ایندیپندنت در مقاله ای با اشاره به تحولات اخیر در شمال و شرق سوریه، افزایش احتمال درگیری های جدی میان نیروهای عشایر عرب ساکن در منطقه با نیروهای سوریه دموکراتیک را مورد بررسی قرار داد.

«نیروهای سوریه دموکراتیک» (SDF) در برخی مناطق تحت کنترلشان از جمله ذیبان و چندین شهرک دیگر در استان دیرالزور، مقررات منع رفت‌وآمد اعمال کردند (این مقررات تا لحظه نگارش این مقاله همچنان اعمال می‌شوند). این اقدام زمانی صورت گرفت که شبه نظامیان عشایر عرب تنها چند هفته پس از دستیابی به توافقی برای پایان دادن به خصومت‌ها با میانجی‌گری آمریکا، حمله‌ای را علیه نیروهای سوریه دموکراتیک آغاز کردند. در این حمله که به کشته شدن شمار زیادی از اعضای نیروهای دموکراتیک منجر شد، شبه نظامیان عرب توانستند بخش عمده‌ای از شهرک ذیبان را به کنترل درآورند.

علاوه بر آن، ابراهیم الهفل، شیخ قبیله العکیدات در سوریه، ضمن اعلام اینکه نبرد جدیدی با کردها آغاز شده است، از ساکنان حومه دیرالزور خواست به حمایت از نیروهای عشایری درگیر در جنگ بشتابند. او از حامیانش که آن‌ها را «فرزندان فرات» توصیف کرد، خواست نقششان را در اداره امور منطقه احیا کنند تا بتوانند اراضی از دست‌رفته‌ را بازگرداندند و از خود اعاده حیثیت کنند.

شیخ الهفل چندی پیش از تشکیل یک فرماندهی نظامی برای نیروهای عشایر در حومه دیرالزور خبر داد. پس از آنکه نیروهای دموکراتیک سوریه در ۱۵شهریور/۶ سپتامبر، پایان درگیری‌ها در منطقه را اعلام کردند و مدعی شدند کنترل سراسر مناطق شرق دیرالزور را دوباره به دست گرفته‌اند، الهفل از عشایر خواست مواضع نیروهای دموکراتیک سوریه را هدف قرار دهند.

پس از آنکه نیروهای کرد تحت حمایت آمریکا موسوم به «نیروهای سوریه دموکراتیک» تصمیم گرفتند نیروهای تحت اسارتشان را آزاد کنند و رهبران آن‌ها به پاسخگویی به خواسته‌های عشایر عرب در شرق سوریه و اصلاح اشتباهات گذشته در روند اداره امور منطقه متعهد شدند، درگیری بین نیروهای عشایر عرب و نیروهای سوریه دموکراتیک پایان یافت. اما دیری نگذشت که تنش و درگیری بین دو طرف بار دیگر از سرگرفته شد.

نخستین درگیری میان آن‌ها زمانی آغاز شد که نیروهای سوریه دموکراتیک، احمد الخبیل (ابوخواله)، رئیس مجلس نظامی دیرالزور، را به اتهام فساد و تخلف از قانون بازداشت کردند. این در حالی است که ساکنان عرب مناطق تحت کنترل نیروهای سوریه دموکراتیک پیوسته از تبعیض، بدرفتاری و توزیع نشدن عادلانه درآمدهای نفتی در منطقه شکایت دارند.

استان دیرالزور که در مجاورت مرزهای عراق واقع است، افزون بر داشتن منابع طبیعی بسیار، به تولید محصولات کشاورزی مهم مانند پنبه و گندم شهرت دارد. در حال حاضر، ایالات متحده بخش وسیعی از این استان را در کنترل دارد و این امر باعث شده است منابع انرژی این استان که حدود ۸۰ درصد از ثروت نفت و گاز سوریه را تشکیل می‌دهند، غارت و قاچاق شوند.

استان دیرالزور را نیروهای سوریه دموکراتیک کنترل می‌کنند؛ به‌ طوری که مناطق واقع در شرق رود فرات در کنترل نیروهای سوریه دموکراتیک و مناطق غربی این استان در کنترل نیروهای دولت دمشق است.

پس از آنکه عشایر عرب و نیروهای سوریه دموکراتیک برای پایان دادن به درگیری بین دو طرف، به آتش‌بسی دست یافتند که آمریکا از آن حمایت می‌کرد، نیروهای سوریه دموکراتیک به‌جای اینکه از طریق شبه‌نظامیان کرد درصدد حل چالش‌های ناشی از کنترل این منطقه برآیند و در تلاش برای ایجاد راه‌حلی باشند تا نارضایتی همه مولفه‌های عراق از جمله عرب‌ها رفع شود، کارزار انتقام‌جویی از رهبران عشایر عرب، به‌ویژه کسانی که با کردها می‌جنگیدند، را به‌ راه انداختند.

به گفته دیده‌بان حقوق بشر سوریه مستقر در بریتانیا، برخی شبه نظامیان عرب که در درگیری‌های اخیر شرکت داشتند، خود را به مناطق تحت کنترل دولت مرکزی در دمشق رساندند. در همین راستا، برخی کارشناسان رسانه‌های وفادار به دولت سوریه، بر این باورند که ممکن است دمشق در جنگ علیه نیروهای سوریه دموکراتیک و خنثی کردن پروژه تقسیم سوریه و تشکیل دولت مستقل کرد که منابع طبیعی نفت و گاز، کشاورزی و آب را در دست داشته باشد، از نیروهای عشایر عرب حمایت کند.

تردیدی نیست که دولت سوریه از محیط خصمانه‌ای که علیه نیروهای سوریه دموکراتیک به‌ وجود آمده است، بهره‌برداری می‌کند تا تلاش‌هایش برای ایجاد مقاومت مردمی به‌ منظور بیرون راندن ایالات متحده از سوریه به موفقیت انجامد.

آنچه توجه‌ها را به خود جلب می‌کند، این است که ترکیه نیز در جنگ علیه نیروهای سوریه دموکراتیک، دشمن سنتی و تاریخی که آنکارا آن را یک گروه تروریستی می‌داند، از عشایر عرب حمایت می‌کند. بر اساس برخی گزارش‌ها، هیأت تحریرالشام به رهبری الجولانی که شامل هزاران نیروی شبه نظامی خارجی است‌، قصد دارد نبردی را علیه نیروهای موسوم به ارتش ملی سوریه (تحت امر ترکیه)، در ادلب آغاز کند. ترکیه پیشتر این نیروی نظامی را که شمار آنها به ۷۰ هزار نفر می‌رسد، در ۳۰ می ۲۰۱۷ از برخی جناح‌های ائتلاف بزرگ نظامی موسوم به «ارتش آزاد سوریه» ایجاد و سازماندهی کرد.

این گروه مسلح در مناطق تحت اشغال ترکیه در شمال سوریه، به‌ویژه در شماری از استان‌های این کشور مانند ادلب، لاذقیه، حلب، حماه، رقه و حسکه فعال است. بر اساس گزارش‌ها، الجولانی ممکن است با هماهنگی نیروهای آمریکایی و نیروهای دموکراتیک سوریه به دنبال پیوند دادن مناطق تحت کنترل نیروهای دموکراتیک سوریه با مناطق تحت کنترل هیأت تحریرالشام باشد تا مسیری که مناطق تحت کنترل دولت مرکزی را با مرز عراق متصل می‌کند، قطع کند. موفقیت در این امر به ایالات متحده در تلاش برای تحت فشار قراردادن دولت سوریه، کمک می‌کند و در عین حال، تسلط ارتش آمریکا و متحدانش بر مناطق غنی از نفت و گاز را مستحکم‌تر می‌کند.

همگرایی منافع سوریه و ترکیه با عشایر عرب که (بخشی از) ساکنان بومی منطقه‌اند، برای مبارزه با تروریسم، از جمله داعش، همچنین مبارزه با نیروهای سوریه دموکراتیک و جلوگیری از تجزیه سوریه ممکن است آینده تحولات منطقه را رقم زند و مسیر آشتی ترکیه و سوریه را در سایه همکاری روسیه و ایران هموار کند.

تحولات در شمال و شرق سوریه به‌سرعت در حال دگرگونی است و به‌ نظر نمی‌رسد آمریکا بتواند وضعیت موجود در سوریه را برای مدت طولانی حفظ کند؛ به‌ویژه اینکه عشایر عرب ساکن شمال سوریه سلطه نیروهای کرد را نمی‌پذیرند و ایالات متحده باید این واقعیت انکارناپذیر را درک کند.

 

نویسنده: محمد خیر ندمان

منبع: ایندیپندنت