طبق برخی گزارش ها، به دنبال اقداماتی که مخالفان برگزاری همه پرسی غیرقانونی ازجمله ایران، ترکیه و دولت مرکزی بغداد علیه اقلیم کردستان انجام داده اند، این اقلیم تاکنون حدود ۲۰ میلیون دلار خسارت دیده است.
همه پرسی استقلال اقلیم کردستان عراق پس از فراز و نشیب های مختلف سرانجام در موعدی که پیشتر مقامات اقلیم تعیین کرده بودند، برگزار شد؛ اقدامی که بدون شک تبعات اقتصادی وخیمی برای اقلیم کردستان به دنبال خواهد داشت. طبق برخی گزارش ها، به دنبال اقداماتی که مخالفان برگزاری همه پرسی غیرقانونی ازجمله ایران، ترکیه و دولت مرکزی بغداد علیه اقلیم کردستان انجام داده اند، این اقلیم تاکنون حدود ۲۰ میلیون دلار خسارت دیده است. این اقدامات تنبیهی علیه اقلیم کردستان پس از آن صورت گرفت که بارزانی از موضع خود مبنی بر لزوم برگزاری همه پرسی کوتاه نیامد.

تبعات اقتصادی برای اقلیم کردستان

هنوز مشخص نیست که گزارش های منتشر شده در خصوص میزان خسارت مالی هنگفت اقلیم کردستان به مبلغ ۲۰ میلیون دلار تا چه حدی صحیح است، اما آنچه که واضح به نظر می رسد، این است که اقدام مسعود بارزانی در برگزاری همه پرسی استقلال کردستان از دولت مرکزی بغداد، سرآغاز بسیاری از مشکلات و معضلات اقتصادی برای کُردهای عراق خواهد بود. مقامات اقلیم کردستان عراق طی سال های گذشته حتی از تأمین حقوق کارمندان این اقلیم عاجز ماندند؛ کارمندانی که تعداد آنها به بیش از یک میلیون نفر می‌رسد. به همین دلیل طی یک سال و نیم گذشته، اقلیم کردستان تنها نیمی از حقوق کارمندان خود را تسویه کرده است. برخی گزارش ها حاکی از آن است که بدهی کنونی اقلیم کردستان به کارمندان خود به بیش از یک میلیارد دلار می رسد و در عین حال، بدیهی آن به شرکت‌های نفتی، سرمایه گذاران و برخی بانک های خارجی از سه میلیارد دلار هم گذشته است.

افزون بر این، به دلیل کاهش میزان گردشگری در اقلیم کردستان طی سه سال گذشته، وضعیت اقتصادی این اقلیم به مراتب بدتر از گذشته شده است. همین مسأله مشکلات زیادی را برای هتل داران، رستوران داران و همچنین شرکت های حمل و نقل عمومی و خصوصی در اقلیم کردستان به وجود آورده است. تاجران و بازاری ها نیز براثر شرایط اقتصادی وخیم اقلیم کردستان، به شدت متضرر شده اند. باید این مسأله را مورد توجه قرار داد که تمامی مشکلات ذکرشده در زمانی اتفاق افتاده است که گذرگاه های مرزیِ هوایی و زمینی اقلیم کردستان با بغداد و همچنین کشورهای همسایه کاملا باز بوده و هیچ مانعی در مسیر فعالیت‌های تجاری و گردشگری اقلیم کردستان وجود نداشته است. حال فرض کنید که تمامی این گذرگاه‌‌ها بسته شوند. پس از گذشت چند هفته و یا چند ماه چه اتفاقی برای اقلیم کردستان خواهد افتاد؟

فقدان جایگزین برای مقابله با معضلات اقتصادی

طبیعی است، کسانی که تحت تحریم از هر نوعی، قرار می گیرند به گزینه های جایگزین متوسل می شوند و راهکارهای مختلفی را برای برون رفت از وضعیت فعلی‌شان درنظر می‌گیرند. به عنوان مثال، زمانی که قطر توسط کشورهای عربی به رهبری عربستان و ایران از سوی آمریکا و کشورهای غربی مورد تحریم قرار گرفتند به گزینه های جایگزین روی آوردند. اما اقلیم کردستان درحالی که حتی از سروسامان بخشیدن به نازل ترین وسطحی ترین مشکلات و بحران های اقتصادی خود عاجز است، چگونه می تواند گزینه های مختلفی را برای جایگزینی تحریم های گسترده اقتصادی داخلی و خارجی در اختیار داشته باشد؟

در سایه فقدان جایگزینی مناسب برای بهبود وضعیت اقتصادی اقلیم کردستان، شهروند کُردی که با شور و اشتیاق و به امید ایجاد فضایی بهتر به پای صندوق همه پرسی رفت تا به استقلال از دولت مرکزی بغداد رأی مثبت دهد، خیلی زود به نتایج منفی و پیامدهای وخیم رأی خود پی خواهد برد و خواهد دید که چه تبعات فاجعه باری در عرصه اقتصادی به دنبال این همه‌پرسی، به وقوع خواهد پیوست. از این پس، شاید اقلیم کردستان حتی قادر به پرداخت یک چهارم حقوق کارمندان خود نیز نباشد. مقامات این اقلیم همچنین برای سفر به خارج از اراضی خود با مشکلات عدیده ای مواجه خواهند شد.

احتمال ظهور و بروز بحران امنیتی

همانگونه که پیشتر نیز شاهد آن بودیم، کُردهای عراق برای برگزاری همه پرسی استقلال اقلیم از دولت مرکزی بایکدیگر اختلاف نظر داشتند. اقلیم کردستان درحالی بر موضع خود مبنی بر لزوم برگزاری همه پرسی تأکید کرد که برخی احزاب همچون اتحادیه میهنی و التغییر با این اقدام مخالفت کردند. این احزاب همچنان نیز با همه پرسی استقلال مخالف هستند. اکنون که همه پرسی استقلال اقلیم کردستان برخلاف رضایت برخی از اقشار کُردی در عراق برگزار شده است، این مسأله نیز به نوبه خود می تواند سرمنشأ بسیاری از مشکلات دیگر برای موافقان همه پرسی ازجمله مسعود بارزانی، باشد. حتی بعید نیست که این اختلافات، بحران های امنیتی را برای اقلیم کردستان در دوره” پسا همه پرسی” به دنبال داشته باشد و نوعی درگیری های مسلحانه ـ هرچند خفیف ـ میان موافقان و مخالفان جدایی از دولت بغداد، به وقوع بپیوندد.

لزوم توجه اقلیم کردستان به سرنوشت جدایی طلبان سودان

مقامات اقلیم کردستان عراق به ریاست مسعود بارزانی می بایست از تجربه جدایی طلبان سودان جنوبی بهره برداری می کردند و آن را مورد توجه قرار می دادند. در سال ۲۰۱۱ هم جدایی طلبان جنوب سودان، شعارهای رنگارنگ و مختلفی را سر می دادند و با شور و حرارت از جدایی سخن می گفتند و حضور گسترده ای در رسانه های سودانی داشتند. اما در نهایت چه اتفاقی افتاد؟ مشکلات امنیتی و بحران های نظامی حاصل این جدایی طلبی بود. کمتر از یک سال پس از جدایی سودان جنوبی از دولت مرکزی سودان، جنگ داخلی شدیدی میان آنها درگرفت.

وجه تشابه جدایی طلبان سودان جنوبی و اقلیم کردستان

در این میان، یک وجه تشابه نیز میان جدایی طلبان اقلیم کردستان عراق وجود دارد و آن، چیزی نیست جز حمایت گسترده رژیم صهیونیستی از پروژه استقلال. رژیم صهیونیستی همانگونه که تمام قد از جدایی سودان جنوبی از دولت مرکزی حمایت کرد، اکنون نیز با تمام قوا حمایت کامل خود از جدایی اقلیم کردستان از دولت بغداد را اعلام کرده است. مقامات رژیم صهیونیستی اظهارات واضح، شفاف و روشنی را در این زمینه داشته اند که به خوبی گواه بر رضایت آنها از استقلال اقلیم کردستان عراق است. در هر صورت، پر واضح است برگزاری همه پرسی استقلال اقلیم کردستان از دولت بغداد، پیامدهای اقتصادی ـ امنیتی فراوانی را برای شهروندان کُرد به ارمغان خواهد آورد و این شهروندان هستند که تاوان اقدامات اربیل را پس می دهند.

نویسنده :

عادل الجبوری: کارشناس عراقی