یکی از جلوههای این قدرت نرم، کمک به محمد حصرم، نوجوان سوری است که در اثر انفجار مهمات، هر دو دست خود را از دست داده بود. عربستان برای او دستهای مصنوعی تهیه کرد؛ اقدامی که در افکار عمومی سوریه بازتابی گسترده داشت و بخشی از تلاشهای ریاض برای ترسیم تصویری مثبت از خود در جامعه سوریه محسوب میشود.
با سرنگونی حکومت بشار اسد، سوریه وارد مرحلهای تازه شد. این کشور که سالها میدان رقابت قدرتهای خارجی بود ــ ایران و روسیه در حمایت از اسد و آمریکا و ترکیه در حمایت از گروههای مسلح ــ اکنون در مسیر بازسازی قرار گرفته است. عقبنشینی متحدان پیشین اسد، فضا را برای ورود بازیگران جدید باز کرده و عربستان سعودی با سرعت به پر کردن این خلأ پرداخته است.
به گفته عمر کریم، پژوهشگر سیاست سعودی در دانشگاه بیرمنگام، دو هدف کلیدی ریاض در سوریه عبارتند از:
نگه داشتن سوریه در «اردوی سعودی» و جلوگیری از بازگشت آن به محور ایران و روسیه،
همسوسازی سیاست خارجی دمشق در پروندههایی چون لبنان، حزبالله و ایران.
دیپلماسی ریاض؛ از لغو تحریمها تا میلیاردها دلار سرمایهگذاری
در ماه مه، محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان، موفق شد دونالد ترامپ را برای لغو تحریمهای سوریه متقاعد کند و حتی زمینه دیداری تاریخی میان ترامپ و احمد الشرع، رئیس دولت جدید سوریه، را فراهم آورد.
پس از این تحول، ریاض عملاً از ثروت نفتی خود بهعنوان ابزاری راهبردی برای نفوذ در سوریه بهره گرفت:
امضای قراردادهایی به ارزش ۶.۴ میلیارد دلار برای بازسازی و پروژههای اقتصادی مشترک در ژوییه،
تعهد مشترک با قطر برای پرداخت ۱۵ میلیون دلار بدهی سوریه به بانک جهانی،
وعده بازسازی مدارس، بیمارستانها و نانواییها، پاکسازی آوار شهرهای جنگزده و تأمین ۱.۶۵ میلیون بشکه نفت خام جهت تولید برق در دمشق.
این گسترش نفوذ در شرایطی رخ میدهد که قطر و ترکیه نیز در پی تثبیت جایگاه خود در سوریه هستند. اگرچه هر دو کشور از حامیان دولت جدید سوریه به شمار میآیند، اما عربستان مایل است تعادلی در برابر نفوذ ترکیه ایجاد کرده و مانع از انحصار آنکارا در پرونده بازسازی و سیاستگذاری سوریه شود.
ورود پرقدرت عربستان سعودی به صحنه سوریه، نشانهای از تحول در معادلات منطقهای است. ریاض با ترکیبی از کمکهای انساندوستانه، سرمایهگذاریهای کلان اقتصادی و دیپلماسی فعال، میکوشد سوریه را از دایره نفوذ ایران و روسیه دور ساخته و در عین حال، نقش ترکیه و قطر را مهار کند.
اگر این سیاستها تداوم یابد، سوریه میتواند به یکی از محورهای مهم راهبرد سعودی در خاورمیانه تبدیل شود؛ محوری که هم در مهار تجارت کپتاگون و هم در معادلات حساس لبنان، عراق و حتی یمن تأثیرگذار خواهد بود.