دیدار اخیر مقامات ارشد ترکیه و سوریه در آنکارا و اظهارات تازه مظلوم عبدی، فرمانده نیروهای موسوم به «قسد»، نشانه‌ای از تحرک دیپلماتیک جدید در شمال سوریه است؛ اما پرسش اساسی همچنان بی‌پاسخ مانده است:
آیا ترکیه واقعاً در برابر قسد نرم شده، یا صرفاً با تاکتیک جدیدی برای کنترل تحولات میدانی روبه‌رو هستیم؟
نشانه‌های تازه از گفت‌وگو
در روزهای گذشته، سه مقام ارشد دولت سوریه ــ وزیر دفاع، وزیر خارجه و رئیس سرویس اطلاعاتی ــ به آنکارا سفر کردند تا با ژنرال یاشار گولر، هاکان فیدان و ابراهیم کالین درباره وضعیت امنیتی مناطق کردنشین سوریه گفت‌وگو کنند.
این دیدار در حالی انجام شد که پیش‌تر، مظلوم عبدی پس از درگیری‌های محدود در منطقه شیخ مقصود حلب، به دمشق رفته و با احمد الشرع، رئیس دولت سوریه، دیدار کرده بود.
چنین رفت‌و‌آمدهایی، در ظاهر نشانه‌ای از باز شدن مسیر ارتباطی میان دمشق و آنکارا است، اما اهداف واقعی دو طرف هنوز روشن نیست. برای ترکیه، مهم‌ترین دغدغه، پایان حضور نیروهای وابسته به پ.ک.ک در مرزهای جنوبی است. برای دمشق، مسئله اصلی، بازگرداندن کنترل سیاسی و نظامی بر تمام خاک سوریه است؛ حتی اگر به قیمت اعطای امتیازاتی محدود به کردها باشد.
قسد؛ میان ادغام در ارتش و حفظ استقلال ساختاری
فرمانده قسد، در گفت‌وگو با آسوشیتدپرس، اعلام کرده است که «به‌طور اصولی بر سر ادغام نیروها در ارتش سوریه توافق شده»، اما تأکید کرده که این ادغام باید در قالب یک «تشکیلات منسجم» صورت گیرد.
این سخن در عمل به معنای آن است که قسد قصد ندارد منحل شود یا کاملاً تحت فرمان دمشق قرار گیرد، بلکه می‌خواهد به‌صورت یک لشکر مستقل و با فرماندهان کرد در ساختار رسمی ارتش حضور داشته باشد.
عبد‌الرحمن عبدی در سخنان خود تصریح کرده که نیروهایش انتظار دارند پس از ادغام، پست‌های فرماندهی مهمی در وزارت دفاع سوریه در اختیارشان قرار گیرد. او همچنین از تشکیل کمیته‌ای مشترک با وزارت دفاع برای تعیین «مکانیسم همکاری» خبر داده است.
چنین مواضعی، از یک‌سو نشانه‌ای از پیشرفت مذاکرات میان کردها و دمشق است، اما از سوی دیگر، نشان‌دهنده ابهام جدی در نیت واقعی دو طرف است؛ چرا که دمشق به ندرت استقلال ساختاری نیروهای مسلح غیردولتی را تحمل می‌کند.
واکنش آنکارا؛ سکوت محتاطانه یا رضایت ضمنی؟
مقامات ترکیه هنوز به‌طور رسمی در مورد این روند اظهار نظر نکرده‌اند، اما در رسانه‌های نزدیک به دولت، از جمله روزنامه «ینی شفق» و شبکه‌های تلویزیونی وابسته به ائتلاف جمهور، لحن گزارش‌ها اندکی تعدیل شده است.
در این رسانه‌ها دیگر کمتر از واژه «تروریست» برای اشاره به قسد استفاده می‌شود و به جای آن، اصطلاحاتی چون «نیروهای مسلح محلی» یا «شبه‌نظامیان کُرد شمال سوریه» به‌کار می‌رود.
برخی تحلیلگران ترک معتقدند این تغییر لحن، بخشی از سیاست انعطاف‌پذیری محدود آنکارا در قبال تحولات سوریه است؛ سیاستی که هدف آن، تسهیل گفت‌وگو با دمشق و مهار نفوذ ایران و آمریکا در شمال سوریه است.
با این حال، معلوم نیست این انعطاف، تاکتیکی موقت است یا نشانه تغییر راهبردی در سیاست امنیتی ترکیه.
دلیل تعلل کردها و سایه بازیگران خارجی
در حالی که ترکیه از روند خلع سلاح پ.ک.ک استقبال می‌کند، کردهای مسلح سوری تأکید دارند که موضوع پ.ک.ک به آنها ارتباطی ندارد. آنان خواهان ورود به ارتش سوریه «با شرایط خاص خود» هستند و از حمایت سیاسی و نظامی آمریکا برخوردارند.
به باور ناظران، امیدواری برخی رهبران قسد به حمایت تل‌آویو از کردهای سویدا نیز بر این تعلل افزوده است.
در مقابل، مظلوم عبدی در گفت‌وگوهای اخیر خود تلاش کرده است نگرانی‌ها درباره تجزیه‌طلبی را کاهش دهد و گفته است:
«ما از حکومت غیرمتمرکز در چارچوب سوریه متحد حمایت می‌کنیم. چنین مدلی می‌تواند مانع دخالت خارجی از جمله ترکیه شود.»
ابهام در مسیر آینده
با وجود نشانه‌های گفتگو، هنوز هیچ تضمینی وجود ندارد که ترکیه و دمشق به توافقی پایدار درباره قسد برسند.
دمشق از پذیرش ساختار شبه‌مستقل کردها هراس دارد، و آنکارا نگران است که ادغام رسمی نیروهای قسد در ارتش سوریه، به مشروعیت بین‌المللی نیروهای نزدیک به پ.ک.ک منجر شود.
در چنین شرایطی، هرچند لحن مظلوم عبدی از «انعطاف ترکیه» سخن می‌گوید، اما واقعیت میدانی چیز دیگری است:
ترکیه هنوز به قسد اعتماد ندارد، و دمشق هنوز آماده تقسیم قدرت نیست.
دیدارهای اخیر میان مقامات ترکیه و سوریه اگرچه نشانه‌ای از کاهش تنش ظاهری است، اما ابهام در نیت واقعی طرف‌ها و تضاد منافع آنها، چشم‌انداز هرگونه توافق پایدار را تیره کرده است.
به‌نظر می‌رسد آینده رابطه میان ترکیه و قسد، نه با وعده‌ها، بلکه با معادلات پیچیده امنیتی و فشار قدرت‌های منطقه‌ای رقم خواهد خورد.
