در حالی که در عرصه میدانی نبردهای شدیدی در مناطق مختلف سوریه بخصوص حلب در جریان است تحرکات دیپلماتیک نیز در این باره افزایش یافته است.
دیروز وزارت امور خارجه ترکیه اعلام کرد که محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران جمعه به ترکیه سفر می‌کند. بر اساس اطلاعیه وزارت خارجه ترکیه ظریف بعد از گفت‌وگو با مولود چاووش اوغلو، وزیر امور خارجه ترکیه، با رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه دیدار می‌کند. به گفته وزارت خارجه ترکیه انتظار می‌رود درباره مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی تبادل نظر شود.
سفر ظریف به ترکیه اولین سفر یک مقام ایرانی بعد از کودتای نافرجام در ترکیه است. روابط دو کشور به دلیل تحولات منطقه بخصوص بحران سوریه در طول چند سال اخیر با تنش هایی همراه شده بود اما حمایت قاطعانه ایران از دولت ترکیه در مقابل کودتا موجب شد تا حدود زیادی فضای دیپلماتیک بین دو کشور به سمت بهبود سوق یابد. به خصوص این که کشورهای غربی انتقادات جدی تا به حال از اقدامات اردوغان در دوران پساکودتا داشته اند و آن چنان که انتظار می رفت کودتا را محکوم نکردند و همین عاملی شد که برخی حتی از دخالت آنها در کودتا سخن بگویند. در حال حاضر نیز آنکارا خواستار استرداد فتح الله گولن شده است و عنوان شده آمریکا باید میان ترکیه و گولن یکی را انتخاب کند.
سفر ظریف و آینده سوریه
وزیر خارجه ایران در حالی به ترکیه می رود که چند روز قبل دو دیدار مهم درباره بحران سوریه صورت گرفته است. منظور دیدار روحانی با پوتین و سفر اردوغان پس از کودتای شکست خورده به سن پترزبورگ و دیدار با رئیس جمهور روسیه می باشد.
این کشورها در تلاش هستند تا دیدگاه هایشان را در موضوع سوریه بهم نزدیک کنند، اما آیا این امر امان پذیر است؟
دولت ترکیه در سال های گذشته قاطعانه پیگیر سرنگونی بشار اسد در سوریه بوده است و در این زمینه با ایران و روسیه اختلاف نظر بنیادین و جدی دارد. اما دیروز خبرگزاری اسپوتنیک گزارش داد که امید یاردیم، سفیر ترکیه در روسیه به خبرنگاران گفته است: آنکارا معتقد است رهبری کنونی سوریه می‌تواند جزئی از مذاکرات صلح باشد.
اگر این موضوع صحت داشته باشد به معنای تغییر نگاه ترکیه به مسئله سوریه می باشد. بدون شک قدرت یابی بیشتر کردها در سوریه و ترکیه در این تصمیم تاثیرگذار بوده است و احتمالاً یکی از انتظاراتی که ترکیه از روسیه دارد این است که در جبهه مرزهای شمالی سوریه به همکاری‌ها و هماهنگی‌های خود با کردهای طرفدار پ‌ک‌ک پایان بدهد.
این سخنان موجب شده برخی معتقد به شکل گیری مثلث ایران- ترکیه – روسیه در موضوع سوریه و همسو شدن نظراتشان شوند. به عنوان مثال پایگاه صهیونیستی دبکا فایل در گزارشی عنوان کرده است: این نگرانی وجود دارد که اردوغان در حالی که به آمریکا و ناتو پشت کرده، پیوندی جدید با روسیه را تشکیل دهد و ایران نیز به عنوان شریک سوم، به آنها ملحق شود. در واقع اردوغان چندروز پیش از گفتگوهایش با پوتین، سفر به تهران و ملاقات با حسن روحانی رئیس جمهور ایران را برنامه ریزی کرده است.
اما به نظر می رسد این تحلیلی مغرضانه در راستای اهداف اسرائیل مانند ترساندن اعراب برای انجام اقدامات خصمانه بیشتر علیه ایران و محور مقاومت باشد.
رابرت فیسک، تحلیلگر مسائل خاورمیانه نیز در روزنامه ایندیپندنت بهبود روابط روسیه و ترکیه را به ضرر کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس و گروه‌های تروریستی مورد حمایت آنها دانسته است.
فیسک در مورد تبعات آشتی آنکارا-مسکو نوشته است: «نمایش سنت پترزبورگ لیست بلندی از بازندگان دارد. در وهله اول، داعش و القاعده/النصره/فتح الشام و همه دیگر گروه‌های افراط‌گرایی هستند که در سوریه در حال نبرد هستند. آنها می‌بینند که اصلی‌ترین منبع تأمین تسلیحاتشان با خشن‌ترین دشمنشان، یعنی دارنده نیروی هوایی روسیه، روی هم ریخته‌اند.»
به گفته فیسک، در مرحله بعد هم «میلیاردرهای سعودی و قطری» قرار دارند که برای مقابله با ایران و نیروهای مورد حمایت این کشور در سوریه و عراق به تأمین مالی و تسلیحاتی مخالفان سرگرم بوده‌اند.
اما خبرگزاری ایتارتاس روسیه تحلیلی متفاوت ارائه کرده و نوشته است: روند جاری در همکاری روسیه با ایران از یکسو و بهبود روابط با ترکیه یعنی رقیب منطقه ای ایران از سوی دیگر، برخی تحلیلگران را به شکل‌گیری یک مثلث جدید استراتژیک که می‌تواند تاثیر قابل توجهی بر تمام منطقه خاورمیانه داشته باشد، امیدوار کرده است. اما باید گفت در بهترین حالت، یک تعامل سیاسی تاکتیکی و نه استراتژیک در دستور کار قرار دارد. البته بهبود روابط این سه کشور می‌تواند نقش مثبتی در غلبه بر بحران سوریه ایفا کند.
در واقع باید گفت ترکیه آن مسیر افراطی و رادیکالی که در ابتدای بحران داشت، تا اندازه ای تعدیل کرده ولی همگرایی استراتژیک سه جانبه میان ایران، ترکیه و روسیه شاید اصلا شدنی نباشد. اما این روند به احتمال خیلی زیاد نقش مثبتی در غلبه بر بحران سوریه ایفا می کند.
