گزارش «وطن امروز» از وضعیت حقوق بشر در میان جریان مسلح تحت حمایت واشنگتن در مناطق کردنشین
پویان شریعت: «ما همواره در کنار نیروهای کرد مسلح ایستاده‌ایم و راهبرد ایالات متحده حمایت همه‌جانبه از گروه‌های مسلح کردی در عراق و سوریه است». این جملات بخشی از اظهارنظرهای «مایک پمپئو» وزیر خارجه آمریکا و رئیس اسبق سازمان اطلاعات مرکزی ایالات متحده (CIA) درباره گروه‌های تروریستی کردی قبل از سفر مشاور امنیت ملی ترامپ به ترکیه است. اتخاذ این قبیل مواضع از سوی مقامات واشنگتن و اصرار آنها به تحویل مناطق شرق فرات به کردهای مسلح نه‌تنها ماهیت سیاست و اقدامات آنها در قبال تروریست‌ها را نشان می‌دهد، بلکه نمونه دیگری از حمایت آمریکا از جریان‌های تروریستی است. این در حالی است که مقامات سیاسی آمریکا در مدت زمان طی شده در طول گشت و گذار وزیر خارجه ترامپ در خاورمیانه مکرر ایران را به حمایت از تروریست‌ها متهم کردند. در همین راستا بر آن شدیم با نگاهی گذرا به بررسی وضعیت حقوق بشر در میان کردهای تحت حمایت واشنگتن یا همان تروریست‌های «پ‌ک‌ک» بپردازیم.
***
گروه‌های خشونت‌طلب، ضد دولت مرکزی یک
کشور و واگرا که با اهداف مختلفی در جهان فعالیت می‌کنند، عموما رویکرد مشابهی در
ایجاد رعب و وحشت، حذف مخالفان و دگراندیشان و نقض حقوق بشر دارند. ترور اعضای جدا
شده از سازمان، استفاده ابزاری از زنان و کودکان و نوجوانان، تجارت جنسی و قاچاق
مواد مخدر و هرگونه فعالیت مافیایی دیگر که سود مالی برای ادامه فعالیت‌های ستیزه‌جویانه
آنها فراهم کند، از دیگر روش‌های این گروه‌هاست که در سراسر جهان، به وفور مشاهده
می‌شود.
غرب آسیا به عنوان منطقه‌ای استراتژیک، دهه‌هاست که با جنگ و ترور، دست و پنجه نرم می‌کند. بخش عمده‌ای از این ناامنی و خونریزی، معلول حضور غیرقانونی و ساخته و پرداخته قدرت‌های استعماری در این منطقه است. قوم کرد به عنوان یکی از مهم‌ترین اقوام حاضر در غرب آسیا، در ۴ کشور ایران، ترکیه، سوریه و عراق حاضر است. گفتنی است بر اساس اسناد متقن تاریخی و گذشته منطقه، اصولا قوم کرد، قومی ایرانی و ساکن سرزمین ایران بوده است.
مهم‌ترین و بزرگ‌ترین چالش میان کردها و کشورهای منطقه، در
ترکیه رخ داده است. از زمان تاسیس ترکیه نوین در سال ۱۹۲۳ میلادی، کردهای ترکیه در
پی احقاق حقوق خویش در زمینه‌های مختلف و با رویکردها و اهداف متفاوتی بوده‌اند و
در این مسیر چندین قیام در مناطق کردنشین ترکیه روی داد. عدم پاسخ مناسب دولت‌های
وقت ترکیه (که رویکردهای افراطی پان‌ترکیستی و کمالیستی داشتند) به خواسته‌های
کردها و همچنین برخی روش‌های افراطی و خشونت‌آمیز بعضی گروه‌های کرد (بویژه گروه‌های
واگرا، جدایی‌طلب و خشونت‌طلب)، مساله روابط کردها با دولت ترکیه را کماکان لاینحل
باقی گذاشته و باعث بروز چند دهه ناآرامی و جنگ داخلی شده است. البته در سال‌های
اخیر و به‌رغم ادامه جنگ دولت ترکیه با گروه‌های خشن کردی، برخی آزادی‌های نسبی
برای کردها از جمله آزادی تدریس زبان کردی و اجازه تاسیس شبکه‌های کرد زبان، صادر
شده است.
اواسط دهه ۷۰ میلادی و بعد از ناکامی
انواع جنبش‌ها و گروه‌های کردی، حزب کارگران کردستان ترکیه (پ‌ک‌ک) به عنوان گروهی
چپ‌گرا و مارکسیستی- لنینیستی، وارد عرصه شد تا به‌زعم خود استقلال و آزادی نهایی
ملت کرد را به آنها هدیه دهد. ذکر این دو نکته ضروری است که اولا «حزب» عنوانی است
که سران و بنیانگذاران این گروه بر خود گذاشتند و «پ‌ک‌ک» هیچ‌گاه یک حزب قانونی و
رسمی در ترکیه نبوده است. ثانیا این گروه از پذیرش حداکثری در میان جامعه کردی به
طور عام و کردهای ترکیه به طور خاص برخوردار نبوده است و حتی کلمه «کارگران» در
عنوان این گروه نیز نتوانست چپ‌گرایان و کارگران و هواداران مارکسیسم و سایر
اندیشه‌های چپ را به این گروه جذب کند. رئیس این گروه یا به عبارت بهتر و دقیق‌تر
فرقه، «عبدالله اوجالان» است.
اهداف تاسیس این گروه و نقش احتمالی
برخی کشورها از جمله آمریکا، کماکان مورد توجه پژوهشگران قرار دارد اما هدف این
مقاله، بررسی نقض جدی، گسترده و سازمان‌یافته حقوق بشر در داخل «پ‌ک‌ک» یا توسط آن
است. با جدی شدن فعالیت‌های مسلحانه «پ‌ک‌ک» علیه دولت و ارتش ترکیه، این گروه به
مرور در مسیر نظامی‌گری صرف و حذف و ترور و خشونت قرار گرفت. روش‌های بی‌رحمانه و
پلیسی که یادآور شیوه‌های سرکوب در حکومت‌های دیکتاتوری مانند استالین و هیتلر
است، مورد استفاده رهبران و مسؤولان این گروه قرار گرفت و امروز تقریبا تمام
بازیگران بین‌المللی، ملی و حتی گروه‌های داخلی در کشورهای مختلف، مخالف مشی «پ‌ک‌ک»
هستند و این گروه را تروریستی توصیف می‌کنند. «پ‌ک‌ک» از دید دولت و وزارت خارجه
آمریکا و اتحادیه اروپا هم یک گروه تروریستی است.
از جمله اقدامات خشن و دیکتاتورمأبانه «پ‌ک‌ک» می‌توان به پاکسازی، حذف فیزیکی و تسویه دسته‌جمعی مخالفان و سرکوب خشن و بی‌رحمانه منتقدان، شخص‌پرستی حول محور اوجالان، رویکرد پلیسی در کنترل و مدیریت اعضای گروه، سانسور شدید، آدم‌ربایی، ممنوعیت ازدواج اعضا، استفاده از زنان و کودکان در امور نظامی و امنیتی و حتی بمب‌گذاری، استفاده از زنان و دختران در اموری که خارج از توانایی‌های آنهاست، قاچاق مواد مخدر، عدم تحمل هرگونه انتقاد و مخالفت و ایجاد سیستم خودکامگی و اقتدارگرایی اشاره کرد.
در ادامه این یادداشت، با استناد به گزارشات معتبر نهادهای بین‌المللی، اهم موارد نقض حقوق بشر در «پ‌ک‌ک» بیان خواهد شد.
قتل و ترور مخالفان و منتقدان سران گروه
به جرات می‌توان گفت «پ‌ک‌ک» در این زمینه در جهان رکورددار است. از زمان تشکیل این گروه و آغاز فعالیت‌های مسلحانه آن، تعداد بسیار زیادی از مخالفان و حتی افراد جداشده از آن، ترور شده‌اند و «پ‌ک‌ک» حتی به برخی افراد عضو نیز رحم نکرده است. به عبارت دیگر، در این گروه فرد باید به طور کامل گوش به فرمان فرمانده باشد و در غیر این صورت، با خطر جدی ترور مواجه خواهد شد.
یکی از مهم‌ترین افراد ترور شده عضو این گروه، «سکینه جانسیز» (Sakine Cansız) است. او در ۹ ژانویه سال ۲۰۱۳ و در پاریس به همراه ۲ زن فعال کرد دیگر کشته شد. هرچند هنوز نمی‌توان به طور دقیق قاتل یا قاتلان و آمران را شناسایی کرد اما به دلیل برخی شواهد، نمی‌توان از احتمال نقش «پ‌ک‌ک» در این قتل چشم‌پوشی کرد. گفتنی است جانسیز از بنیانگذاران «پ‌ک‌ک» و بسیار به اوجالان نزدیک بود.
اما چرا ممکن است «پ‌ک‌ک» یا گروه‌هایی در این سازمان، نقش مهمی در قتل وی داشته باشند؟
۱- از مدت‌ها قبل از ترور، بین جانسیز و رهبران «پ‌ک‌ک» مستقر در
آلمان اختلاف نظر جدی وجود داشت.
۲- در زمان قتل، دولت ترکیه و اوجالان در حال
مذاکره برای رسیدن به توافقی درباره صلح بودند و بنا بر شواهد و اسناد موجود،
جانسیز مخالف صلح یا روش اوجالان برای رسیدن به صلح بود.
۳- طبق اطلاعات موجود، به دلیل اختلافات درباره اعدام « Mehmet Şener » (محمد شَنر) بین جانسیز و کادر رهبری پ‌ک‌ک، وی از مشاغل عملیاتی اخراج و در نهایت به اروپا اعزام شد. درگیری‌های فوق، یک جنگ درون حزبی بود که در نهایت با پیروزی جناح اوجالان و قتل «شَنر» در سال ۱۹۹۱ پایان یافت. گفتنی است محمد شَنر نامزد جانسیز و از منتقدان جدی اوجالان بود. وی صراحتا تاکید کرده بود اوجالان با استفاده از دختران و زنان عضو «پ‌ک‌ک»، برای خود «حرمسرا» درست کرده بود.
۴- جانسیز
با «Ferman Hussein » (فرمان
حسین) شهروند سوریه و رهبر شاخه نظامی «پ‌ک‌ک» مخالف بوده است. جانسیز همچنین با
«Zübeyir Yılmaz » (زبیر ییلماز) مدیر
مالی «پ‌ک‌ک» اختلافات جدی داشته است. گزارش‌ها از احتمال خشونت جنسی «ییلماز علیه
جانسیز حکایت دارد. همچنین برخی منابع اعلام کردند زبیر ییلماز، سکینه جانسیز را
به دلیل انتقاد از فرمان حسین، تهدید کرده بود.
۵- واکنش «پ‌ک‌ک» به خبر قتل جانسیز، بسیار
ملایم بوده و هر نوع اظهارنظر را منوط به اعلام رسمی تحقیقات فرانسه کرده‌اند. اگر
گروه‌های امنیتی ترکیه و مرتبطان آن، در قتل نقش داشتند؛ واکنش «پ‌ک‌ک» باید شدیدتر
می‌بود.
۶- بنا به گزارش رسمی دولت فرانسه، قاتل یا
قاتلان بدون مشکل وارد ساختمان محل اقامت جانسیز و همراهانش شده‌اند.
این امر، آشنا بودن ضارب را به ذهن متبادر می‌کند.
موارد یاد شده، از جمله دلایلی است که می‌توان درباره نقش
احتمالی «پ‌ک‌ک» در قتل جانسیز ذکر کرد. البته، جانسیز نخستین و قطعا آخرین عضو
ترور شده «پ‌ک‌ک» نبوده و نخواهد بود. شاید بتوان فرضیاتی نیز ارائه کرد که «پ‌ک‌ک»
و شاخه‌های آن در قتل جانسیز دخالتی نداشتهاند اما برای هزاران
عضو برجسته و عادی ترور شده «پ‌ک‌ک»، باید نام متهم ردیف اول و اصلی را خود «پ‌ک‌ک
و رهبری آن» ذکر کرد.
« hakki Oznur» (حقی اوزنور) نویسنده
ترکیه‌ای در کتاب خود به نام «DERIN SOL) «DEEP LEFT یا
چپ‌گرایان دولت موازی) فاش می‌کند که عبدالله اوجالان رهبر «پ‌ک‌ک» دستور اعدام
حدود ۱۰۰ عضو کمیته مرکزی و کادر رهبری را صادر کرده است. هزاران سرباز و عضو رده
پایین نیز به دلیل تکراری نافرمانی از فرمانده (اوجالان) کشته شدند.
از افراد برجسته ترور شده می‌توان به « sahin donmez» (شاهین دونمز، عضو موسس «پ‌ک‌ک» که به جرم خیانت به قتل رسید)، «Mehmet cimen» (محمد چیمَن، زندانی زندان دیاربکر و نماینده «پ‌ک‌ک» در آلمان « cetin Gungor» (چَتین گونگُر) مسؤول اروپای «پ‌ک‌ک»، کشته شده در سوئد در سال ۱۹۸۴) و « Haki Karer» (حقی قرار) از رهبران بلند پایه که به دلیل انتقاد از اوجالان کشته شد اشاره کرد. ترور دیگر علیه « kani Yilmaz» (کانی ییلماز) رخ داد. او مسؤول یافتن مکان امنی برای اختفای اوجالان در اروپا بود. با دستگیری اوجالان و ناتوانی وی در انجام وظیفه محوله و انتقادات او از اوجالان، وی در سال ۲۰۰۶ بر اثر انفجار خودرو کشته شد. نام دیگر وی «Faysal Dumalyici» (فیصل دومالیچی) بود. «Sheri Laizer» ( (شری لیزر) خبرنگار مشهور حوزه کردی که چند مصاحبه با اوجالان نیز انجام داده است، از دوستان نزدیک ییلماز بود. وی در مقاله معروف خود نوشته است که محبوبیت فراوان ییلماز در اروپا، باعث ترور وی شد و ناتوانی وی در یافتن محل مناسب برای اختفای اوجالان، تنها یک بهانه برای حذف فیزیکی او بوده است. البته «پ‌ک‌ک» خود مدعی است که ییلماز چند میلیون دلار از سرمایه‌های «پ‌ک‌ک» را سرقت کرده و باید مجازات می‌شد. واقعیت هرچه باشد، نشان‌دهنده حذف و تسویه فیزیکی و خشونت در این گروه است. نکته جالب درباره ییلماز این است که وی توسط فردی به نام «ولی چات» از محافظان «مراد کارایلان» کشته شد. این امر بیانگر عمق جنگ قدرت در این گروه است، در حالی که سران و اعضای آن به طور پیوسته مدعی دموکراسی، حقوق اقلیت و مخالفان و رعایت موازین اخلاقی و دموکراتیک هستند. عثمان اوجالان برادر عبدالله اوجالان نیز از خشم گروه و سران آن در امان نماند. وی به دلیل انتقاد از شیوه و مشی گروه و مصالحه با حزب دموکرات کردستان و اتحادیه میهنی کردستان، در نهایت به نوعی اخراج شد و در حال حاضر در اقلیم کردستان عراق ساکن شده است. او ۱۸ سال در سطح سران«پ‌ک‌ک» به فعالیت پرداخت. وی بارها ضمن انتقاد از «پ‌ک‌ک» انتقال جنگ از کوه‌ها به شهرها را محکوم و اعلام کرد این مدل از جنگ، جنگ کردها نیست، این شیوه، جنگ «پ‌ک‌ک» است و نباید آن را به اسم کردها خواند، چرا که اکثر کردهای ترکیه با این اقدامات خشونت‌طلبانه مخالفند. «پ‌ک‌ک» برای حفظ جایگاه و منافع خود دست به هرکاری خواهد زد. وی تاکید کرده است «پ‌ک‌ک» به عنوان یک حزب کمونیست، برای هیچ چیزی ارزش قائل نیست و با اشاره به آتش زدن مساجد در مناطق کردنشین ترکیه، به استفاده از این اماکن به عنوان انبار مهمات بشدت انتقاد کرده و بار دیگر این نکته را یادآور شده که «پ‌ک‌ک» برای معنویات جامعه هیچ ارزشی قائل نیست و این ماهیت واقعی این گروه است.
استفاده ابزاری از کودکان (کودک‌سربازی)
«پ‌ک‌ک» و گروه‌های وابسته به آن بویژه در سوریه و غرب ایران (پژاک) سابقه بسیار تیره‌ای در استفاده از کودکان در میادین جنگی دارند. در سوریه، آنها با این توجیه که در حال نبرد سرنوشت‌سازی با داعش و گروه‌های تکفیری هستند، حتی دست به آدم‌ربایی زده و کودکان را در مشاغل نظامی به کار گرفتند. این امر در حالی است که گروه‌های مذکور تعهد کرده بودند استفاده از کودکان و نوجوانان زیر ۱۸ سال دختر و پسر را به عنوان سرباز متوقف کنند. حضور کودکان زیر ۱۸ سال در نبرد، حتی باعث تعرض جنسی به آنان نیز شده بود. به کارگیری کودکان در برخی موارد بدون رضایت خانواده و والدین آنها بوده است و در مواردی، حالت آدم‌ربایی به خود گرفته است. «پ‌ک‌ک» این اقدامات را در سنجار عراق نیز انجام داده است. برخی از این کودکان ۱۲ سال سن دارند. این گروه‌ها حتی گردانی به نام « YPS-Zarok» تاسیس کرده‌اند که اعضای آن صرفا کودکان و نوجوانان هستند. گفتنی است کلمه Zarok به معنای کودک است.
نقض حقوق بشر و بازداشت خودسرانه
بازداشت خودسرانه و محاکمات ناعادلانه و بدون طی روند دادرسی قانونی در محدوده مورد تصرف کردهای سوریه (PYD) از جمله مواردی است که مورد توجه سازمان‌های حقوق بشری بین‌المللی قرار گرفته است که قطعا بدون ارتباط با «پ‌ک‌ک» نیست. بازداشت خودسرانه به بهانه مخالفت با PYD و ارتباط با گروه‌های مخالف آن انجام می‌شود. اعراب، از جمله مهم‌ترین بازداشت شدگان توسط نیروهای کرد هستند. این در حالی است که کردهای سوریه و به طور خاص حتی «پ‌ک‌ک» ادعا می‌کنند آرمان آنها ساختن جامعه‌ای بدون گرایش‌های نژادی است. شرایط نگهداری زندانیان، بازداشت‌های طویل المدت پیش از جلسه دادگاه و محاکمه نیز مورد اعتراض عفو بین‌الملل قرار گرفته است. البته رفتارهای خشن این گروه و نقض حقوق بشر، صرفا محدود به «پ‌ک‌ک» سوریه، ترکیه و حتی عراق نیست و شاخه ایرانی «پ‌ک‌ک» یعنی پژاک نیز یک گروه تبهکار و تروریستی است که بارها دست به ترور نیروهای نظامی، امنیتی و مردم عادی زده است.
سخن آخر
موارد یادشده، تنها گوشه‌ای از نقض نظام‌مند و مستمر حقوق بشر در اردوگاه‌های «پ‌ک‌ک» یا توسط اعضای آن است که مورد بررسی قرار گرفت. بی‌تردید این گروه خشن، اقدامات وحشیانه دیگری نیز انجام داده است که هنوز فاش نشده است. به همین دلیل است که این گروه نماینده جامعه کردی نیست و عملا محبوبیتی بین کردها ندارد، ضمن آنکه با اقدامات رادیکال و خشن خود، راه را بر هرگونه مصالحه و تعامل و مذاکره بسته و به واگرایی بیشتر و رادیکالیزه شدن فضای جامعه دامن زده است. نباید فراموش کرد بخش عمده تامین مالی این گروه، مانند سایر گروه‌های خشن و تروریستی، قاچاق مواد مخدر است. مساله مهم دیگر سیر تطور «پ‌ک‌ک» و اوجالان و سایر کادر مرکزی گروه است. شاید با نگاهی خوشبینانه بتوان به هسته اولیه و آرمان ابتدایی آن گروه برای برآورده کردن برخی حقوق جامعه کردی، امیدوار بود (هر چند این امر نیز محل شک و تردید است) اما در گذر زمان، فرقه‌گرایی، شخص‌پرستی و اوجالان‌محوری و ستایش او در حد پیامبران و تئوریزه کردن خشونت و مشی دیکتاتوری او، نشان داد قدرت و عطش آن، گروه «پ‌ک‌ک» را در حد یک فرقه تبهکار تنزل داده و باعث کشته شدن ده‌ها هزار نفر شده است. رفتار استالین‌گونه و اقتدارگرایانه اوجالان و کادر مرکزی و صدور دستور قتل و اخراج و مجازات هزاران نفر از اعضا، مورد توجه پژوهشگران و کارشناسان قرار گرفته است. به همین دلیل است که عده‌ای اعتقاد دارند این حجم از خشونت و رفتار تبهکارانه، ریشه‌ای روان‌شناختی دارد و از اندیشه ناشی می‌شود. اندیشه غیریت و دیگرپنداری هرکس که مخالف اوجالان و گروه است، باعث اتخاذ سیاست مشت آهنین علیه همه افراد حتی کردها، زنان و کودکان شده است.
همچنین بیان این نکته خالی از فایده نیست که به دلیل استقرار تعداد زیادی از اعضای فعلی و سابق این گروه در اروپا، مظنون بودن آنها و «پ‌ک‌ک» به قاچاق مواد مخدر و پولشویی و همین طور احتمال کشیدن شدن هرچه بیشتر خشونت و دامنه ترور به قاره سبز، تهدیدات منبعث از این گروه صرفا غرب آسیا را شامل نخواهد شد و حتی شاید مانند مورد داعش، اروپا نیز بیش از پیش از این گروه آسیب ببیند. نکته‌ای که اردوغان درباره حضور اعضای «پ‌ک‌ک» در میان جلیقه زردها بیان کرد، در همین راستا ارزیابی می‌شود.
