موضوع گفت وگوی ترامپ و پوتین که روز گذشته انجام شده، مورد توجه بسیاری از رسانه‌ها قرار گرفته و تحلیل‌هایی نیز پیرامون این گفت وگوی تلفنی به دست داده شده است؛ هرچند موضوع گفت وگوی رؤسای جمهور دو کشور، موضوع جدید و شگفت انگیزی نیست، گفت وگوی ترامپ و پوتین به دلایل کاملاً مشخص از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
گفت وگوی تلفنی ترامپ و پوتین می گوید، به نظر آنچه اکنون با آن مواجه هستیم، ماهیتاً نوعی از آتش بس طولانی مدت در روابط پر تنش میان مسکو و واشنگتن خواهد بود. این دو در مکالمه تلفنی خود که حدود یک ساعت به طول انجامیده، موضوعات مختلف در طیف های مختلف را به بحث گذاشته اند. از جمله موضوع همکاری برای سرنگون کردن داعش، صلح سوریه، ایران و توافق هسته ای، موضوع دو کره و موضوع اعراب و اسرائیل.
به شکلی جالب توجه، موضوع تحریم های وضع شده بر روی روسیه در دوره باراک اوباما موضوع بحث این دو در مکالمه تلفنی نبوده است. اما هر دو تأکید کرده‌اند که تجارت و مبادلات دو‌جانبه اقتصادی میان دو کشور اهمیت بسیاری دارد. همچنین موضوع همکاری مشترک برای مبارزه با داعش در اولویت قرار گرفته است. شاید یکی از مهمترین نتایج این گفت وگو نیز این بوده است که دو طرف قرار یک ملاقات رو در رو را در آینده نزدیک با یکدیگر گذاشته اند.
گفتگوی تلفی پوتین و ترامپ و معانی آن برای آینده نظم جهانی
در مورد محتوای دقیق گفت وگوی یک ساعته ترامپ و پوتین اطلاعات زیادی نیست، ولی همین مقدار نیز به خوبی بیان می کند که ارتباطات میان آمریکا و روسیه در مسیری جدید قرار گرفته است؛ روابطی که طی تقریباً یک دهه گذشته با مشکلات و چالش های بسیاری همراه بوده است.
تا پیش از این، دیپلمات های آمریکایی هرگونه تماس مستقیم با مقامات روسی را در مسکو برای خود بسیار سخت می دیدند؛ اما تماس مستقیم ترامپ و پوتین، شاید رویکردی جدید میان دو کشور را بیان می کند.
دلایل بسیاری برای آمریکا وجود دارد تا با روسیه ـ که یک قدرت بزرگ آسیایی و اروپایی است و توسط شخصی مانند پوتین هدایت می‌شود، که اساساً خود را متنفر از تروریسم نشان می دهد ـ وجود دارد. دو کشور طی گذشته های نه چندان دور در مورد برخی مسائل جهانی به خوبی با یکدیگر همکاری کرده‌اند؛ از جمله تلاش آمریکایی ها برای ورود روسیه به سازمان تجارت جهانی و همکاری دو کشور در موضوع توافق هسته ای با ایران. به ویژه آنکه هنری کسینجر، که وی را معلم ترامپ می دانند، بر این باور است، روابط سرد و بد با روسیه حل مشکلات جهانی را سخت می سازد.
در مورد استراتژی های ترامپ در رابطه با روسیه و پوتین چیز زیادی مشخص نیست. تنها نکته‌ای که تا کنون مشخص شده، این است که ترامپ به پوتین علاقه شخصی دارد و تلاش زیادی برای همکاری با روسیه در مواردی که حساسیت جامعه غربی را بیش از حد انگیخته نکند، دارد؛ از جمله موضوع تروریسم.
اما در مورد نیات پوتین از رابطه نزدیک با ترامپ می توان با قطعیت بیشتری سخن گفت. پوتین به شدت خواهان آن است که روسیه به عنوان یک قدرت بزرگ در سطح جهانی به رسمیت شناخته شود. تماس تلفنی روز گذشته دقیقاً در مسیری قرار دارد که پوتین مدتها در دوران باراک اوباما انتهای آن را بن‌بست می دید.
همچنین روسیه به شدت دنبال آن است که تحریم های غربی از روی این کشور برداشته شود. این تحریم ها شدیداً اقتصاد روسیه را تحت تأثیر قرار داده و خود پوتین نیز به آن اشاره کرده است. چیزی که می تواند قدرت مانور روسیه را در راستای مطرح شدن به عنوان بازیگر بزرگ جهانی محدود کند. محدودیت سرمایه‌گذاری های غربی در کسب و کارهای روسیه و ممنوعیت صادرات تکنولوژی در بخش‌های صنعتی به ویژه نفت و گاز ـ که مستقیم با اقتصاد روس ها در ارتباط است ـ از جمله مهمترین این تحریم هاست.
این تحریم ها منجر به ایجاد رکود دو ساله در روسیه شده است. هرچند موضوع تحریم در مکالمه اخیر به میان نیامده است، می توان به خوبی حدس زد که روسیه در انتهای مسیر فعلی ماجرای تحریم ها را به شدت مد نظر دارد، ولی پوتین به خوبی یاد گرفته که قدم به قدم و تدریجی به اهداف اصلی خود نزدیک شود.
سومین موضوعی که پوتین از ارتباط با ترامپ مد نظر دارد، آزادی عمل وسیع در حیاط خلوت روسیه و نفوذ در آن، یعنی آسیای مرکزی و شرق اروپاست؛ موضوعی که روسیه را اخیراً در تقابل های جدی با ناتو قرار داده و گزاره های ترامپ در مورد ناتو، بخشی از چرایی علاقه پوتین به ترامپ را بیان می کند.
یک Reset دیگر
معمولاً رؤسای جمهور جدید در ایالات متحده، همگی به گونه‌ای به دنبال استراتژی Reset با روسیه (طرحی از نو برای رابطه با روسیه) بوده اند. حتی هیلاری کلینتون در سال ۲۰۰۹ به دنبال یک دکمه بزرگ برای Reset با روسیه بود؛ اما در این مسأله توفیق چندانی نداشت. شاید دلایل اصلی این امر در ساختار سیاسی و هنجارهای غالب در تفکر سیاست خارجی آمریکا نهفته باشد.
اما دونالد ترامپ با رویکرد و ذهنیتی کاملاً متفاوت و جدا از ساختار سیاسی آمریکا به قدرت رسیده است و این موضوع می تواند ماجرای Reset با روسیه را به گونه‌ای کم سابقه پیش برد.
جیمز ماتیس، وزیر دفاع ترامپ در نشست تأیید اعتبار و صلاحیت خود در سنای آمریکا به این تلاش‌های قبلی برای Reset اشاره نموده بود. وی بیان کرد: ما فهرست طولانی از مجموعه تلاش‌ها برای تقابل مثبت با روسیه داشته ایم. اما فهرست موفقیت‌های ما در این زمینه بسیار کوتاه است. من فکر می کنم آنچه مهم است، اینکه اکنون می دانیم با چه چیزی در روسیه مواجه هستیم؛ با آقای پوتین.
این گفته‌های جیمز ماتیس به خوبی نشان می دهد که دولت ترامپ، فارغ از تعارفات سیاسی حزبی و آگاه از خواسته‌های پوتین به دنبال یک Reset جدی با روسیه است. این موضوع اثرات مستقیم، فوری و گسترده ای در نظم فعلی جهانی خواهد داشت و آن گونه که یک بار دانیل آلتمن بیان کرده است، میت واند حتی دوره ای جدید از روابط جهانی را شکل دهد.
