ماده ۱۴۰ قانون اساسی عراق در مورد برخی مناطق مورد مناقشه در شمال عراق است که تکلیف اداره آنها باید با همه‌پرسی مشخص شود.
به گزارش کورد پاریز، پس از همه پرسی غیرقانونی اقلیم کردستان عراق به ریاست بارزانی (سال ۲۰۱۷) در مناطق مورد مناقشه یکی از تبعات منفی آن ایجاد فضای قومی بود و کردها بیشترین قربانی این فضای تنش زای قومی بارزانی شدند. طبق ماده ۱۴۰ قانون اساسی عراق سرنوشت این مناطق باید با همه‌پرسی مشخص می‌شد و سال ۲۰۰۷ نیز برای اجرای آن تعیین شده بود. در آن دوره دولت مرکزی ضعیف و مشغول جنگ با گروههای تروریستی در داخل خاک عراق بود. طبق ماده ۱۴۰ قانون اساسی عراق، ساکنین اخراجی استان کرکوک و چند منطقه مورد اختلاف میان دولت مرکزی عراق و دولت محلی منطقه کردستان عراق در استان های نینوا و دیاله باید به مناطق سکونت خود بازگردانده شوند، سپس سرشماری آغاز شود و سرانجام همه‌پرسی تعیین سرنوشت با دو گزینه استقلال اداری مناطق مورد اختلاف یا الحاق مناطق مورد اختلاف به منطقه کردستان عراق برگزار شود.
کنترل مناطق مورد مناقشه به ویژه کرکوک، در آن برهه زمانی پس از سقوط صدام حسین، در اختیار خاندان بارزانی بود. مسعود بارزانی به جای توسل به قانون و درخواست قانونی اجرای این ماده، به صورت غیرقانونی نفت کرکوک را فروخت و پول ناشی از آن را نیز به دولت واگذار نکرد. وی به دلیل منافع مادی کلان، از اجرا نشدن این ماده به آسانی صرف نظر کرد.
اما در همه‌پرسی غیرقانونی سال ۲۰۱۷ استقلال این مناطق را نیز شامل موضوع همه‌پرسی کرد. به عبارت دیگر، تا پیش از همه‌پرسی، صرفا نفت و ثروت کرکوک اهمیت داشت، اما با برگزاری همه‌پرسی، بارزانی خواستار الحاق آنها به خاک اقلیم شده بود. در حالی که طبق قانون اساسی سرنوشت آن مناطق و ساکنان آنها هنوز مشخص نشده است. این عملکرد بارزانی سبب شد تا هم احزاب کُرد از جمله یکیتی با وی دچار اختلاف عمیق و هم مردم ناراضی شوند. امروز که طبق بعضی گزارش‌ها گروههای از افراطیون عرب با کردها بدرفتاری می‌کنند، بسیاری از مردم، این رفتار نژادپرستانه را نتیجه عملکرد منفعت طلبانه بارزانی می‌دانند.
مسعود بارزانی با صدور بیانیه‌ای این رفتار نژادپرستانه را «غیرقابل قبول» خوانده، در حالی که او خود متهم ردیف اول است و اگر سیاست‌های غلط در پیش نمی‌گرفت، فضای آرام در کرکوک به هم نمی‌خورد. این بار نیز هدف بارزانی نه حل مسئله بلکه فضاسازی برای بهره‌برداری سیاسی می‌باشد. مردم کُرد اقلیم باید بدانند تا زمانی که طایفه بارزانی بر قدرت باشد و قدرت به صورت موروثی از یکی به دیگری برسد نباید انتظار آسایش داشته باشند. البته نباید از اختلافات سیاسی کردها نیز غفلت کرد. احزاب کُرد عراقی نیز در مورد کرکوک و شکست همه‌پرسی به جای حل مساله، یکدیگر را مقصر می‌خوانند.
در تازه‌ترین تحول پس از آن که اتحادیه میهنی اقلیم کردستان (یکیتی وابسته به جلال طالبانی) توافق خود با حزب دمکرات کردستان (پارتی وابسته به مسعود بارزانی) را زیر پا گذاشت و در جلسه رای اعتماد پارلمان اقلیم به نچیروان بارزانی به عنوان رئیس اقلیم کردستان حاضر نشد، روند اختلافات این دو حزب مهم کردستان عراق وارد مرحله جدیدی شد. آغاز جدایی و انشعاب این دو حزب بزرگ به دوران ملامصطفی بارزانی باز می‌گردد. در آن زمان جلال طالبانی فارغ التحصیل حقوق از دانشگاه بغداد و عضو حزب دمکرات کردستان، عملکرد ملامصطفی بارزانی را زیر سوال بُرد، وی را بی‌سواد خواند، پس از توافق الجزیره در سال ۱۹۷۵ و شکست بارزانی از این حزب جدا شد و حزب یکیتی را تاسیس نمود.
در آن دوران شورش مسلحانه بارزانی علیه حکومت صدام حسین به صورت صد در صد به کمک‌های شاه ایران و اسرائیل متکی بود. پس از تاسیس یکیتی از دل پارتی، تنش و درگیری مسلحانه به جزء ثابت روابط این دو گروه تبدیل شد. یکیتی و پارتی در دهه نود میلادی همیشه درگیری مسلحانه داشتند و با کمک صدام همدیگر را مورد حمله قرار می دادند. در عراق جدید پس از صدام نیز پارتی مناطق شمالی اقلیم کردستان و یکتی نیز بقیه مناطق را عملا به دو حاکمیت مستقل و با دو پایتخت (اربیل در اختیار بارزانی و سلیمانیه در اختیار طالبانی) تبدیل کرده‌اند.
اختلافات اصلی آنها بر سر تقسیم پست‌های حکومتی و پول نفت است. در انتخاب رئیس جمهور عراق نیز یکتی از نامزد پارتی حمایت نکرد و رئیس جمهور با رای اعراب به قدرت رسید. در انتخاب رئیس جدید اقلیم نیز این موضوع تکرار شد و این نشان می‌دهد روابط این دو حزب منفعت طلب کُرد بدتر نیز خواهد شد و پارتی در مشکلات بیشتری قرار خواهد گرفت چون برای تشکیل کابینه جدید به نخست وزیری مسرور بارزانی فرزند مسعود بارزانی نیازمند رای یکیتی خواهد بود.
هوشیار زیباری وزیر خارجه سابق عراق و عضو دفتر سیاسی پارتی می‌گوید «حدود هشت ماه منتظر یکیتی ماندیم اما هنوز کابینه تشکیل نشده و قرار بود به نامزد ما یعنی نچیروان بارزانی رای بدهند اما ندادند و می‌دانیم در داخل خود نیز اختلاف دارند. ما برای تشکیل کابینه منتظر یکیتی نخواهیم ماند».
به نظر می‌رسد این سرآغاز بحرانی جدید در دل بحران‌های موجود در اقلیم خواهد بود. چون پس از گذشت هشت ماه از انتخابات پارلمانی، حتی کابینه تشکیل نشده است و اگر کابینه‌ای بدون حضور یکیتی تشکیل شود، از مشروعیت کافی برخوردار نخواهد بود. حتی بعید نیست در صورت تداوم اختلافات و تعمیق بیشتر آنها، یکیتی به تهدید خود مبنی بر اعلام سلیمانیه به عنوان اقلیمی مستقل از اقلیم کردستان جنبه عملی ببخشد. آنچه مسلم است حکومت اقلیم کردستان صوری است و فقط بر مناطق تحت کنترل قبیله بارزانی حاکمیت دارد. آمار تسلط خاندان بارزانی بر اقلیم کردستان نشان از خانوادگی بودن حکومت در آن منطقه دارد: «مسعود بارزانی رئیس پارتی، نچیروان بارزانی برادرزاده و دامادش رئیس اقلیم، مسرور بارزانی پسر ارشد مسعود بارزانی نخست وزیر اقلیم و سیروان بارزانی پسر دوم مسعود بارزانی رئیس نیروهای ویژه است».
در واقع در اربیل فقط اعضای قبیله بارزانی در قدرت‌اند و تقریبا همه بی‌سواد و کم سواد هستند. خود مسعود بارزانی تحصیلات زیر دیپلم دارد.
