به گزارش کورد پاریز، پس از سرنگونی دولت بشار اسد در ۸ دسامبر ۲۰۲۴ به‌دست نیروهای مخالف سوری، گروه هیئت تحریر الشام (HTS) با رهبری ابومحمد جولانی، دولت جدیدی را در دمشق تشکیل داد. اما امید به ثبات در سوریه دیری نپایید. با گذشت تنها شش ماه، نشانه‌های آشفتگی و ناتوانی دولت جدید در پر کردن خلأ قدرت آشکار شده و موجی از ناامنی و خشونت، سراسر کشور را فراگرفته است.
شکاف امنیتی و بازگشت داعش
دولت جولانی هنوز کنترل کاملی بر نیروهای امنیتی خود ندارد. ظهور دوباره جنگجویان داعش و تداوم خشونت‌های فرقه‌ای نشان می‌دهد که تلاش HTS برای تثبیت قدرت با چالش‌های جدی روبه‌روست. عقب‌نشینی نظامیان آمریکایی از پایگاه‌های مهم در دیرالزور و التنف، زمینه را برای گسترش نفوذ گروه‌های افراطی و حمله به اقلیت‌های مذهبی و قومی همچون علوی‌ها، دروزی‌ها، مسیحیان ارتدوکس و کردها فراهم کرده است.
نخستین نشانه‌های این آشوب، در قتل‌عام علویان در لاذقیه به‌دست نیروهای امنیتی HTS و عناصر جهادی آشکار شد. طی هفته‌های اخیر، این حملات در مناطق حاشیه دمشق و شرق سوریه نیز گسترش یافته‌اند. HTS با نسبت دادن این خشونت‌ها به «بازماندگان رژیم اسد»، سعی در منحرف کردن افکار عمومی دارد، درحالی‌که شواهد، مسئولیت مستقیم افراط‌گرایان وابسته به این گروه را نشان می‌دهد.
درگیری‌ها میان عناصر القاعده‌محور HTS و نیروهای دروزی و کرد در مناطقی چون منبج (در شمال حلب) و محله‌هایی مانند جرمانا، صحنایا و المزه در دمشق از سر گرفته شده است. در اشرفیه، عناصر مسلح با لباس‌های نظامی بدون نشان و وصله‌های داعش به دروزی‌ها حمله کردند. همچنین گزارش‌هایی از تهدید شهروندان در لاذقیه و حلب توسط جهادی‌ها منتشر شده است.
نگرانی کردها و بازگشت چهره‌های تندرو
انتصاب «حاتم احسان فیاض الحیس» ملقب به «ابوحاتم شقره» به فرماندهی لشکر ۸۶، که مسئولیت مناطق رقه، دیرالزور و حسکه را برعهده دارد، باعث نگرانی شدید در میان کردها شده است. او پیش‌تر فرمانده گروه افراطی احرار الشرقیه (وابسته به ترکیه) بود که مسئول قتل «هفرین خلف»، سیاستمدار کرد سوری است. وی تحت تحریم‌های آمریکا قرار دارد و به انجام اعدام‌های بدون محاکمه متهم است.
ابوحاتم شقره تنها مورد نیست. در سراسر سوریه، گروه‌های ناشناس مسلح، به ترور مخالفان و عناصر سابق دولت اسد و همچنین شبه‌نظامیان دروزی می‌پردازند. عناصر HTS دانشجویان را در استان سویدا هدف قرار داده و حملات به رستوران‌ها و اماکن عمومی نیز گسترش یافته است. اگرچه HTS حمله به رستوران «لیلی الشرق» در دمشق را انکار کرده، اما شهروندان پایتخت از سیاست‌های سخت‌گیرانه و خشونت‌آمیز نیروهای حکومتی ابراز نگرانی کرده‌اند.
خطرات منطقه‌ای و بازگشت جهادی‌های خارجی
در شرق و شمال‌شرق سوریه، تحرکات گروه‌های جهادی خارجی در مناطقی مانند اشرفیه، دیرالزور، حسکه و رقه افزایش یافته است. این فعالیت‌ها تهدیدی جدی برای مسیر عبور گاز طبیعی قطر از طریق اردن محسوب می‌شوند که می‌تواند پیامدهای ویرانگری برای غیرنظامیان سوری وابسته به منابع انرژی این کشور داشته باشد.
نیروهای دموکراتیک سوریه (SDF) نیز از آینده اردوگاه‌های «الهول» و «روژ» که بیش از ۸۰۰۰ جنگجوی خارجی از ۶۰ کشور را در خود جای داده‌اند، نگرانند. نگرانی‌ها در مورد عملیات احتمالی برای فراری دادن این زندانیان افزایش یافته است.
علیرغم خروج نظامی از سوریه، ایالات متحده همچنان عملیات‌های ضدتروریستی در مناطق شرقی انجام می‌دهد و از دولت HTS خواسته در قبال نقش تروریست‌های خارجی در مناصب دولتی پاسخگو باشد. با این حال، واشنگتن در اعمال تحریم‌های گسترده‌تر علیه جولانی و گروه‌های وابسته به القاعده همچنان محتاط است.
دولت‌های منطقه‌ای و سیاست مماشات
برخلاف آمریکا، برخی دولت‌های اروپایی در حال تعامل نزدیک با دولت HTS هستند. ترکیه در تلاش برای متقاعد کردن پایتخت‌های غربی جهت لغو تحریم‌ها علیه جولانی و متحدانش است و قطر نیز با کمک‌های مالی و تأمین گاز، از دولت HTS حمایت می‌کند. این دو کشور به‌دلیل رویکرد «اسلام‌گرا-محور» خود با انتقادات گسترده‌ای مواجه شده‌اند.
با این حال، آشفتگی سراسری در سوریه، هم دریافت کمک‌ها را دشوار کرده و هم تلاش HTS برای لغو تحریم‌ها را ناکام گذاشته است. سفر برنامه‌ریزی‌شده جولانی به پاریس می‌تواند زیر ذره‌بین رفتن دولتش از منظر نقض حقوق بشر و سرکوب اقلیت‌ها را تشدید کند.
منبع: اورآسیا ریویو
نویسنده: فرناندو کارواخال، کارشناس گروه‌های مسلح و مسائل قبیله‌ای است و سابقه فعالیت در هیئت کارشناسی شورای امنیت سازمان ملل درباره یمن را دارد.
