سعید ساسانیان//
واگرایی و تنش‌های عمدتاً سیاسی و رسانه‌ای که از سال ۲۰۱۰ و پس از ماجرای کشتی مرمره میان ترکیه و رژیم صهیونیستی شکل گرفته بود، حالا کم‌تر و کم‌تر شده است. ترکیه برای عادی‌سازی روابط سیاسی خود با این رژیم، شرط‌هایی مطرح کرده بود. پس از چندین بار تلاش ناکام از سوی ترکیه و رژیم صهیونیستی برای بازسازی روابط دیپلماتیک، حالا به نظر می‌رسد این تلاش‌ها بیشتر از هر زمان دیگری به نتیجه نزدیک شده است. مقامات سیاسی این دو آشکارا از عادی‌سازی روابط سخن می‌گویند.
موازنه فراگیر که برخی از آن برای تحلیل رفتار قومیت‌ها بهره برده‌اند،احتمالاً بیشتر از کشورهای ایران، سوریه و عراق، از سوی ترکیه مورد استفاده قرار گرفته است. دولت‌های ترکیه به دلیل رویکرد سرکوب‌گرایانه‌ای که نسبت به قوم کرد در کشورشان داشته‌اند، عمدتاً هویت کردی را مورد خدشه قرار می‌دادند. نگاه «ترکی» به مسأله کردی در ترکیه تا آن‌جا پیش رفت که برخی ترک‌ها، کردها را «ترک‌های کوهی» نامیدند. این مشی سرکوب‌گرایانه انسجام و الگوی رفتاری کردها را تحت تأثیر قرار داده است. از سوی دیگر دولت‌های ترکیه ناچار بودند تا نوعی موازنه خارجی معطوف به کردها را هم در دستور کار قرار دهند چرا که عامل کردی در بیرون مرزها می‌توانست بر معادلات داخلی ترکیه اثرگذار باشد. از سوی دیگر زمانی یونان، سوریه و ارمنستان برای مواجهه با ترکیه، به حمایت و تقویت PKK می‌پرداختند. اکنون نیز روسیه سعی دارد تا با به رسمیت شناختن حزب اتحاد دموکراتیک خلق‌ها به رهبری دمیرتاش، اردوغان را تحت فشار بگذارد.
مسأله کردی برای ترکیه همیشه پیوندی با امنیت ملی و تمامیت ارضی این کشور داشته است. ترکیه نسبت به استقلال‌طلبی کردها در هر کشوری، حساس است و آن را به‌مثابه دومینویی می‌پندارد که می‌تواند به کردهای کشورش برسد. بر همین اساس با هرگونه تحرک سیاسی و نظامی کردهای سوریه که معطوف به خودمختاری و استقلال باشد به خصوص از جانب حزب اتحاد دموکراتیک PYD مخالف است چرا که این استقلال را مقدمه‌ای برای تقویت خواسته استقلال‌طلبی کردهای ترکیه و یا حضور جدی‌تر معارضان مسلح کرد ترکیه در پایگاهی نزدیک به مرزهای این کشور می‌داند. اردوغان برخلاف آن‌چه نشان می‌دهد، حتی از استقلال کردهای عراق هم در نهایت حمایت نخواهد کرد. او در حال بازی گرفتن از بارزانی است اما هیچ‌گاه حاضر نخواهد شد تا استقلال اقلیم را به رسمیت بشناسد، به خصوص که اکنون نیز، سیاست صلح با کردهای کشورش به شکست خونین انجامیده است. در ادامه به صورت موردی روابط دولت ترکیه با PKK طی ماه‌های اخیر بررسی اجمالی می‌شود.
آغاز دوباره درگیری‌های مسلحانه ارتش ترکیه با PKK به صورت مشخص پس از انتخابات پارلمانی این کشور در خرداد ۹۴ آغاز شد. اردوغان که یکی از دلایل شکست حزبش در این مرحله از انتخابات را حزب دموکراتیک خلق‌ها که به نوعی شاخه سیاسی PKK است، تلقی می‌کرد، خیلی زود علیه اعضای این حزب موضع گرفت. دمیرتاش رهبر حزب دموکراتیک خلق‌ها این طراحی اردوغان را متوجه شد و یک روز پس از آغاز عملیات ارتش ترکیه علیه پ.ک.ک گفت: «تمام حملات جنگنده‌های نیروهای هوایی ترکیه، عملیات زمینی ارتش ترکیه و عملیاتی که در رسانه‌ها و خبرگزاری‌های نزدیک به حکومت آغاز شده است در واقع هدف مشترکی دنبال می‌کنند و آن حذف کردن حزب دموکراتیک خلق‌ها در انتخابات زودهنگامی است که دولت ترکیه برای برگزاری آن توافق کرده است.» اردوغان هم ساعاتی پس از این پیش‌بینی دمیرتاش، با متهم کردن نماینده‌های حزب دموکراتیک خلق‌ها به ارتباط داشتن با گروههای تروریستی، خواستار لغو مصونیت قضایی آن‌ها شد. در شرایط کنونی ارتش ترکیه نه‌تنها به PKK در برخی استان‌های این کشور حمله می‌کند، بلکه مواضع این گروه در شمال عراق را هم مورد هدف قرار می‌دهد. ترکیه نسبت به قدرت‌گیری PKK با توجه به قدرت‌گیری اقمار آن در سوریه، نگرانی‌های امنیتی ویژه‌ای دارد.
مسأله کردی برای رژیم صهیونیستی، یک فرصت مهم محسوب می‌شود. در محیط امنیتی این رژیم، وجود دولت‌های قوم‌گرا، کوچک و همسو که نظم مستقر را تحت تأثیر قرار دهد، امری کاملاً مطلوب محسوب می‌شود. بر همین اساس کردها همواره مورد توجه مقامات صهیونیست بوده‌اند. وجود یک دولت کردی در منطقه پرآشوب غرب آسیا، می‌تواند مزایای برجسته امنیتی، اقتصادی و سیاسی برای رژیم صهیونیستی داشته باشد. همین مزایا باعث شد تا نتانیاهو نخست‌وزیر رژیم اشغال‌گر قدس یکی از معدود مقامات در سطح منطقه و جهان باشد که با رویی گشاده از ادعاهای استقلال‌طلبانه‌ی مسعود بارزانی رئیس اقلیم کردستان عراق در تابستان ۹۳ استقبال کند. نتانیاهو قوم کرد را بزرگ‌ترین قومِ بدون سرزمین و دولت در جهان معرفی کرد که باید هرچه زودتر به استقلال برسند.
تشکیل یک کشور کردی می‌تواند منافع زیر را برای رژیم صهیونیستی در پی داشته باشد:
* کسب پایگاه در نزدیکی کشورهای مخالف
* ممانعت از تشکیل یک دولت قدرتمند و یکپارچه از نظر سیاسی و نظامی در عراق به عنوان کشوری در محور مقاومت
* کنترل و نظارت اطلاعاتی بر کشورهای منطقه و افزایش امکان عملیات‌های امنیتی و خراب‌کارانه علیه آن‌ها
* کسب مشروعیت در پی برقراری روابط رسمی با یک دولت جدیدالتأسیس کردی
* عامل نفت و بهره اقتصادی از تشکیل دولت کردی
* تأمین منابع آبی جدید از شمال عراق به سرزمین‌های اشغالی از طریق اردن
* بازار جدید سرمایه‌گذاری
وقتی داعش در خرداد ۹۳ موصل عراق را تصرف کرد، بارزانی «استقلال‌طلبی» را با صدایی بلند فریاد زد. نتانیاهو نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی نیز چند روز بعدتر با حمایت از این خواسته‌ی بارزانی گفت: «کردها ملت مبارزی هستند که پای‌بندی سیاسی و میانه‌روی خود را ثابت کرده‌اند و مستحق استقلال سیاسی هستند.»
