مسعود بارزانی رئیس منطقه کردستان عراق که بر جدا شدن این منطقه از عراق اصرار دارد، بالاخره در پی فشارهای مخالفان خود یعنی آمریکا، بغداد، ترکیه و حتی ایران و نیز به دلیل عدم همراهی هماهنگ احزاب مخالف برای برگزاری همه‌پرسی استقلال کردستان، در مصاحبه‌ای جدید اعلام کرد که برای به تعویق انداختن زمان همه‌پرسی، خواستار تضمین است.
مصاحبه اخیر بارزانی نشان از تسلیم وی و ناامیدی از برگزاری آن در شرایط فعلی است.
استقلال کردستان را باید یک پدیده چند وجهی با تاثیرات سیاسی، امنیتی و اجتماعی منطقه‌ای و بین‌المللی دانست. هر یک از کنشگران منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای به این مقوله با دیدی متفاوت و متناسب با منافع خود می‌نگرند که البته در شرایط فعلی مناسبات و تحولات منطقه اکثر آنان تمایلی به تشکیل کشور مستقل کردستان ندارند. شاید رژیم صهیونیستی را بتوان تنها حامی منطقه‌ای آن دانست که البته برای تحقق آن از هیچ کوششی فروگذار نبوده است.
شرایط داخلی کردستان و مطالبه بدنه اجتماعی آن را مبنی بر استقلال باید بطور جدا از خواست محیط بین‌المللی مورد ارزیابی و تحلیل قرار داد. شاید به سختی بتوان در داخل اقلیم کسی را یافت که مخالف استقلال باشد، اما این تنها یک شرط برای تحقق آرمان دیرینه کردهاست و شرط کافی محسوب نمی‌شود. در دنیای امروز که روابط واحدهای سیاسی در اشکال گوناگون خود در تعیین سرنوشت تحولات بین‌المللی نقش اساسی را ایفا می‌کند، بدون جلب موافقت آنان، تمامی مراحل استقلال اعم از رفراندوم، اعلام استقلال و نهاد سازی و … عملاً ناممکن و یا بسیار هزینه بر است که در مقایسه هزینه و فایده، گام گذاشتن در این مسیر نامعقول خواهد بود.
کردها تاکنون هزینه‌های زیادی برای تحقق استقلال از زمان ترسیم مرزهای سایکس پیکو تاکنون متحمل شده‌اند و با توجه به ریشه‌دار بودن این موضوع در جامعه کردستان نباید انتظار داشت که کردها چه در سطح مقامات و چه در سطح بدنه اجتماعی و فعالان جامعه مدنی، از آن کوتاه آمده و مصائب حدود یک قرن گذشته را به فراموشی بسپارند، لذاست که بارزانی تأکید کرده که «همه‌پرسی حق بدیهی مردم در تعیین سرنوشت» است و ترجیح می‌دهد که شراکت با بغداد به همسایگی خوب، تبدیل شود و آنچنان به مثبت بودن رای مردم کردستان اطمینان دارد که حتی گفته است در صورتی که رای مردم منفی باشد از قدرت کناره‌گیری خواهد کرد.
البته اظهارات وی مبنی بر کناره گیری در صورت رای منفی مردم، (به شرط صداقت وی) پیام دیگری هم دارد و آن این است که آقای بارزانی استقلال کردستان را مهمترین و تنها هدف خود قرار داده است.
بارزانی با درک فشارهای بین‌المللی در برگزاری همه‌پرسی و ناامیدی، شرطی هم برای پذیرش تعویق آن در شرایط فعلی مطرح کرده و گفته که تنها فرصت برای تعویق زمان همه‌پرسی، ضمانت مکتوب بغداد، آمریکا، اتحادیه اروپا و سازمان ملل است مبنی بر اینکه هر زمان همه‌پرسی برگزار شد، نتیجه آن را بپذیرند.
در این میان نباید انتظار داشت که بغداد به عنوان مخالف سرسخت جدایی کردستان، تضمینی به اربیل دهد چرا که خود این تضمین به معنای چراغ سبزی برای پذیرش استقلال خواهد بود. آمریکا نیز تا زمانیکه دارای قراردادهای مختلف همکاری با بغداد است و کردها را ابزاری برای کنترل شیعیان در عراق می‌داند از پذیرش چنین شرطی امتناع خواهد کرد چرا که بغداد را مهمتر از اربیل می‌داند. اتحادیه اروپا و سازمان ملل نیز انتظار نمی‌رود نظری مخالف با واشنگتن و بغداد در باب استقلال داشته باشند. در یک ارزیابی کلی بارزانی را در شرایط فعلی مناسبات منطقه تنها خواهیم یافت و بنظر می‌رسد مخالفان برگزاری همه‌پرسی و مخالفان استقلال در این مرحله به خواست خود دست یافته‌اند.
علی ساجد – کارشناس ارشد مطالعات عراق
