عدم حاکمیت دولت عراق بر منطقه ایزدی نشین شنگال با وجود امضای یک توافقنامه با اقلیم کردستان عراق برای اداره مشترک این منطقه در سال ۱۳۹۹، با انتقادهایی بویژه از سوی سازمان ملل همراه بود. در همین حال با توجه به ادامه عملیات اخیر ارتش ترکیه تخت عنوان “قفل پنجه” در مناطق شمال عراق و استان نینوا که یکی از اهداف آن همانا تصرف منطقه استراتژیک شنگال بود، دولت مرکزی عراق تصمیم گرفت کنترل این منطقه را به دست بگیرد و علاوه بر خارج کردن عناصر طرفدار پ.ک.ک از شنگال، مانع از تصرف نیروهای اشغالگر ترکیه شود.
در راستای تحقق این هدف، واحدهای زرهی ارتش عراق جهت بسط کنترل دولت مرکزی به سمت مناطق مختلف شنگال حرکت کردند و در برخی نقاط بویژه در ناحیه سنونی با مقاومت عناصر وابسته به پ.ک.ک روبرو شدند. این درگیری ها که با استفاده از تجهیزات نظامی سنگین همراه بود منجر به کشته و مجروح شدن تعدادی از طرفین شد. نهایتا ارتش عراق موفق به تصرف برخی مناطق و همچنین شهر شنگال گردید و سرلشگر عبدالامیر یارالله رئیس ستاد مشترک ارتش عراق در تاریخ ۱۴ اردیبهشت ۱۴۰۱ در رأس یک هیأت عالی رتبه امنیتی نظامی وارد شهر شنگال شد و سرلشگر تحسین الخفاجی، سخنگوی ارتش عراق نیز در یک مصاحبه مطبوعاتی اعلام کرد؛ هیچ نیرویی به جز ارتش عراق و پلیس محلی شنگال، حضور ندارد.
در این درگیری‌ها حدود ۲۰۰ عضو عرب شبه نظامیان طرفدار پ.ک.ک خود را تسلیم ارتش عراق کردند. نیروهای تحت پوشش حشدالشعبی نیز از سوی ارتش عراق به خارج از شهر شنگال منتقل شدند. در میان عناصر طرفدار پ.ک.ک که خود را تسلیم ارتش کردند، سه تبعه خارجی از جمله یک آمریکایی وجود داشت که به سفارتخانه هایشان تحویل داده شدند.
واکنش‌ها به درگیری‌ها در شنگال
وزیر خارجه ترکیه با اشاره به انتقال عناصر پ.ک.ک و حشدالشعبی به خارج از شهر شنگال و بر عهده گرفتن امنیت آن منطقه از سوی ارتش عراق، اظهار داشت؛ «گامهایی در شنگال برداشته شده اما طبعا کافی نیست، البته ما به دیده مثبت به این موضوع نگاه می کنیم.»
فواد حسی، وزیر خارجه عراق قبل از شروع عملیات در شنگال ضمن محکوم کردن عملیات اخیر ترکیه در شمال عراق، گفت: «منطقه شنگال در شمال عراق همواره مورد اختلاف کشورهای منطقه بوده است و استقرار عناصر پ.ک.ک در آن، خطری بزرگ است.»
اقلیم کردستان و به ویژه حزب دمکرات کردستان عراق از عملیات ارتش عراق حمایت نموده و آن را گام مهمی در راستای اجرای توافقنامه شنگال ارزیابی نمود.
آخرین وضعیت شهر شنگال و برقراری آرامش
درگیری ها و تنش در منطقه شنگال موجب فرار و آوارگی بیش از ۴ هزار ایزدی این شهر و روستاهای اطراف آن به سوی استان دهوک شد که از سوی دولت اقلیم در اردوگاه‌ها مستقر گردیدند.
کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل اعلام کرد با اقلیم کردستان برای ارزیابی نیازهای غیرنظامیان آواره در اثر درگیری‌ها در شنگال، همکاری می کند. پس از استقرار ارتش در شهر، اوضاع در حال آرام شدن است.
حاتم صبور، یک عضو شورای شهر شنگال تاکید کرد؛ نیروهای ارتش، پوسترهای عبدالله اوجالان و پرچم‌های پ.ک.ک و گروه های وابسته به آن را از سطح شهر برچیده و به جای آن پرچم عراق را برافراشته اند.
توافقنامه شنگال، میان دولت مرکزی عراق و اقلیم کردستان
در تارخ ۱۸ مهر ۱۳۹۹ میان دولت مرکزی عراق و اقلیم کردستان، توافقنامه ای برای اداره مشترک شهر شنگال به امضا رسید که بر عادی شدن اوضاع شهر، خروج شبه نظامیان مسلح از منطقه، بازگشت آوارگان ایزدی، استقرار پلیس فدرال به عنوان تنها نیروی حافظ امنیت، انتخاب اداره جدید و استخدام نیروهای محلی برای برقراری امنیت تاکید داشت. این توافقنامه با استقبال و همچنین مخالفت برخی شخصیتها و احزاب همراه بود زیرا آن را به منزله اولین اقدام در اداره مشترک مناطق مورد منازعه و سهیم نمودن اقلیم در اداره این مناطق ارزیابی کردند.
به هر حال با ادامه حضور عناصر وابسته به پ.ک.ک در شنگال، این توافق حالت اجرایی پیدا نکرد و نیروهای حشدالشعبی نیز که به آزادسازی منطقه از لوث وجود داعش کمک شایانی کرده بودند، در منطقه مستقر شدند. سازمان ملل متحد و کشورهای غربی همواره خواهان اجرای این توافقنامه بودند.
در نهایت …
اکنون با استقرار ارتش عراق در شنگال، زمینه اجرای این توافقنامه فراهم شده است و امید می رود آوارگان ایزدی پس از استقرار امنیت و آرامش، به خانه های خود بازگردند. اجرای موفقیت آمیز این توافقنامه می تواند الگویی برای تامین امنیت و اداره سایر مناطق مورد منازعه میان دولت مرکزی و اقلیم کردستان در استان نینوا، صلاح الدین، کرکوک و دیاله باشد.
در همین راستا، ماجد شنگالیف نماینده حزب دمکرات در پارلمان عراق در گفتگو با خبرگزاری روداو مدعی شد که آنکارا به بغداد صراحتا هشدار داده است قصد انجام عملیات در شنگال را دارد و اگر دولت عراق نسبت به خارج کردن عناصر پ.ک.ک از شنگال اقدام نکند، ارتش ترکیه این کار را انجام می دهد.
