواند ضمن تاثیرگذاری بر آمریکا در خصوص استقلال اقلیم، زمینۀ سرمایه گذاری اقتصادی، کشاورزی و خدماتی را فراهم و افزون بر تقویت توان نظامی و دفاعی، ساختار اقتصادی اقلیم را بهبود بخشد. بنابراین، یکی از دلایل مهم نزدیکی کردها به اسرائیل و لابی یهودی در آمریکا، جلب نظر آمریکا در حمایت قطعی از استقلال‌طلبی کردهاست. آمریکا در چند دهۀ گذشته هیچ گاه به صورت جدی از تشکیل یک دولت کردی در منطقه خاورمیانه حمایت نکرده و دلیل این امر هم نگرانی از تهدید منافع حیاتی آن کشور در منطقه به واسطۀ تشکیل یک دولت مستقل کردی می‌باشد.
ب) ایجاد هم‌گرایی بین اسرائیل و کردستان عراق، ‌هم اهرم فشاری است در دست اسرائیل علیه کشورهای ایران، ترکیه و سوریه و هم عاملی است در جهت تقویت قدرت مانور کردها، به ویژه کردهای کردستان عراق در برابر این سه کشور.
ج) عامل دیگری نیز که ریشه در ایدئولوژی صهیونیسم و تاریخ یهود دارد، عبارت است از تمایل اسرائیل به نزدیکی به ملت‌های بدون دولت. به باور یهودیان ملت‌هایی نظیر کردها و ارامنه که قرن‌ها فاقد دولت بوده‌اند، از نظر تاریخی وجوه مشترک زیادی با یهودیان دارند و می‌توانند متحدان مناسبی برای آنها باشند. یکی از دلایل و شاید مهم‌ترین دلیل توجه اسرائیل به شهر کرکوک، جنبۀ معنوی و تاریخی این شهر است که به جنبۀ تاریخی و باستانی شهر بیت‌المقدس نزدیک است، به همین علت شاید کرکوک برای اسرائیل در حکم بیت‌المقدس دوم باشد. در این خصوص باید گفت شاید وجود مقام سه پیامبر در کرکوک یکی از عوامل جلب توجه اسرائیل به این شهر باشد.
د) وجود ذخایر نفتی عظیم در مناطق کردنشین به ویژه در شهر کرکوک عامل مهم دیگری در جذب اسرائیل به سمت این مناطق به شمار می‌رود.
موانع حرکت اقلیم به سمت استقلال
اقلیم کردستان عراق با توجه به موقعیت داخلی و وضعیتی که در حال حاضر در منطقه وجود دارد، دارای موانعی در داخل و خارج از اقلیم برای حرکت به سمت استقلال است.
۱٫ موانع داخلی حرکت اقلیم به سمت استقلال
۱-۱٫ موقعیت محدود جغرافیایی: اقیم کردستان بین کشورهای ایران، ترکیه و سوریه محصور شده و از راه دریایی نیز با جایی ارتباط ندارد. موقعیت محدود کردستان عراق همواره آن را به همسایگان خود از جمله ایران و ترکیه نیازمند کرده و این موضوع اقلیم را در تنگنای ژئوپلیتیکی قرار داده و یکی از موانع اصلی حرکت اقلیم به سمت استقلال محسوب می شود.
۱-۲٫ دولت عراق: یکی از مخالفان استقلال اقلیم کردستان؛ دولت مرکزی عراق است. با توجه به تحولات شکل گرفته، دولت مرکزی عراق به دلیل مخالفت استقلال اقلیم با قانون اساسی و ایجاد زمینۀ جدایی دیگر اقلیت ها، تضعیف عراق و وجود منابع نفت و گاز غنی در منطقۀ اقلیم، هیچ گاه حاضر به استقلال این منطقه نخواهد شد.
۱-۳٫ قانون اساسی کشور عراق: قانون اساسی عراق، آن را کشوری مستقل و دارای حاکمیت واحد دانسته است. مادۀ نخست قانون اساسی عراق که در ۵ سپتامبر ۲۰۰۵ تصویب و به تایید ۷۸ درصد از رای دهندگان رسید؛ جمهوری عراق را کشوری مستقل دانسته که نظام حکومتی آن جمهوری مجلس محور دموکراتیک و فدرال است. همچنین در مادۀ ۱۱۴، منطقۀ کردستان عراق را منطقه ای فدرال به رسمیت شناخته؛ اما بر یکپارچگی عراق تاکید نموده است.
۱-۴٫ مخالفت شیعیان و سنی ها با استقلال اقلیم: سنی ها به دلیل نداشتن منابع مناسب نفتی در مناطق خود و شیعیان نیز به دلیل اینکه در حاضر دارای جایگاه نسبتاً مناسبی در ساختار سیاسی عراق هستند و در صورت استقلال اقلیم، حضور رژیم صهیونیستی در این منطقه بیشتر خواهد شد، خواستار استقلال آن نیستند.
۲٫ موانع خارجی حرکت اقلیم به سمت استقلال
۲-۱٫ آمریکا: از بین کشورهای فرامنطقه ای مهم ترین کشوری که در استقلال اقلیم می تواند تاثیرگذاری زیادی داشته باشد، آمریکا است که در فدرالی شدن اقلیم کردستان نقش زیادی ایفا کرد. آنچه در حال حاضر برای آمریکا اهمیت راهبردی بیشتری دارد؛ حفظ یکپارچگی و تمامیت ارضی عراق است. آمریکا به عنوان کشوری که مدعی برقراری دموکراسی در عراق می باشد، خواهان تجزیۀ این کشور و ایجاد ذهنیت منفی در جامعۀ بین الملل بعد از حمله به عراق نیست و در صورت تجزیۀ عراق، نفوذ خود را در این کشور از دست خواهد دادو وجهه ای منفی از خود به جا خواهد گذاشت. در مجموع، منافع آمریکا در عراق بیشتر از منافع آن در اقلیم خواهد بود و در حال حاضر خواهان تجزیۀ عراق نیست.
۲-۲٫ کشورهای منطقه و همسایه (ایران، ترکیه و سوریه): کشورهایی مانند ترکیه، ایران و سوریه با توجه به داشتن مرزهای زیاد با اقلیم کردستان عراق و با توجه به وجود گروه های کرد در این سه کشور، طبیعی است که نسبت به مسئلۀ استقلال کردها واکنش منفی نشان دهند. در حقیقت مواردی مانند حمایت اسرائیل از استقلال اقلیم کردستان، امکان تحریک گروه های کرد در این کشورها و نفوذ و حضور رژیم صهیونیستی و پایگاه های آن در منطقه و به ویژه اقلیم کردستان، موجب مخالفت کشورهای همسایه و هم مرز با طرح استقلال می باشد.
عدم اجماع و اختلافات گروه های سیاسی در اقلیم کردستان
عامل بسیار مهمی که می تواند تاثیر بسیار زیادی بر استقلال اقلیم داشته باشد و شایسته است تا به صورت جدا و کامل مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد، مسئلۀ اختلاف میان گروه ها، احزاب و جناح های سیاسی در اقلیم کردستان عراق است. کردهای عراق هرچند در اعلام استقلال اتفاق نظر دارند اما در مورد نحوۀ اعلام استقلال با هم اختلاف نظر دارند. از بین پنج حزب اصلی موجود در اقلیم کردستان عراق؛ یعنی اتحادیۀ میهنی، جنبش تغییر، اتحاد اسلامی، جماعت اسلامی و حزب دموکرات، حزب دموکرات به رهبری مسعود بارزانی معتقد به برگزاری هرچه سریع تر رفراندوم برای استقلال است. مسعود بارزانی و حزبش زمان حاضر را بهترین زمان برای برگزاری رفراندوم جهت استقلال می دانند. اما احزابی مانند جنبش تغییر و اتحادیۀ میهنی این زمان را مناسب برای اعلام استقلال نمی دانند. حزب دموکرات، با جنبش تغییر و اتحادیۀ میهنی در مورد نحوۀ تعامل با دولت عراق و مسائلی مانند درآمد نفتی اقلیم، ریاست بارزانی بر اقلیم، عملکرد اقتصادی بارزانی و مسائل زیاد دیگری با هم اختلاف دارند.
حزب دموکرات که در ۱۵ سال گذشته همیشه بیشترین سهم را در حکمرانی اقلیم کردستان در اختیار داشته است خواهان ادامه این سیستم حکمرانی )ریاستی- پارلمانی) می‌باشد به گونه‌ای که رئیس اقلیم با رأی مستقیم مردم انتخاب شود و اختیاراتش همچنان به مانند سابق باقی باشد. اما در سوی دیگر، چهار حزب دیگر معتقدند که این سیستم باعث پدید آمدن یک دیکتاتوری می شود و با روح دموکراسی در تناقض است. جنبش تغییر، اتحاد میهنی و جماعت اسلامی و با شدت کمتری اتحاد اسلامی، خواهان سیستم پارلمانی هستند به این ترتیب که پارلمان مرجع حکمرانی در اقلیم کردستان باشد.
جنبش تغییر که هم‌اینک به یکی از قدرت های مهم و تاثیرگذار در اقلیم تبدیل شده است؛ به اتحاد میهنی نزدیک شده و همین باعث شده تا این دو حزب با اتحاد بیشتری در مقابل حزب دموکرات قرار بگیرند. جنبش تغییر که به هیچ عنوان موافق تمدید ریاست بارزانی نیست؛ معتقد است که باید پارلمان مرجع حکمرانی باشد.
اتحاد میهنی هم که اکنون سه حزب اپوزیسیون سابق را در کنار خود می‌بیند به دنبال کم کردن قدرت حزب دموکرات است به گونه‌ای که خود را برای انتخابات آینده آماده کند.
در این میان، حزب اتحاد اسلامی که برخلاف احزاب دیگر هم در منطقه‌ی زرد (حزب دموکرات) و هم در منطقه‌ی سبز (اتحاد میهنی) به یک اندازه از پایگاه مردمی برخوردار است؛ دنبال حفظ تعادل در بین احزاب است به گونه‌ای که از آغاز گفت‌وگو‌ها چند پروژه را آماده کرده که شاید طرفین به توافق برسند و در واقع موضعی بینابین را اتخاذ کرده است.

اختلافات در بین گروه های سیاسی در اقلیم کردستان عراق به حدی زیاد است که پیشنهادهایی از طرف برخی سیاسیون مبنی بر تجزیۀ اقلیم کردستان عراق داده می شود. این پیشنهادات تنها از سوی یک جریان خاص مطرح نمی شود و سیاسیون جناح های مختلف این پیشنهاد را مطرح می کنند. طرفداران تقسیم می گویند باید اقلیم به دو اقلیم به مرکزیت اربیل و سلیمانیه تقسیم شود. طرفداران این ایده عموماً کسانی هستند که می خواهند اقلیم سلیمانیه مستقل از اقلیم اربیل باشد و تحت نفوذ اتحاد میهنی کردستان به رهبری جلال طالبانی قرار بگیرد.
احزاب رقیب حزب دموکراتیک کردستان به رهبری مسعود بارزانی می گویند دیگر حاضر به قبول رهبری مسعود بارزانی نیستند و می خواهند یا او از قدرت کنار برود یا اقلیمِ جدایی به دور از سلطۀ او در کردستان تشکیل شود. این احزاب ادامۀ حضور مسعود بارزانی در قدرت را مغایر با قانون اساسی اقلیم کردستان می دانند و می گویند به واسطۀ او حزب دموکراتیک کردستان ارادۀ خود را بی چون و چرا بر سراسر اقلیم گسترش داده است. دو حزب اتحاد میهنی و حزب دموکراتیک در طول تاریخ اقلیم کردستان همواره در رقابت با یکدیگر بوده اند. حتی این دو در دهۀ نود و در زمان جنگ های داخلی کردها مدتی با یکدیگر به صورت مسلحانه می جنگیدند.
سیاستمداران در اقلیم کردستان از این نگران هستند که نزاع بر سر قدرت بر موقعیت کردها در مواجهه با داعش تاثیر بگذارد. پیشمرگ های کرد تاکنون در مبارزه با داعش موفق عمل کرده و جلوی پیشروی داعش در بسیاری از محورهای کردی را گرفته اند و بسیاری از شهرها و روستاهایی که به دست داعش افتاده بودند را پس گرفته اند. در واقع،کردها توانستند در نقش آفرینی موفق خود در مبارزه با داعش احترام جامعه جهانی را برانگیزند. اما اگر نتوانند جایگاه برتر مبارزه با داعش را حفظ کنند ممکن است متحمل خسارت های سنگینی شوند.
بنابراین، کردستان عراق درشرایط فعلی با چندین چالش بسیار مهم روبرو است که بر مشکلات و اختلافات میان جناح ها و گروه های سیاسی در اقلیم تاثیر بسیار زیادی دارد. اولین چالش این است که دورۀ ریاست آقای مسعود بارزانی در اقلیم کردستان عراق، به دنبال تمدید یک دورۀ دو ساله خاتمه یافته و به دنبال آن؛ دربارۀ جانشینی وی یا استمرار ریاستش در اقلیم کردستان، میان جناح‌های مختلف اختلاف نظر وجود دارد. از طرفی، حزب اصلی و پیروز انتخابات، حزب دموکرات کردستان عراق است که از استمرار ریاست آقای بارزانی دفاع می‌کند و از طرف دیگر، برخی از گروه‌های اسلامی، اتحادیۀ میهنی و جنبش گوران یا جنبش تغییر مخالفِ استمرار ریاست ایشان و اصرار دارند که قانون اساسی به رأی گذاشته و اصلاح شود و یا اینکه از طریق مصوبه پارلمان، نظام از ریاستی تبدیل به نظام پارلمانی شود تا از این طریق بتوان در مورد ادامه استمرار ریاست آقای بارزانی تصمیم گرفت.
از مشکلات دیگری که اقلیم کردستان عراق با آن دست به گریبان است، مسئلۀ چالش و جنگ با داعش است به طوری که در طول چند صد کیلومتر، میان نیروهای مسلح کُرد (یعنی پیشمرگان کُرد اقلیم کردستان عراق) و داعش جنگ و درگیری وجود دارد. و منطقۀ وسیعی از شنگال گرفته تا استان کرکوک که منطقه‌ای در حدود چند صد کیلومتر است، و جنگ سنگینی در آن جا جریان دارد را دربرمی‌گیرد. اعمال تروریستی گاهی به داخل اقلیم‌کردستان عراق هم کشیده می‌شود و این جنگ طبیعتاً هزینه‌های سنگینی دارد.
سومین و مهم‌ترین چالش جدی در اقلیم‌کردستان عراق که بر اختلافات درون عراق تاثیر بسیار زیادی دارد؛ مشکل اقتصادی است. همان‌طور که می‌دانیم بین دولت عراق و بغداد بر سر فروش نفت اختلاف‌نظر وجود دارد، اقلیم مدعی است که بغداد سهم ۱۷ درصدی از بودجۀ کل کشور عراق را که قاعدتاً طبق قطعنامه سازمان ملل باید به اقلیم کردستان عراق اختصاص می‌داد، نپرداخته است و بر این اساس یک دوره از نفت استخراج شده را مستقل از دولت مستقل عراق می‌فروشد. در این میان چالش‌هایی رخ داد و توافق‌هایی میان دولت عراق و دولت اقلیم‌کردستان صورت گرفت که بر مبنای آن اقلیم، نفت را براساس میزانی که دولت عراق مشخص کرده است بفروشد و بودجۀ آن را دریافت کند. البته راجع به این مسئله که صادارت نفت و دریافت پول آن تحت نظارت شرکت ملی نفت عراق باشد یا خیر بحث وجود دارد. مسئلۀ فروش نفت ابعاد و پیچیدگی‌های زیادی دارد که موجب شده اقلیم کردستان عراق از نظرمسائل مالی تحت فشار بالایی باشد؛ به نحوی که حتی در پرداخت حقوق کارکنان و نیز پیشمرگه هم مشکل دارد و افزون بر آن نیز بسیاری از طرح‌ها و پروژه‌های اقتصادی و عمرانی که در دست داشتند نیز عموماً تعطیل شدند و سرمایه‌گذاران خارجی هم اقلیم کردستان عراق را کم‌کم ترک کرده‌اند و همین مسائل بر گسترش اختلافات گروه های سیاسی در اقلیم کردستان می افزاید.
برآیند
با توجه به این مسائل؛ گرچه مسعود بارزانی نشان داده که از هر موقعیتی جهت رسیدن اقلیم کردستان به خودمختاری و استقلال استفاده خواهد کرد اما بسیاری این گونه اعتقاد دارند که مباحثی مانند مخالفت آمریکا با استقلال کردهای عراق، جنگ با داعش، سقوط قیمت نفت در بازارهای جهانی، حساسیت های همسایگانی مانند ایران، سوریه و ترکیه، اختلافات داخلی و فقدان اجماع بین گروه های سیاسی در اقلیم، شرایط را بسیار آشفته کرده و زمان کنونی برای استقلال اقلیم زود است. شرایط و اوضاع داخلی اقلیم کردستان عراق پیچیده و غیرقابل پیش بینی است. به هر حال مردم از وضعیت موجود ناراضی هستند و اقلیم کردستان عراق دارای بحران های سیاسی، امنیتی، اجتماعی و اقتصادی بسیاری است، بنا به گزارش سازمان شفافیت بین‌الملل، هم‌اکنون این اقلیم با ۴۱ بحران مختلف دست‌به‌گریبان است. عدم حل بحران‌ها وضعیت موجود را به دنبال داشته است.
سیاسیون کرد باید به این نکته توجه داشته باشند که وضعیت حساس‌تر از آن است که بخواهند با متهم کردن یکدیگر از زیر بار مسئولیت شانه‌ خالی کرده و اتهام‌پراکنی در این شرایط وضعیت را بحرانی‌تر می‌کند و باید مسئولانه با وضعیت موجود برخورد کرد تا گسترش نیابد و از کنترل خارج نشود. شاید آن روز که مسعود بارزانی رویای تجزیۀ عراق و استقلال اقلیم کردستان از عراق را در سر می پروراند، فکر آن را هم نمی کرد که مدتی بعد باید به فکر راهی برای جلوگیری از تجزیه اقلیم کردستان و رسیدن به راه حل با سایر احزاب سیاسی برای ماندن در قدرت باشد. بارزانی که روزی به پشتوانۀ دلارهای نفتی و حمایت های آمریکا و حاکمان عرب منطقه بر طبل استقلال می کوبید امروز برای حل مشکلات اقتصادی خود دست به دامن بغداد و دولت مرکزی عراق شده است. در نتیجه گرچه بسیاری از کارشناسان کردی این گونه اعتقاد دارند که استقلال کردستان منافع و امتیازات بسیار زیادی را به همراه دارد ولی کردها برای دستیابی به آرزوی استقلال نیازمند اجماع در میان گروه های سیاسی و درگیر در قدرت، ثبات و انسجام در اوضاع اقتصادی، کسب حمایت های بین المللی، جلب نظر همسایگانی مانند ترکیه، سوریه و ایران هستند. در حالی که اقلیم کردستان فاقد چنین زمینه ها و پیش شرط ها می باشد و جهت نیل به استقلال مسیر دشواری را پیش رو خواهد داشت.