روابط ترکیه ـ آمریکا همواره دارای پیچیدگی و فرازونشیب های فراوانی بوده است. در دوران جنگ سرد و تا پیش از روی کار آمدن حزب عدالت و توسعه در ترکیه، روابط خاص دو کشور به علت ارتباط با ناتو و اتحادیه اروپا، از سطح دوجانبه فراتر رفته و درگیر طیف وسیعی از موضوعات شد که بعضاً به شکل مستقیم به آنها ارتباط نمی یافت.
پس از به قدرت رسیدن حزب عدالت و توسعه تا امروز نیز روابط نظامی و دیپلماتیک واشنگتن – آنکارا تحول مثبتی نسبت به قبل را تجربه نکرده و حتی ترکیه به‌خاطر پیامدهای منفی‌ای که سیاست‌های یک‌جانبه آمریکا درقبال منطقه و به‌خصوص عراق و سوریه داشته، تلاش کرده تا رویه مستقلی را حداقل در سطح منطقه‌ای اتخاذ کند؛ هرچند که به‌دلیل وابستگی‌های امنیتی و سیاسی چندان در این تلاش خود موفق نبوده است. اما با پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، ترک ها بسیار امیدوار و خوشبین هستند که در دولت جدید ایالات متحده، شاهد پایان سیاست های یک بام و دو هوای واشنگتن، بویژه در دوران اوباما، نسبت به روابط با آنکارا باشند. وزیر امور خارجه ترکیه در آستانه مراسم تحلیف دونالد ترامپ (چهل و پنجمین رئیس جمهوری آمریکا) اعلام کرد: روابط ترکیه و آمریکا در زمان ریاست جمهوری ترامپ خیلی بهتر خواهد شد. وی افزود ترکیه اکنون از آمریکا انتظار دارد که پاسخ مثبتی به نگرانی هایش بدهد. همان نگرانی هایی که دولت باراک اوباما رئیس جمهوری آمریکا، حاضر نشد به آنها اهمیتی بدهد». اما اینکه تا چه حد این خوشبینی واقع بینانه است را با ذکر مهمترین زمینه های اختلافات طرفین، انتظارات اردوغان از ترامپ و دیدگاه های پیدا و پنهان دولت جدید آمریکا در این زمینه ها، به رای خواهیم گذارد.
۱٫ حمایت ترکیه از گروه های اخوانی در منطقه
در حالی که نرمش دولت اوباما در مقابل اخوان المسلمین و انشعابات آن در منطقه که مورد حمایت ترکیه هستند، برای به حاشیه راندن گفتمان اسلام انقلابی ایران و به سود اسلام توسعه گرای مطرح در ترکیه که به نارضایتی اسرائیل و دولت حاصل از کودتای ژنرال السیسی در مصر نسبت به سیاست های کاخ سفید انجامیده بود، اکنون با روی کار آمدن دولت ترامپ و وعدۀ حمایت مطلق از متحدین آمریکا در منطقه در برابر دشمنان (از جمله اخوان المسلمین در مصر و حماس در غزه) به نظر می رسد در این زمینه باید در انتظار اختلاف سیاست ها و دیدگاه ها باشیم تا همکاری و تشریک مساعی دو طرف. هرچند که اردوغان نشان داده است در تنگناها از تعویض مواضع و پشت کردن به متحدین خود ابایی ندارد.
۲٫ اختلاف دیدگاه ها نسبت به نقش آفرینی کردها در تحولات سوریه
اختلاف دیگری که میان ترکیه و آمریکا وجود دارد حمایت های آمریکا از یگان‌های مدافع خلق(ی‌پ‌گ) ، شاخه نظامی حزب اتحاد دموکراتیک در دوران اوباما بود که ترکیه آن را شاخه سوری حزب کارگران کردستان(پ ک ک) و سازمانی تروریستی می داند. اکنون انتظار اردوغان از ترامپ آن است که در طرح احتمالی آمریکا برای ایجاد مناطق امن و شکست داعش در سوریه از تجهیز نظامی کردها صرف نظر کند. اما این درخواست با موافقت آمریکا رو به رو نخواهد شد زیرا در غیر این صورت آمریکا باید نیرویی چندگانه از پیکارجویان سوریه برای حمله به رقه (پایتخت داعش) آمده کند که گردآوردی شان زمان می برد و بنابراین حمله را به تأخیر می اندازد که مورد پذیرش ترامپ نخواهد بود.
از تابستان ۲۰۱۴ آمریکا پول وقت و پول زیادی را صرف تشکیل و توسعه ی قابلیت های «نیروهای سوریه ی دموکراتیک» شامل نیروهای کرد ی پ گ در اتحاد با گروه کوچکی از پیکارجویان عرب کرده اند و آنها مناطق زیادی در شمال سوریه را از داعش پاک سازی کردند. اخیراٌ نیز گزارش های رسانه ها حاکی از این است که آمریکا به نیروهای سوریه ی دموکراتیک خودروهای زرهی داده است. ی پ گ نیز با انعکاس گسترده این خبر، این امر را به معنای حمایت بیشتر آمریکا از خود در دولت ترامپ می داند. حال واشنگتن برای کاهش نارضایتی ترک ها وعده همکاری با دولت ترکیه در جنگ با داعش در الباب را داده است تا با جلوگیری از فرو رفتن ترکیه در باطلاق الباب، هم ترکیه را از روسیه دور کند و هم اردوغان بتواند در آستانه انتخابات این کشور برگ برنده ای برای استفاده در صحنه مبارزه با رقبای داخلی داشته باشد.
۳٫ درخواست استرداد گولن
در شرایط کنونی تنها چیزی که می تواند اردوغان را آرام کند، بازگرداندن دشمن قسم خورده اش یعنی فتح الله گولن است؛ کسی که مسئولیت طرح ریزی کودتای نافرجام جولای ۲۰۱۶ به گردن او انداخته شده و از حق سکونت دائمی در آمریکا برخوردار است. مایکل فلین مشاور ارشد ملی در روز برگزاری انتخابات گفت که آمریکا “نباید پناه گاهی امن را در اختیار او بگذارد” و ترک ها از این اظهار نظر استقبال کردند. از جمله اختلافاتی که در روابط آمریکا و ترکیه وجود دارد این است که آمریکا تاکنون به درخواست ترکیه برای استرداد فتح الله گولن هیچ توجهی نکرده است. حال اگر دولت ترامپ خواهان جلب اعتماد اردوغان به عزم راسخ خود برای بهبود روابط راهبردی بین دو دولت باشد در مقابل این آزمون قرار گرفته است و این کار سختی نیست. اما عدم موافقت با استرداد گولن نشاندهنده تداوم سیاست تلاش آمریکا برای بازی با کارت ترکیه در تحولات منطقه با دادن کمترین هزینه خواهد بود.
منبع: الوقت
