به گزارش کورد پاریز، دهکده زیبای «سرگله» در دل کوه‌های اقلیم کردستان عراق، قرن‌ها محل زندگی و معیشت خانواده‌هایی چون خانواده شروان سرگلی بوده که از باغداری و جمع‌آوری میوه‌های وحشی در جنگل‌های اطراف امرار معاش می‌کردند. اما امروز این دهکده که تنها ۱۶ کیلومتر با مرز ترکیه فاصله دارد، در محاصره پایگاه‌های نظامی ترکیه قرار گرفته است.
در حال حاضر حداقل هفت پایگاه نظامی ترکیه در اطراف سرگله احداث شده است؛ یکی از آن‌ها در کنار سدی کوچک واقع شده که آب این روستا را تأمین می‌کند و اکنون به منطقه‌ای ممنوعه برای ساکنان تبدیل شده است. شروان سرگلی، کشاورز ۵۰ ساله، که بخشی از زمین‌هایش را از دست داده، می‌گوید: «این اقدام صد درصد اشغال سرزمین‌های کردستان عراق است. ترک‌ها همه چیز را نابود کرده‌اند.»
سرگله، خط مقدم جنگ ترکیه با پ.ک.ک
دهکده سرگله اکنون عملاً در خط مقدم جنگ ترکیه با حزب کارگران کردستان (پ.ک.ک) قرار دارد؛ جنگی که از سال ۱۹۸۴ آغاز شده و «منطقه ممنوعه» در شمال عراق را شکل داده است. این منطقه ممنوعه، نوار بزرگی از زمین را در امتداد مرز ترکیه شامل می‌شود که در برخی نقاط تا ۴۰ کیلومتر در عمق عراق امتداد دارد.
به گفته سازمان حقوق بشری “تیم‌های حافظان صلح”، صدها غیرنظامی در این منطقه بر اثر حملات هوایی و پهپادی کشته شده‌اند و هزاران نفر مجبور به ترک خانه‌های خود شده‌اند.
گزارش تیم تحقیقاتی BBC نشان می‌دهد که ارتش ترکیه تاکنون حداقل ۱۳۶ پایگاه نظامی ثابت در شمال عراق ایجاد کرده و با ساخت بیش از ۶۶۰ کیلومتر جاده، عملاً کنترل بیش از ۲ هزار کیلومتر مربع از خاک عراق را در دست گرفته است. بخش عمده این پایگاه‌ها از سال ۲۰۱۸ به این‌سو ساخته شده‌اند.
کانی‌ماسی؛ نمایانگر چهره سرگله در آینده
شهرک «کانی‌ماسی»، که تنها ۴ کیلومتر با مرز ترکیه فاصله دارد، تصویری از آن چیزی را نشان می‌دهد که ممکن است در انتظار سرگله باشد. جایی که در گذشته به خاطر باغ‌های سیب مشهور بود، حالا تقریباً خالی از سکنه شده است. کشاورزی به نام سلام سعید می‌گوید سه سال است که نتوانسته تاکستان خود را احیا کند، چراکه «در لحظه ورود، پهپادی بالای سرت ظاهر می‌شود و اگر بمانی، شلیک می‌کند.»
پایگاه اصلی ترکیه در این منطقه بسیار بزرگ‌تر و مستحکم‌تر از پست‌های نظامی اطراف سرگله است و شامل دیوارهای بتنی، برج‌های دیده‌بانی و مسیرهایی برای نقل و انتقال خودروهای زرهی است.
سلام سعید معتقد است ترکیه قصد دارد نهایتاً این مناطق را به خاک خود ضمیمه کند: «آن‌ها فقط می‌خواهند ما از این مناطق برویم.»
پیشروی ترکیه، عقب‌نشینی عراق
در اطراف کانی‌ماسی، خبرنگاران BBC شاهد عقب‌نشینی عملی نیروهای مرزبانی عراق بودند. آن‌ها دیگر نمی‌توانند تا خط مرز بروند و مواضعشان داخل خاک عراق، مقابل مواضع ارتش ترکیه قرار گرفته است. ژنرال فرهاد محمود می‌گوید: «پست‌هایی که می‌بینید، پست‌های ترکیه‌اند… ما حتی نمی‌توانیم به مرز برسیم تا تعداد آن‌ها را بشماریم.»
این گسترش نظامی ترکیه بخشی از سیاست مداخله‌جویانه جدید آنکاراست؛ مشابه آنچه در شمال سوریه در قالب ایجاد «منطقه حائل» نیز دنبال می‌شود.
سکوت بغداد و تعامل اربیل
دولت عراق علناً با حضور نظامی ترکیه مخالفت کرده، اما در عمل با برخی خواسته‌های آنکارا کنار آمده است. دو کشور در سال ۲۰۲۴ تفاهم‌نامه‌ای برای مبارزه مشترک با پ.ک.ک امضا کردند، بی‌آنکه محدودیتی برای حضور نظامی ترکیه در خاک عراق ایجاد شود.
از سوی دیگر، دولت اقلیم کردستان که تحت سلطه حزب دموکرات کردستان (KDP) است، روابط نزدیکی با ترکیه دارد. این روابط برای تقویت نفوذ سیاسی و اقتصادی KDP در برابر بغداد و رقبای محلی حیاتی بوده است. هوشیار زیباری، عضو ارشد KDP، در گفت‌وگو با BBC تأکید کرده که مشکل اصلی حضور پ.ک.ک است و نه ارتش ترکیه.
دولت عراق به‌طور علنی، حضور نظامی ترکیه را محکوم کرده است. اما در پشت درهای بسته، برخی از خواسته‌های آنکارا را پذیرفته است.
در سال ۲۰۲۴، دو کشور تفاهم‌نامه‌ای برای مبارزه مشترک با پ.ک.ک امضا کردند.
اما سندی که بی‌بی‌سی به دست آورده، هیچ محدودیتی برای استقرار نیروهای ترکیه در خاک عراق قائل نشده است.
عراق برای تجارت، سرمایه‌گذاری و امنیت آبی به ترکیه وابسته است و در عین حال، سیاست داخلی شکننده این کشور، توان دولت مرکزی را برای اتخاذ موضعی قاطع تضعیف کرده است.
دولت عراق به درخواست‌های بی‌بی‌سی برای اظهار نظر پاسخ نداد.
در همین حال، مقامات اقلیم کردستان عراق که منطقه‌ای نیمه‌خودمختار است، رابطه نزدیکی با آنکارا دارند و اغلب تأثیرات منفی اقدام‌های نظامی ترکیه بر غیرنظامیان را نادیده می‌گیرند.
حزب دموکرات کردستان (KDP) که دشمن اصلی پ.ک.ک است، از سال ۲۰۰۵ و پس از تصویب قانون اساسی عراق، کنترل رسمی حکومت اقلیم کردستان را در دست داشته است.
روابط نزدیک حزب دموکرات کردستان با ترکیه باعث موفقیت اقتصادی منطقه شده و موقعیت این حزب را هم در برابر رقبای سیاسی داخلی تقویت کرده و هم در مقابل دولت بغداد که برای افزایش خودمختاری با آن درگیر است.
هوشیار زیباری، عضو ارشد دفتر سیاسی حزب دموکرات کردستان، مسئولیت حضور ترکیه در اقلیم کردستان را متوجه پ.ک.ک دانسته است.
او به بی‌بی‌سی گفت: «آن‌ها [نیروهای نظامی ترکیه] به مردم ما آسیبی نمی‌رسانند. آن‌ها کسی را بازداشت نمی‌کنند. در کارهای روزمره مردم دخالت نمی‌کنند. تمرکزشان فقط روی پ.ک.ک است».
اما وقتی هاشم شاکر پس از جان به در بردن از یک حمله هوایی شکایت کرد، از سوی نیروهای امنیتی کرد بازداشت شد و به اتهام حمایت از پ.ک.ک به مدت هشت ماه در بازداشت بود — اتهامی که خود و خانواده‌اش آن را رد می‌کنند.
این درگیری پایانی ندارد، حتی با آن‌که عبدالله اوجالان، رهبر زندانی پ.ک.ک، در فوریه خواستار پایان مبارزه مسلحانه و انحلال این گروه شد.
بی‌عدالتی، سرکوب و مرگ در سایه پهپادها
در اوت ۲۰۲۳، آلان اسماعیل، بیمار مبتلا به سرطان، در جریان سفر خانوادگی به کوه‌های اطراف سرگله، هدف حمله پهپادی قرار گرفت و جان باخت. پلیس علت حادثه را حمله پهپاد ترکیه‌ای اعلام کرده اما ارتش ترکیه آن را انکار کرده است.
هاشم شاکر، پسرعموی آلان که از این حمله جان سالم به در برد، پس از ثبت شکایت، توسط نیروهای امنیتی اقلیم کردستان به اتهام حمایت از پ.ک.ک بازداشت و به مدت ۸ ماه زندانی شد. خانواده‌اش این اتهام را بی‌اساس می‌دانند.
اسماعیل چیچو، پدر آلان، می‌گوید: «آن‌ها هیچ حقی ندارند که مردم را در کشور خودشان بکشند.»
بر اساس اسنادی که BBC مشاهده کرده، دادگاه اقلیم پرونده قتل آلان را بسته و گواهی فوت او را با عبارت مبهم «ترکش انفجار» صادر کرده است. این کار رسیدن خانواده‌ها به عدالت و غرامت را دشوار می‌کند.
کامران عثمان از گروه “تیم‌های حافظان صلح” می‌گوید: «در اغلب گواهی‌ها فقط می‌نویسند ‘انفجار’؛ این یعنی هرچیزی می‌تواند باعثش شده باشد.»
دولت اقلیم کردستان اعلام کرده که شماری از قربانیان را به عنوان «شهید غیرنظامی» ثبت کرده، اما خانواده آلان هنوز حتی یک پیام تسلیت نیز دریافت نکرده‌اند.
پدر او می‌گوید: «می‌توانستند حداقل تسلیت بفرستند؛ ما غرامت نمی‌خواهیم… وقتی چیزی از بین رفت، دیگر برنمی‌گردد.»
منبع: سرویس جهانی بی بی سی
