حمله اخیر گروه شبه نظامی پ.ک.ک در آنکارا، در پاسخ به سرکوب سیاسی فزاینده کردها در ترکیه، نه نشانه تغییر استراتژیک این گروه، بلکه بیشتر نشانه تشدید تنش می باشد.
کوردپاریز/ پ.ک.ک همچنان به درگیری‌های چند دهه خود علیه دولت ترکیه ادامه می‌دهد اما چندین سال است که عملیات بزرگی را در یکی از شهرهای ترکیه انجام نداده است.اما این وضعیت در ۱ اکتبر ۲۰۲۳ که حمله ای انتحاری در ورودی دفتر مرکزی وزارت کشور در آنکارا انجام داد، تغییر کرد.
همزمان با روز افتتاحیه دوره جدید پارلمان ترکیه، یکی از مبارزان پ.ک.ک بمب گذاری انتحاری انجام داد. عضو دیگر این گروه در این عملیات توسط نیروهای امنیتی مورد اصابت گلوله قرار گرفت و کشته شد. در این حمله دو پلیس نیز زخمی شدند.
پ.ک.ک- که ترکیه آن را به عنوان یک سازمان تروریستی معرفی کرده- از زمان فروپاشی آخرین دور مذاکرات صلح در سال ۲۰۱۵ ضربه قابل توجهی را از حملات هوایی فرامرزی به پایگاه‌های آن در منطقه کردستان عراق خورده اما در عین حال، از انجام حملات مشهود خودداری کرده است.
پ.ک.ک پس از زلزله ۶ فوریه در ترکیه، برای تسهیل عملیات نجات زلزله زدگان، به صورت یکجانبه آتش بس اعلام کرد که این آتش بس تا ۱۳ ژوئن ادامه داشت.
در همین حال، رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه و ائتلاف او در دولت امکانات احزاب سیاسی کرد، به‌ویژه حزب دموکراتیک خلقها (HDP) را برای رقابت در انتخابات و حضور نمایندگان آنها در حکومت سرکوب کرده‌اند.
جنبش کردها در ترکیه از دو طریق نظامی و سرکوب سیاسی به انزوا رفته است.
اگرچه حملات آنکارا علیه کردها مطمئناً نشانه تشدید تنش است اما مشخص نیست که آیا حمله انتحاری پ.ک.ک نشان دهنده یک تغییر اساسی در استراتژی است یا حمله ای برای نشان دادن پیام است که این گروه همچنان ظرفیت ضربه زدن به نهادهای دولتی ترکیه را دارد.
دستان جاسم، دانشجوی دکترا در مؤسسه مطالعات جهانی و منطقه ای آلمان، به نیوعرب گفت: «این حمله برای متزلزل کردن وضعیت ترکیه بود. ترکیه نه تنها پایگاه‌های پ.ک.ک، بلکه به طور کلی هر نوع ساختار متعلق به کردها را در ترکیه، به طور مداوم مورد حمله قرار می‌دهد.»
او افزود: «من فکر نمی کنم که این حمله انتحاری نشانه تغییر استراتژی بزرگی در رویکرد پ.ک.ک باشد. با این حال این گروه احساس می کند که همه چیز به صورتی فزاینده در بن بست قرار گرفته است.»
شاخه نظامی پ.ک.ک ساعاتی پس از حمله انتحاری آنکارا، با صدور بیانیه‌ای آن را «اقدامی فداکارانه» و «دفاع در برابر عدم توجه [به] حقوق انسانی» کردها خواند.
در این بیانیه هشدار داده شده است که اگر دولت اردوغان « نسل کشی و اقدامات فاشیستی خود را متوقف نکند، اقدامات مشروع برای اجرای عدالتی انقلابی ادامه خواهد یافت.»
سلین اویسال، یکی از محققان مدعو در موسسه واشنگتن برای سیاست خاور نزدیک، به زمان و مکان نمادین حمله اشاره کرد زیرا این حمله ساعاتی قبل از سخنرانی اردوغان در ساختمان پارلمان در مجاورت مکان حمله انجام شد.
اویسال به نیوعرب گفت: «نشانه هایی از آغاز دوران جدیدی در جنبش کردها در ترکیه، پس از انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۳ این کشور مشاهده می شود.»
وی توضیح داد: «پیروزی اردوغان و متحدان راست افراطی او به این معنی است که دولت ترکیه مواضع تهاجمی خود علیه کردها را حفظ خواهد کرد و فضای سیاسی برای جنبش کرد همچنان محدود خواهد شد.»
دولت اردوغان از سال ۲۰۱۹، سیاستمداران زیادی ازحزب دموکراتیک خلقها یا HDP را به اتهام ارتباط با پ.ک.ک دستگیر کرده است. ده ها شهردار وابسته به HDP و دیگر مقامات منتخب از سمت خود برکنار شدند و منصوبانی از حزب عدالت و توسعه به رهبری اردوغان (AKP) جایگزین آنها شدند.
یکی از دادستان ارشد ترکیه، در مارس ۲۰۲۱، HDP را به داشتن ارتباط با پ.ک.ک متهم کرد و درخواست انحلال این حزب را ارائه کرد اما این حزب هرگونه داشتن ارتباط با پ.ک.ک را رد می کند. با این حال، این حزب در جریان انتخابات پارلمانی ۲۰۲۳ ترکیه، برای فرار از انحلال احتمالی، ترجیح داد زیر پرچم حزب چپ سبز یا (YSP) در انتخابات شرکت کند.
تصور این بود که حملات پ.ک.ک به شهرها محبوبیت حزب HDP را در نظر رای‌دهندگان کرد کمرنگ می‌کند، اما رویکرد خشن اردوغان نسبت به بازیگران سیاسی کرد ممکن است استدلال برای در پیش گرفتن این استراتژی را تضعیف کرده باشد.
دستان جاسم در بیان علت عدم انجام حمله توسط پ.ک.ک قبل از برگزاری انتخابات گفت: « با توجه به این که این حمله(قبل از برگزاری انتخابات) از نظر استراتژیک اقدام بدی [برای کردها] بود، گفته شد که گزینه بهتر، در پیش گرفتن راه‌حل یا رویکرد سیاسی است که اساساً با انجام حمله این گزینه از بین می رفت. به همین دلیل، پ.ک.ک تصمیم گرفت این اقدام بعد از انتخابات انجام شود.»
به نظر می‌رسد احتمال این که پ.ک.ک بتواند تا زمانی که اردوغان در قدرت است، به سمت میز مذاکره برود کم است.
از طرفی دیگر، مبارزه مسلحانه هم جایگزین جذابی به نظر نمی رسد. پ.ک.ک به دلیل حملات هوایی و ایجاد شبکه‌ای از پایگاه‌های ترکیه در عمق خاک عراق تحت فشار شدید قرار دارد.
آنکارا هر سال سلسله عملیات های جدیدی را با هدف مختل کردن فعالیت پ.ک.ک و محصور کردن این گروه در سنگرهای کوهستانی آن در عراق به راه می اندازد.
ترکیه همچنین حملات شدیدی را علیه اهدافی در شمال شرقی سوریه که تحت کنترل گروه‌های کرد مانند یگان‌های مدافع خلق یا (YPG) بوده و از سوی ایالات متحده به عنوان مانعی در برابر تجدید حیات داعش حمایت می‌شوند، آغاز کرده است. ترکیه، بر خلاف آمریکا نیروهای یگان های مدافع خلق را بخشی از پ.ک.ک می داند.
بر اساس تحلیل اخیر رویترز، ارتش ترکیه در سال ۲۰۲۲ حداقل ۲۰۴۴ حمله هوایی در عراق و سوریه انجام داده است که نشان دهنده افزایش ۵۳ درصدی حملات نسبت به سال قبل است.
اگرچه ادعاها در مورد تأثیر این اقدامات در کشتن جنگجویان پ.ک.ک بیشتر برای اهداف تبلیغاتی مورد استفاده قرار می گیرد اما در حقیقت، فشارهای ترکیه بر این گروه تاثیرگذار بوده است.
اویسال گفت که پ.ک.ک «در سال‌های گذشته از لحاظ فعالیت و عضوگیری در ترکیه قدرت خود را از دست داده است.»
ترکیه پس از حمله پ.ک.ک در آنکارا، چند روز متوالی حملات هوایی سنگینی را در منطقه کردستان عراق و شمال شرق سوریه انجام داد.
هاکان فیدان، وزیر امور خارجه ترکیه در یک کنفرانس مطبوعاتی گفت: «تمامی تأسیسات زیربنایی و تأسیسات انرژی متعلق به PKK/YPG در عراق و سوریه اهداف قانونی برای ترکیه هستند.»
هواپیماها و پهپادهای ترکیه از روز اول اکتبر امسال موجی از حملات هوایی را علیه اهدافی در سراسر اقلیم کردستان انجام دادند که محکومیت آن توسط دولت عراق را به همراه داشت.
حملات هوایی ترکیه در شمال شرق سوریه دست کم یازده غیرنظامی را کشته و به تاسیسات زیرساختی حیاتی از جمله ایستگاه های برق و تصفیه خانه های آب آسیب جدی وارد کرد. به گفته رسانه های محلی، در روزهای پس از هشدار فیدان، بیش از ۲۰۰ سایت مورد حمله ترکیه قرار گرفت.
با این حال، اقدامات نظامی اخیر ترکیه نشانه تحولی جدید در مقابله با کردها نیست بلکه فقط نشانه گسترش این حملات است.
دستان جاسم در این خصوص گفت: «من آنچه را که در حال حاضر در حال وقوع است، به هیچ‌وجه، نشانه «پاسخ» ترکیه به حمله اول اکتبر نمی‌دانم. من آن را ادامه‌ی تحولات قبل می‌دانم.»
باید منتظر ماند و دید که آیا پ.ک.ک در ماه‌های آینده عملیات‌های بیشتری را علیه نهادهای دولتی ترکیه آغاز خواهد کرد یا اینکه حمله در آنکارا فقط یک مأموریت صرف برای ارسال پیامی به آنکارا بوده است.
اگر تغییری در استراتژی این گروه رخ داده باشد، باعث تشدید فعالیت های خشونت آمیز در منطقه ای می شود که اتفاقات کنونی هم برای آن قابل تحمل نیست.
اویسال گفت: «پیامدهای این حملات باعث ایجاد بی ثباتی بیشتر در بخش های از عراق و سوریه خواهد شد که بر اثر تنش های قبلی آسیب زیادی دیده است.
منبع: نیوعرب
