تصمیم پ.ک.ک پس از مذاکرات بین دولت ترکیه و رهبر این گروه، عبدالله اوجالان، که از سال ۱۹۹۹ در بازداشت ترکیه است، گرفته شده است. پویاییهای منطقهای، سیاست داخلی ترکیه و جاهطلبیهای شخصی، همگی نقشهای کلیدی در رساندن این درگیری به این نقطه داشتهاند.
هنوز ابهامات زیادی وجود دارد. پ.ک.ک و ترکیه پیش از این نیز روند صلح را آغاز کردهاند، اما دوباره به درگیری بازگشتهاند. اما اعلام رسمی این گروه مبنی بر قصد انحلال، گامی مهم در جهت پایان دادن به شورشی است که بیش از ۴۰ سال به طول انجامیده است. اگر چنین باشد، به درگیریای که برای همه طرفها دهها هزار کشته به بار آورده است، پایان خواهد داد.
احتمال پایان دادن به این شورش نه تنها سوالاتی را در مورد این درگیری خاص مطرح میکند، بلکه آنچه را که ما به طور کلی در مورد چگونگی پایان شورشها میدانیم نیز مطرح میکند.
احتمال پایان دادن به این شورش نه تنها سوالاتی را در مورد این درگیری خاص مطرح میکند، بلکه آنچه را که ما به طور کلی در مورد چگونگی پایان شورشها میدانیم نیز مطرح میکند.
پ.ک.ک سابقه طولانی در ترکیب اقدام نظامی با مبارزه سیاسی دارد. این گروه، مانند بسیاری از سازمانهای شورشی دیگر، علیرغم استفاده از خشونت، برای کسب و حفظ حمایت عمومی در میان کردهای قومی تلاش کرده است.
استراتژی آن نیز در طول سالها برای انطباق با شرایط تکامل یافته است. با پایان جنگ سرد، از آغاز مارکسیستی اولیه خود فاصله گرفت و در طول سالها هدف اساسی خود را از جداییطلبی به افزایش خودمختاری منطقهای و دولت محلی، از طریق سیستمی که آن را کنفدرالیسم دموکراتیک مینامد (PDF)، تغییر داد. در طول دههها، این گروه و گروههای وابسته به آن همچنین استفاده از تروریسم خود را در اروپا و غرب ترکیه کاهش دادهاند.
این با ویژگیهایی که محققان دریافتهاند، تبدیل سازمانها از گروههای مسلح به شرکتکنندگان در سیاستهای نهادی را تسهیل میکند، مطابقت دارد. موارد زیادی وجود دارد که در آنها شورشها یا سازمانهای تروریستی – با موفقیت یا عدم موفقیت – به یک حزب سیاسی تبدیل شدهاند یا با یکی از آنها ترکیب شدهاند.
شکی نیست که فشار نظامی در تنزل رتبه پ.ک.ک به عنوان یک گروه شورشی مهم بوده است. اما پیروزیهای نظامی بر پ.ک.ک نتوانستهاند به این درگیری پایان دهند – در واقع سرکوب نظامی علیه پ.ک.ک اغلب نتیجه معکوس داده و حمایت عمومی از این گروه را تقویت کرده است.
بسیاری از عواملی که امکان تغییر پ.ک.ک را فراهم کردهاند، سیاسی بودهاند، نه صرفاً نظامی. تحقیقات RAND نشان داده است که به جای هدف قرار دادن صرفاً شکست یک شورش، معمولاً ترکیب فشار نظامی با اصلاحات سیاسی که هدف آن از بین بردن دلایل شورش است، مؤثرتر است.
ترکیب نیروی مسلح با فشار سیاسی
ترکیه این رویکرد مختلط را در پیش گرفته است، چیزی که بسیاری از تحلیلگران آن را به وزیر امور خارجه، هاکان فیدان، نسبت دادهاند. آنکارا مسیرهای موازی مذاکره و زور را دنبال کرده است. این شامل بهبود تکنیکهای ضد تروریسم و ضد شورش، سرمایهگذاری در پهپادها و سایر فشارهای نظامی بوده است.
اما آنکارا به طور موازی جریانهای مالی به این سازمان را قطع کرده و در عین حال فرصتهای اقتصادی را برای شهروندان کرد – به ویژه در غرب ترکیه – تقویت کرده است. بسیاری از کردها برای فرار از خشونت در مناطق سنتی کردنشین در جنوب شرقی ترکیه به غرب نقل مکان کردهاند: استانبول اکنون شهری با بزرگترین جمعیت کرد در ترکیه است.
دولت ترکیه همچنین روابط خود را با سایر گروههای کرد، در درجه اول حزب دموکرات کردستان در شمال عراق، تقویت کرده است تا از آنها حمایت نظامی و سیاسی کند.
این مورد نمونه دیگری از اهمیت ترکیب تاکتیکهای صرفاً نظامی با دیپلماسی، سیاست اقتصادی و ارتباطات استراتژیک است. کارل فون کلاوزویتس، نظریهپرداز نظامی مشهور پروس، گفته است که جنگ، سیاستی با ابزارهای دیگر است – و بسیاری از شورشها اساساً ماهیت سیاسی دارند. بنابراین، برای پاسخ مؤثر به این امر، باید چندین خط تلاش به موازات هم دنبال شوند – با تأکید بر راهحلهای سیاسی به جای صرفاً استفاده از زور.
این امر در درگیریها با تعدادی از گروههای شورشی در سالهای اخیر – از جمله نیروهای مسلح انقلابی کلمبیا (فارک) یا نیروهای مسلح اسلامی بانگسامورو (بیاف) و جبهه آزادیبخش اسلامی مورو در فیلیپین – مشاهده شده است. در همه این موارد، دولتهای مرکزی درگیر گفتگوی سیاسی سازنده شدهاند و ضمن ارائه عفو و سایر مشوقها برای جنگجویان جهت خلع سلاح، امتیازات گستردهتری را برای ایجاد صلح پایدارتر ارائه دادهاند.
رسیدن موفقیتآمیز به یک توافق مذاکرهای و از طریق آن، نیازمند سرمایهگذاری و تلاش بلندمدت است. مسائلی که در وهله اول باعث شورش شدهاند، به سادگی با امضای سند از بین نمیروند. در مورد پ.ک.ک، چندین راه وجود دارد که میتواند این پیشرفت اخیر را معکوس کند. نگرانیهایی در مورد اینکه آیا دولت ترکیه به اصلاحات وعده داده شده در قانون اساسی یا آزادی زندانیان عمل خواهد کرد یا خیر، مطرح شده است. همچنین این سوال وجود دارد که آیا جنگجویان پ.ک.ک مایل و قادر به ترک خدمت و ادغام مجدد در جامعه خواهند بود یا خیر.
کشورهایی با دموکراسیهای ناقص، در پایان دادن به شورشها با شرایط مطلوب، مشکل بیشتری دارند.
تحقیقات نشان داده است که کشورهایی با دموکراسیهای ناقص، در پایان دادن به شورشها با شرایط مطلوب، مشکل بیشتری دارند. خانه آزادی و سازمانهای مشابه در حال حاضر ترکیه را در رتبه “غیرآزاد” قرار میدهند. این کشور سالهاست که تحت ریاست جمهوری رجب طیب اردوغان در حال پسرفت بوده است.
با وجود این تردیدها، موفقیت اولیه رویکرد ترکیه، تحقیقات قبلی در مورد چگونگی پایان شورشها و چگونگی روی آوردن گروههای مسلح به سیاست را تأیید میکند. برای دولتهای کشورهایی که با شورش روبرو هستند، این به معنای اتخاذ یک رویکرد جامع و چندبخشی برای تشویق به وقوع این امر است. همچنین ممکن است دولتها نیاز داشته باشند که از تعریف دوگانهی «برد» یا «باخت» فاصله بگیرند و به درک دقیقتری از چگونگی بهرهمندی همه طرفها از پایان یک شورش دست یابند.