بررسی آثار و پیامدهای پولشویی بر سیستم‌های اقتصادی
هاشم مکاری (کارشناس ارشد مدیریت مالی)
در این نوشته قصد داریم چگونگی رابطه پولشویی با فساد اداری و مالی و راهکارهای مبارزه با آن را بررسی کنیم. مقابله با پولشویی در ۳ سطح مؤسسه‌ها، ملی و بین‌المللی صورت می‌گیرد؛ در سطح نخست، مؤسسه‌های اقتصادی به عنوان اولین نهاد رو در رو با پدیده پولشویی ملزم به مبارزه قاعده‌مند با آن هستند. از سوی دیگر، در عرصه ملی نیز کشورها با اتخاذ برخی تدابیر ویژه باید به مبارزه با این معضل، بپردازند. افزون بر این، فعالیت‌های گسترده‌ای نیز به منظور مقابله با پولشویی در عرصه بین‌المللی در حال انجام است. از سوی دیگر، برگزاری گردهمایی‌‌هایی در سطح بین‌المللی و انتقال تجارب کارشناسان کشورهای پیشرو در مبارزه با این معضل به سایر کشورها و به طور خلاصه برگزاری دوره‌های آموزشی در عرصه بین‌المللی، از دیگر موارد مبارزه با پولشویی است.
تأثیرات پولشویی بر بخش واقعی اقتصاد
تأثیرات پولشویی بر بخش واقعی اقتصاد را می توان به اختصار اینگونه بیان کرد:
الف: فایده بردن مرتکبین پولشویی و متضرر شدن قربانیان آن
جرم منشاء پولشویی (مانند قاچاق مواد مخدر، کلاهبرداری، سرقت، فرار از مالیات و غیره) موجب میشود که مقادیر قابل توجهی از منابع مالی از کنترل قربانیان این جرایم خارج شده و در اختیار مجرمین قرار گیرد. عمل پولشویی موجب می شود که این منابع غیر قانونی تطهیر شده و وارد چرخه اقتصادی شوند و چرخه آنها حالت قانونی به خود بگیرد. پولشویی این اجازه را به مجرمان می دهد که از میوه‌های جرم خود منتفع شوند.
ب: پیچیدگی مصرف
زمانی که منابع مالی از قربانیان به مجرمان منتقل میشود، نحوه صرف پولها با حالتی که قبلاً داشت متفاوت می‌گردد. الگوی مصرف جنایتکاران ممکن است با الگوی مصرف شهروندان معمولی متفاوت باشد. بنابراین عمل پولشویی موجب خریداری دارایی‌های بخش حقیقی، جواهرات، اشیاء هنری و لوکس میشود تا اینکه این پولها موجب تحریک ناظران مالی نشوند. درحالیکه قربانیان این پولها را صرف خرید لوازم مصرفی خود، و پس انداز برای روزهای نیاز خود میکنند. در نتیجه صنایع تولیدکننده لوازم ضروری جامعه با یک کاهش تقاضا در اثر پولشویی مواجه میشوند و همچنین صنایع تولیدکننده کالاهای لوکس و قیمتی با یک افزایش تقاضا روبرو میشوند. تأثیر این کاهش و افزایش در تقاضای کالاهای لوکس و ضروری اعوجاح مصرف را در پی داشته و موجب تخصیص ناکارایی منابع شده و رفاه کل را کاهش میدهد.
ج: پیچیدگی سرمایه گذاری
آثار منفی پولشویی در مورد سرمایه گذاری نیز به وضوح مشاهده میشود. همانگونه که عنوان شد، پولشویان در مورد انتخاب پروژه‌های سرمایه گذاری به راحتی اختفا بیشتر فکر میکنند تا به بیشینه کردن سود آتی. در این صورت حجم قابل توجهی از سرمایه های ملی به سمت انجام کارهایی که بازدهی اقتصادی بالایی ندارند، سوق پیدا میکند. این امر موجب میشود که سرمایه گذاریهای انجام شده، موجب افزایش تولید ملی و در نتیجه اشتغال نشوند.
د: افزایش کاذب قیمت ها
پولشویان تمام هم و غم خود را به کار میبرند تا بتوانند درآمدهای نامشروع خود را به شکل قانونی و مشروع تبدیل کنند. در راستای نیل به این هدف، پولشو از پرداخت مبالغی بالاتر از قیمت متعارف و معقول بازار ابایی ندارد و در نتیجه موجب افزایش غیر منطقی قیمتها میشود. به عنوان مثال اقدام گروه مندلین در دهه۱۹۸۰ در کلمبیا به منظور تطهیر درآمدهای نامعقول خود را می‌توان نام برد. این گروه با خرید زمین‌هایی خاص منجر به افزایش قیمت این زمین‌ها از ۵۰۰ دلار به ۲۰۰۰ دلار شد.
هـ: رقابت ناعادلانه
پولشویان با هدف پنهان کردن عواید حاصل از فعالیت‌های غیرقانونی خود، با استفاده از شرکتهای پیشرو، عواید مزبور را با وجوه قانونی مخلوط میکنند. از آنجایی که این شرکتها به وجوه غیرقانونی قابل توجهی دسترسی دارند که به آنها کمک میکند تا محصولات و خدمات خود را با قیمتی کمتر از سطح قیمت بازار و گاهاً کمتر از هزینه تولید عرضه کننده داخلی عرضه کنند، این امر رقابت را برای شرکتهای قانونی بسیار مشکل میکند و باعث بیرون راندن توسط شرکتها و سازمانهای مجرم از بازار و تضعیف بخش خصوصی قانونی دراقتصاد میشود.
و: تغییر در واردات و صادرات
پولشویی همچنین میتواند موجب تغییر در واردات و صادرات یک کشور شود. پولشویان غالباً تمایل به خرید و واردکردن اشیا لوکس و گران قیمت دارند و در نتیجه به واردات بیش از حد (به لحاظ ارزش) دامن زده و مشکل کسری تراز پرداختها را برای کشورها به دنبال دارند. واردات این کالاها بر خلاف واردات کالاهای سرمایه ای هیچ تغییری را در میزان تولید نداشته و تنها موجب کاهش سود بنگاههای داخلی در اثر کاهش تقاضا برای کالاهای ضروری میشوند.
منابع:
- بهرام زاده حسین و شریعتی حسین، روشهای مبارزه با پول شویی، مجله تدبیر ۱۴۹
- افشاری غلامرضا، ۱۳۸۷ گزارش مبارزه با پولشویی، مجله بورس اوراق بهادار تهران ۹ و ۱۰
- تذهیبی فریده، ۱۳۸۳، پولشویی، انتشارات زعیم
- خمامی زاده فرهاد، مبارزه با پول شویی در بانکها و موسسات مالی، مجله حقوقی دفتر خدمات بین الملل ۲۹
- رهبر فرهاد، پول شویی و آثار و پیامدهای آن، مجله تحقیقات اقتصادی ، پاییز ۱۳۸۲
- جزایری مینا، نگاهی به جرم پولشویی و اسناد بین المللی مرتبط با آن، مجله روند ۴۲
- سرداری روزبه و خلیل زاده محمد، نگاهی به پولشویی در بازار سرمایه، مجله پژوهش حسابداری ۱۷
- طرح مطالعاتی مبارزه با جرم پولشویی، مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی/ تیر ۱۳۸۲ برگرفته از مجله علمی – پژوهشی مجلس شورای اسلامی شماره ۳۷
FATF report.2009.Moey Laundering and Terrorist Fiancing in the Securities Sector –
