امید بیگی

کارشناس ارشد حقوق بین الملل

دفاع مشروع یا دفاع قانونی حقی است که حقوق کیفری برای اشخاص در مورد دفاع از خود یا افراد دیگر، در صورت نیاز به کمک و در هنگام حمله افراد دیگر قائل شده است. دفاع مشروع در جائی پدید می‌آید که به ‌جز ارتکاب جرم هیچ راه دیگری برای دفع خطر ممکن نباشد. در این صورت مدافع نه تعقیب و مجازات می‌شود و نه ضامن خساراتی است که به بار می‌آورد.

دفاع مشروع اصلی پذیرفته در تمامی نظام‌های حقوقی است. هرچند در مورد منشأ پیدایش این حق اختلافات زیادی وجود دارد ولی شرایط آن با اختلاف جزئی در تمامی نظام‌های حقوقی یکسان است.

این تعریف ساده و کوتاه بیانگر آن است که دفاع  مشروع با تعریفی که مورد اشاره قرار گرفت در تمامی نظام های حقوقی در نظام بین الملل پذیرفته شده است. در دنیای امروز یکی از چالش های اساسی و بنیادی در مفاهیم بشری، موضوع مصادره به مطلوب کردن مفاهیم و یا مغالطه در تفسیر آنها است . به عبارت دیگر در مغالطه از مقدمه صحیحی نتیجه باطلی استفاده میشود. نمونه های بسیاری در علوم انسانی و در حوزه های مختلف آن نظیر جامعه شناسی، حقوق و سیاست میتوان اشاره کرد که این گونه می باشد. اما در عصر ارتباطات و انفجار اطلاعات که به جرات میتوان گفت هیچ زاویه ای از یک مسئله نمیتواند از منظر مخاطبان پنهان بماند، استفاده از تکنیک مغالطه برای به اشتباه انداختن مخاطبان امری بدیع و دور از ذهن است.

همانطور که اشاره شد موضوع دفاع مشروع زمانی میتواند از سوی یک شهروند مورد استفاده قرار گیرد که در یک چارچوب قانونی مشخصی اعمال گردد و آن فردی که از دفاع مشروع استفاده میکند طبعاً قواعد نظام سیاسی حاکم در آن جغرافیا را پذیرفته و در قالب یک شهروند در صورتی که مورد تعرض قرار گیرد میتواند با رعایت چارچوب قانونی از این حق استفاده نماید.

لذا این موضوع به حدی واضح و شفاف است که بسیاری از افراد جامعه که تخصصی در حوزه حقوق ندارند نیز میتوانند به سادگی این مفاهیم را دریافت نموده و تجزیه و تحلیل نمایند.

گروهی مسلح به نام پژاک که در کوهستانهای شمال عراق مستقر می باشند و مشی مسلحانه و تجزیه طلبانه ای را در قبال حکومت مستقر ایران پیشه کرده اند، بیش از ده سال است که در قالب اقدامات ایزایی و خشونت بار هر از چند گاهی به مناطق مرزی ایران حملات مسلحانه ای را ترتیب می دهند و تا کنون تعدادی از شهروندان عادی و کارکنان نهاد های نظامی ، انتظامی ، راهنمایی و رانندگی ، سازمان جنگلها و مراتع و امثالهم را به شهادت رسانده و یا به شکل های مختلف مورد آزار و اذیت قرار می دهند. این اقدامات به جهت آنکه بصورت دفعتی انجام میشود در مفاهیم استراتژیک تحت عنوان اقدامات کور تعریف میشوند . در اقدامات کور مسلحانه، مهاجمین معمولا از غفلت و تاریکی شب و معبر های غیر اصلی استفاده می کنند و پس از وارد آوردن خسارت بلافاصله محل نزاع را ترک میکنند و این درگیری ها معمولا حداکثر یک روز به طول خواهد انجامید. پژاک که شاخه به اصطلاح ایرانی پ.ک.ک است مسئولیت این گونه اقدامات تروریستی و مسلحانه را نیز رسما به عهده می گیرد و در رسانه های خود بصورت رسمی و با صدور بیانیه آن را اعلام می کند . در برخی موارد پژاک با پخش فیلم هایی که از صحنه درگیری تهیه کرده است بصورت مستند این اقدام خود را تصدیق و تائید می کند .

حال شاید خوانندگان این یادداشت با خود بپندارند موضوع اقدامات خشونت بار و تعرضات کور مسلحانه به حقوق ایرانی ها از سوی یک گروه مسلح وابسته به حزب کارگران کردستان ترکیه که خود نیز در داخل ترکیه درگیر نزاع خونین با دولت ترکیه است چه ارتباطی با مقوله دفاع مشروع دارد؟

برای پاسخ به این سوال باید به چند اقدام اخیر پژاک که در داخل خاک های سرزمینی ایران صورت گرفته است بپردازیم تا به چرایی این ارتباط عجیب پی ببریم .

در روز ۱۳ مهر ماه، یک تیم مسلح ۱۲ نفره از شاخه نظامی پژاک که برای ملاحظات حقوقی در میان اروپائیان، تغییر نام داده و به عنوان کودار و شاخه نظامی آن به عنوان اختصار ی.ر.ک می باشد از مرزهای ایران با عراق و محدوده اقلیم کردستان عراق بصورت مسلحانه وارد خاک سرزمینی ایران شده و در حین عبور از مسیر های فرعی از طریق یکی از شهروندان کرد روستاهای آن منطقه مشاهده شده و او نیز مراتب را به نیروهای مرزبانی اطلاع میدهد. نیروهای مرزبانی ایران نیز بر اساس وظیفه ذاتی و منطبق بر حقوق بین الملل که در تمام کشور های دنیا نیز برقرار است با عناصر مسلح متجاوز به خاک سرزمینی ایران به مقابله برخواسته و ابتدا به آنها اعلام میکنند که میتوانند اسلحه خود را بر زمین گذاشته و تسلیم شده و بر اساس قوانین محاکمه شوند. آنان اگر تسلیم میشدند به جهت اینکه فقط به حمل سلاح غیر مجاز مبادرت داشته اند به مجازات مشخص و معینی محکوم می شدند و پس از اتمام دوران محکومیت میتوانستند به عنوان یک شهروند در جامعه و در کنار دیگر شهروندان به زندگی عادی مبادرت ورزند. اما این ۱۲ تن به مقابله مسلحانه پرداخته و همگی پس از چند ساعت درگیری کشته میشوند .

بر اساس اعلام های رسمی این افراد مسلح به سلاح های سبک، نارنجک، ادوات تبلیغاتی مربوط به پ.ک.ک و پژاک و امثالهم بوده اند. پس از این اتفاق و چند روز بعد پژاک بطور رسمی بیانه ای داده و اینکه افراد مهاجم مسلح به خاک ایران از اعضای آنها بوده است اذعان می نماید.

پژاک با تهدید به اینکه اقدامات تلافی جویانه ای را انجام خواهند داد به این موضوع اشاره میکند که ما این اقدامات را در قالب دفاع مشروع انجام میدهیم !!

حال اگر میتوان بین این دو یعنی؛ ” دفاع مشروع ” و ” تجاوز مسلحانه به خاک سرزمینی یک کشور” ارتباطی بر قرار کرد، یا  باید در مفهوم دفاع مشروع که مورد تصدیق و تائید عموم متخصصین علم حقوق است شک و تردید وارد کرده و یا استفاده پژاک از مفهوم دفاع مشروع را مغالطه ای بیش ندانست .