سلیمان ویسی

این روزها خشونت و افراطی گری در ترکیه به اوج خود رسیده است، نزدیک به ۱۰۰ روز است که جبهه جدیدی را ترک ها علیه کردهای ترک تبار آغاز کرده و در این مدت علاوه بر آسیبهای فراوان اقتصادی، فرهنگی و سیاسی جان تعداد قابل توجهی از انسانها از بین رفته است .

آن روزی که تابلوی انتخابات در ترکیه پیروزی حزب کردها، HDP و کسب حد نصاب لازم را نشان داد  شاید کسی تصور نمی کرد حزب اردوغان به زودی چه آتشی را در ترکیه به پا خواهد کرد . آتشی که بر اساس سناریوی نه چندان پیچیده ای تدارک دیده شده بود . از پیش تر ترکیه متهم به حمایت از داعش بود و این موضوع با توجه به مصادیق آشکاری که گاه و بیگاه رسانه ای می شد  از حالت تحلیل ژورنالیستی خارج شده و تقریبا ترک ها و آک پارتی هم ابایی نداشت که این برچسب بر آنها وارد شود . حزب اردوغان نمیخواهد از مسند قدرت کنار رود و این مسئله ای نا متعارفی در صحنه سیاست نیست . اما از سوی دیگر کردها که ،پ.ک.ک میخواهد آنها را با تابلوی خود نمایش دهد در بازی جدیدی نقش پذیرفته اند که موجب پر رنگ شدن این تصور در پ.ک.ک شده است که وی در حد یک متحد در منظر برخی قدرتهای منطقه و بین الملل قرار گرفته است . این تصور موجب بروز خطاهای استراتژیکی گردیده که به نظر می رسد بازی اخیر بر این اساس شکل گرفته باشد . به عبارت دیگر آک پارتی سناریویی را طراحی کرده که نتیجه آن هر چه باشد قطعا در مدل تئوری بازی ها،  برد – برد نخواهد بود .

پیشتر و البته بیشتر، از سال ۲۰۰۵ روندی تحت عنوان صلح بین پ.ک.ک و ترکیه شکل گرفته بود که این روند با ابتکار آک پارتی عینیت بیشتری یافته و اینگونه وانمود می شد که قرار است بازی برد – برد را حاصل نموده و در این بازی ترک ها و کردها به حداقل یا حداکثر امتیازات ممکن دست یافته و مسئله کردی که داود اوغلو در کتاب عمق راهبردی خود آن را مطرح کرده بود بدین گونه حل میگردید .

اما ورود HDP ، حزب حامی کردها در ترکیه به عرصه سیاسی از نوع تصمیم سازی و تصمیم گیری، که برابر بود با شکست آک پارتی این معادله حزب اردوغان را برهم زد و باید سناریویی جدید طراحی می شد که در آن کردها از صحنه سیاست موثر خارج شده و مسئله پ.ک.ک از مسئله کردی تفکیک گردیده و در نتیجه اجماع جهانی و منطقه ای را برای ترکیه که عضو ناتو و متحد ایالات متحده است، در مواجهه با پ.ک.ک که در لیست سیاه تروریستی نیز قرار دارد به مرحله ای برساند، که پ.ک.ک تنها در صورت خلع سلاح امکان ورود به عرصه سیاسی و شهروندی را پیدا خواهد کرد .

این معاد له در عین در هم تنیدگی، باطن چندان پیچیده ای نخواهد داشت چرا که اساسا ترک ها نمیخواهند این مسئله با پیچیدگی زیادی همراه باشد .

اما پ.ک.ک و گروه هایی نظیر آن که فاقد حاکمیت سرزمینی و ملی هستند و به نوعی در زمره گروه های شبه نظامی قرار میگیرند، که ملیت چندان در آنها نقش جدی ایفا نمیکند ، لذا طرف های مقابل خود  را با چالش بزرگی  مواجه میکنند که آن، خصوصیت غیر قابل پیش بینی بودن رفتار آنها است . در مرام سیاسی کشور ها که در چهارچوب حاکمیت ملی و بر اساس منافع ملی تعریف میشود که آن نیز در یک گستره سرزمینی قرار دارد  که تغییرات آن بسیار پائین و محدود است، شاخص مهم آن ثبات نسبی در راهبردها است، ولی در مرام سیاسی گروه های شبه نظامی فاقد سرزمین و یا حاکمیت ملی، منافع این گروه ها در زمان و مکان تعریف میشود و این تعریف مبتنی است بر نقشهای متفاوتی که از سوی متغیر ها و بازیگران سیاسی در منطقه و بین الملل تبیین میگردد، لذا گروه هایی نظیر پ.ک.ک به لحاظ ذات حاکم بر آن ها نمیتوانند خیلی بر پوسته ایدئولوژیک اعلامی خود حرکت نموده و آن بیشتر مفهومی تبلیغاتی و کارکردی درون تشکیلاتی دارد .

با این توصیف به نظر میرسد معادله گروه هایی نظیر پ.ک.ک ، داعش ، القاعده و … در مواجهه با کشور های حوزه نفوذ آنها، معادله ای نامتعارف است که گاه ممکن است نتایج بدیع و دور از انتظاری را به دنبال داشته باشد .