تێرۆریسته کانی په که که و په ژاک له کام رێکخراوه ی سیخوری ده ستور وه رده گرن؟

به چاوخشکاندنێک به سه ر ژیانی ئۆجالان دا ئاشکرای ده کات که بابه تی زۆر وه ک رۆڵی میتی تورکیا له دامه زراندنی په که که و یا ئاشکرا بوونی په یوه ندی ئۆجالان له گه ڵ رێکخراوه ی (ئه رگه نه کۆن) له خاڵه ره ش و تاریکه کانی ژیانی ئۆجالانن.

گرووپی په که که و باڵه ئێرانییه که ی (په ژاک) ھێزی تێرۆریستین که له سنوری رۆژئاوای وڵات چالاکن. ھه رچه ند تائێستا شێره پیاوان و پارێزوانانی ئاسایشی سنوره کان گورزی کوشنده ی زۆریان لێ وه شاندوون و ناچاریان کردوون بکێشێنه وه به ڵام رابردووی ئه م گرووپه و وتووێژ له گه ڵ ئه ندامانی گرێدراوی له سه ر رابردووی ھزری و رامان و ئارمانجه کانی ئه ندامانی په که که یارمه تییه کی باشمان له م باره وه ده دات. له ژماره تایبه تی مه شرق که له ژێر نێوی ( په که که  و په ژاک له دیدێکی نێزیکتره وه ) که له رۆژانی نه ورۆز بڵاوکراوه ته وه چاوێکی خشکاندووه به ژێرخانه کانی دامه زراندنی ئه م گرووپه و ھه روه ھا گوێ ده گرین بۆ قسه کانی بڕێک له و ئه ندامه جیابووانه ی گرووپ که چۆن که وتوونه ته داویه وه تا له ده لاقه یه کی نێزیکتره وه راستییه کان و تاوانه کانی ئه م گرووپه و ئه وه ی که بۆته ھۆی به لاڕێدان چووینی ئه م ئه ندامه ھه ڵخه ڵه تێنراوانه .

 به چاوخشکاندنێک به سه ر ژیانی ئۆجالان دا ئاشکرای ده کات که بابه تی زۆر وه ک رۆڵی میتی تورکیا له دامه زراندنی په که که و یا ئاشکرا بوونی په یوه ندی ئۆجالان له گه ڵ رێکخراوه ی (ئه رگه نه کۆن) له خاڵه ره ش و تاریکه کانی ژیانی ئۆجالانن.

رۆڵی رێکخراوی میتی تورکی له دامه زراندنی په که که دا زۆر به رچاو و زه قه . بابه تێک که  ھاوکاری و په یوه ندی شاراوه ی ئۆجالان له گه ڵ ئاکپارتی و میت به ھێزتر ده کات رابردووی شاراوه و و پڕ له پرسیاری ئۆجالان. ئیبراھیم گوچلو له سیاستمه دارنی کوردی تورکیا پێی وایه که میت په که که ی دامه زراندووه .

 گوچلوو ده ڵێت: دوای ساڵانی ۱۹۷۴ ده وڵه ت بۆ له ناوبردنی بزووتنه وه ی کوردستانی تورکیا و رێکخراوه کوردییه کان که له و کاته چالاک بوون  په که که یان دامه زراند و له لایه کی دیکه وه ئارمانج ئه وه  بوو که کورده کان له نێو خۆوه ته سلیم بگرێ. به واتایه کی دیکه ئه و مه ترسیه له سه ر ده وڵه ت دوور بکاته وه . له م رێگایه دا و به تایبه ت له کاتی دیکتاتوری کودتای سه ربازی توانیان به رێگه ی په که که ره قیبه کان له نێو بران و دوای گیرانی ئۆجالان له ساڵی ۱۹۹۹ به راشکاوانه وتی من ئاماده م تا خزمه تی ده وڵه ت بکه م و له ھه مان کاتدا وتی کورده کان مافی دامه زرانی ده وڵه ت و فدراڵی و نیوه ئۆتۆنۆمیان نییه .

قه یرانی ناسراو به دۆسیه ی ئه رگه نه کۆن یه کێکی دیکه ی له و به سه رھاتانه که له سه رده می ده سه ڵاتی ئاکپارتیدا له سیاسه تی ناوخۆی تورکیا ده رکه وت. رێکخراوی ژێرزه وینی و ناسیونالیستی توندڕه وی که مالییست له ژێر نێوی ئه رگه نه کۆن له تورکیا بڕێک ئه ندامی پایه بڵندی ئه منی و سه ربازی له سه نته ره که یدا ھه بوون ھه ر وه ک سێبه ری ده وڵه ت ده جووڵانه وه .

له ژولای ۲۰۰۸ زیاتر له ھه زاران که س که له ژنراڵی سوپا و به رپرسانی پارتیه کان و سه رۆکی پێشووی مه کته بی ئه منیه تی تێدا بوون. ئه مانه له چوارچێوه ی ئه م دۆسیه دا یان گیران و یا لێکۆڵینه وه یان له گه ڵ دا کرا. ئه رگه نه کۆن Ergenekon نێوی چۆمێکه له کێوه کانی ئاڵتای ئاسیای نێوه ڕاست که  سه رچاوه ی خه ڵکی تورکه  و گرنگتر له وه  ئه وه یه که ئه م تورکانه یه که م پادشایی خۆیان له وێ بونیاد ناوه .

خاتون ئامینه ئاینا له سه رکرده کانی پارتی کۆمه ڵگه ی دموکراتیکی تورکیا DTP (که سه رده مانێک نوێنه ری چالاکیه سیاسیه کانی په که که بوو) ده ڵێت: سیاسه تمدارانی کورد ته نانه ت ئه وانه ی له پارتی ده سه ڵاتی داد و گه شه پێدان و پارتی کۆماری گه لان و پارتی بزووتنه وه ی نه ته وه یی و پارته کانی دیکه  پێویسته  ئه مه  قبوڵ بکه ن که  سه رکوتی ناسیونالیزمی کوردی ئارمانجی سه ره کی ئه رگه نه کۆن بوو و چالاکییه کانی به پشتیوانی ھێزه چه کداره کانی تورکیا و به دڵنیاییه وه ئاکپارتی که دوای ۲۰۰۲ ده سه ڵاتی به ده سته وه گرتبوو کرا. ئه مینه ئاینا به پشتیوانی ئه مریکا و ئه رووپا له ئه رگه نه کۆن ئاماژه ده دات که به ئارمانجی به ھێز کردنی پێگه ی تورکیا له رۆژھه ڵاتی ناوه ڕاستدا بوو.

دوای ده ستپێکردنه وه ی دۆسیه ی ئه رگه نه کۆن و ده ستگیری زۆرێک له به رپرسان و ئه ندامانی ئه م رێکخراوه شاراوه یه ھه واڵێ په یوه ندی ئه م رێکخراوه یه له گه ڵ په که که داش بڵاو بووه وه .

ئحسان ئه رسه لان یه کێک له که سایه تیه  به ناوبانگه کانی کورد له ساڵی ۲۰۰۷ له سه ر لیستی پارتی دادوگه شه پێدان وه ک نوێنه ر رۆیشه په رله مان ده ڵێت: ساڵی ۱۹۹۳ ئه رگه نه کۆن و ھێزه شه ڕخۆازه کان له نێو په که که دا بوونه ھۆی ئه وه ی خه باته کانی تورکت ئوزال و سه رکرده ی په که که به مه به ستی چاره سه ری ئاشتیانه ی کێشه ی کورد شکستی خۆارن.  (nefel.com)

ئحسان ئه رسه لان

ئۆجالان بۆ خۆی چه ندین جار راشکاوانه  باسی له دیدار له گه ڵ ژماره یه ک له ئه ندامانی ئه م رێکخراوه کردبوو. ئۆجالان له مباره یه وه وتی که پێش ساڵی ۲۰۰۲ نوێنه ره کان به نێوی خۆرشید تولون و شه نه ر ئۆیگور که له ئه ندامانی سه ره کی و چالاکی گه له کۆمه که بوون رۆیشتنه گرتووخانه ی ئمرالی و سه ردانیان کردووم. یه کێک له نوێنه ره کان لونت ئه رسوز به رپرسی به شی زانیاری و دژه  تێرۆری ژاندرمه JITEM بوو.

ئۆجالان له مباره یه وه ده ڵی که گه له کۆمه ئه ویان خستووته وه بیر مادان ئۆغڵو (له سه ره کی ترین به شداربووانی کودتای ۲۷ ی ئاداری ۱۹۶۰) بوو. ھه روه ھا به گوێره ی به ڵگه نامه کانی ده زگای داد له باره ی ئه رگه نه کۆنه وه دویتوانی له کۆتایی ساڵانی ۱۹۷۹ پێش کودتاکه ی ۱۹۸۰ له رێگای ئه و زانیاریانه که له رێگای ئه رگه نه کۆنه وه پێ ده گه یشت ده یتوانی له تورکیا ھه ڵبێت. ئۆجالان ئه مه شی وت که به رپرسانی ئه رگه نه کۆن له گه ڵ ئه و له باره ی تێرۆری تانسو چیله ر که دوای خۆلی ۱۹۹۶ تا ۱۹۹۷ سه رۆک وه زیری تورکیا بوو قسه یان کردووه . له ئه نجامی لێکۆڵینه وه کاندا له باره ی ئه رگه نه کۆن له ھاوین و پایزی ۲۰۰۸ به ڵگه ی زۆر له ماڵی وه لی کوچوک (ژنراڵی خانه نشین کراوکه به تۆمه تی به شداربووین له ئه رگه نه کۆن) دۆزرایه وه که په یوه ندی ئه رگه نه کۆن له گه ڵ په که که ده سه لمێنێت. (اَلسُن، رابرت ص: ۵۷ و ۵۸)