آیا عبدالله اوجالان خودش تصمیم می گیرد؟

منابع خبری کُردی اعلام کردند که ممکن است عبدالله اوجالان رئیس زندانی پ.ک.ک در عید فطر پیامی را خطاب به کُردهای ترکیه و افکار عمومی این کشور ارسال کند.

با توجه به اینکه طی ۱۵ ماه گذشته به هیچکدام از اعضای خانواده اوجالان، وکلای مدافع وی و نیز نمایدگان حزب دمکراتیک خلق ها HDP اجازه ملاقات با اوجالان داده نشده است، اعلام اینکه اوجالان ممکن است بزودی پیامی را برای افکار عمومی ارسال کند، جای تأمل دارد.

همزمان منابع آگاه در مصاحبه با روزنامه فرامنطقه‌ای الحیاه اعلام کردند که مسئولان ترکیه‌ای اقداماتی را در جزیره امرالی در دریای مرمره آغاز کرده‌اند که حکایت از انتقال رئیس پ.ک.ک از حبس انفرادی به حبس خانگی در ماه‌های آتی دارد.  به گفته ی منابع الحیاه  این اقدام عرصه را برای دیدارها و گفتگوهای رسمی با آنکارا باز می‌کند.

همزمانی این خبرها و سابقه ی استفاده ی حزب حاکم ترکیه (آکپارتی) و سازمان امنیت ملی این کشور موسوم به میت از کارت اوجالان، احتمال وجود یک توافق پنهانی بین عبدالله اوجالان و آکپارتی را تقویت می کند. برای بررسی بیشتر این موضوع ابتدا باید پیام های قبلی اوجالان را مرور کنیم.

از نوروز سال ۱۳۹۲ و اولین پیام نوروزی عبدالله اوجالان رئیسِ دربندِ پ.ک.ک بیش از ۳ سال می گذرد و در این مدت پروسه ی صلح در ترکیه و مذاکره برای حل مساله کردها در ترکیه فراز و نشیب های زیادی را به خود دیده است. گاه امیدها به حدی بالا رفته که عده ای موفقیت آمیز بودنِ مذاکرات را قابل دسترس می دانستند و گاه همانند یکسال اخیر یأس و ناامیدی بر فرجامِ صلح سایه افکنده است.

ابتدا رسانه های ترکیه و همچنین برخی محافل نزدیک به پ.ک.ک از حل مساله کردها طی ۳ مرحله خبر دادند و بسیاری از پیش بینی ها حکایت از آن داشت که هرسه مرحله طی بازه زمانی ۳ ساله یا در نهایت ۵ ساله به پایان خواهد رسید و چالشی ترین و اصلی ترین معضل امنیتی در داخل ترکیه حل و فصل خواهد شد اما پیش بینی ها درست نبود.

قرار بود روند صلح در ترکیه طی سه مرحله به شرح ذیل پیش رود:

۱ – عقب نشینی نیروهای پ.ک.ک از داخل خاک ترکیه و استقرار در شمال عراق

۲ – اصلاح قانون اساسی ترکیه و اعطای حقوق فرهنگی، قومی، اداری و سیاسی به کُردها و تضمین اجرای آن

۳ – عادی سازی اوضاع (گذاشتن سلاح بر زمین،  بازگشتِ  اعضای پ.ک.ک به جامعه)

اکنون با گذشتِ  بیش از ۳ سال از آن زمان ، حتی مرحله ی اولِ این پروسه نیز عملی نشد و مذاکرات فرسایشی، به بن بست کامل رسیده و اعتمادِ طرفهای اصلی مذاکره به یکدیگر به پایین ترین سطح رسیده است. اگر چه هنوز اندک امیدی به حل مسالمت آمیز مساله کردها در ترکیه باقی مانده است، اما با توجه به درگیری های خونین یکسال اخیر در ترکیه و بویژه پس از انتخابات یکم نوامبر که شاخه ی سیاسی پ.ک.ک موسوم به حزب دمکراتیک خلق ها متحمل شکست سنگینی شد، ، می توان گفت دستیابی به صلح بین ترکیه و کُردها دستِ کم بسیار دشوار و پیچیده می نماید.

عدم اعتماد طرفین مذاکراه به یکدیگر، عدم شفافیت در اطلاع رسانی به افکار عمومی درباره مذاکراتِ صلح از سوی هردو طرفِ مذاکره، بیانیه های مبهم و دو طرفه از سوی عبدالله اوجالان درباره روند صلح، ناهماهنگی و بعضاً اختلاف نظر بین مقامات پ.ک.ک مستقر در قندیل بر سر روند صلح، فقدان یک نهاد یا سازمان بی طرف و مورد اعتمادِ طرفین در روند مذاکرات، تشدید درگیری و جنگ در شرق و جنوب شرق ترکیه، کمک های دولت ترکیه به داعش و اتخاذ مواضع نادرست از سوی دولت ترکیه، نظیر آنچه که در کوبانی روی داد، ادامه ی بحران آفرینی دولت ترکیه در سوریه از مهمترین دلایل بی نتیجه بودنِ مذاکرات صلح در ترکیه به شمار می آید.

مهمترین موضوعی احتمال توافق پنهانی اوجالان با آکپارتی یا میت را تقویت می کند، گذشته ی مبهم و پُر از سئوالِ اوجالان است. ابراهیم گوچلو از سیاستمداران کُرد مطرح در ترکیه  معتقد است سازمان میت در تأسیس پ.ک.ک نقش داشته است . گوچلو می گوید: پس از سال های ۱۹۷۴ دولت برای از بین بردن جنبش کردستان در ترکیه و سازمان های کُردی (فعال در آن زمان) پ ک ک را تاسیس کرد و از طرف دیگر هم، هدف کنترل کردها از داخل بود تا آنان را وادار به تسلیم نماید، یعنی آن را از خطر ایجاد دولت ملی دور کند.در این مسیر و به ویژه توسط دیکتاتوری کودتای نظامی، پ ک ک  توانست سازمان های کُردی (رقیب) را از بین ببرد و پس از آن که اوجالان در سال ۱۹۹۹ دستگیر و به ترکیه آورده شد وی خیلی علنی اعلام کرد که آماده است تا به دولت خدمت کند و در عین حال اعلام کرد کردها در کردستان ترکیه و دیگر مناطق حق تشکیل دولت مستقل، فدرال و نیمه خودمختار را ندارند.

افشای ارتباط عبدالله اوجالان با سازمان مخوفِ “ارگنه کُن” موضوع استقلال فکری اوجالان در تصمیم گیری را بیش از پیش زیر سئوال بُرد. سازمان زیرزمینی و ملی گرای افراطی کمالیست تحت عنوان “ارگنه کُن” در ترکیه که برخی از اعضای عالی رتبه امنیتی و نظامی ترکیه در هسته اصلی آن بودند همانند دولت در سایه عمل می کرد. از جولای ۲۰۰۸ بیش از هزاران نفر که شامل چندین ژنرال ارتش، مقامات حزبی و رئیس سابق شورای امنیت هستند، در چارچوب پرونده ارگنه کُن بازداشت شده و یا مورد بازجوئی قرار گرفته اند.

ارگنه کُن به ترکی Ergenekon نام دره ای در کوه های آلتای آسیای میانه است که منشاء مردم تُرک از آنجاست و مهم تر از این، آنها اولین پادشاهی خود را در آنجا بنا نهادند.

عبدالله اوجالان پرده از دیدار چند عضو این سازمان با خود برداشت. “اوجالان در این زمینه گفت که قبل از سال ۲۰۰۲ نمایندگان هورشید تولون و شنر اویگور دو تن از بلندمرتبه ترین توطئه گران وابسته به “ارگنه کُن”  او را در زندان جزیره ایمرالی ملاقات کرده اند.

یکی از نمایندگان “لونت ارسوز” رئیس یگان اطلاعات و ضد ترور ژاندامری JITEM بود. اوجالان گفت: توطئه گران او را به یادِ کار مادان اوغلو (از شرکت کنندگان مهم در کودتای ۲۷ مارس ۱۹۶۰)  انداختند. همچنین طبق اسناد پیوست کیفرخواست پرونده ارگنه کُن اوجالان می توانسته در اواخر ۱۹۷۹ قبل از کودتای نظامی ۱۹۸۰ از طریق اطلاعاتی که توسط ارگنه کُن به او رسیده از ترکیه بگریزد. اوجالان این را نیز گفت که عوامل ارگنه کُن با او در مورد ترور تانسو چیللر که طی دوره ۱۹۹۶ الی ۱۹۹۷ نخست وزیر ترکیه بود، صحبت کرده بودند. در نتیجه ادامه تحقیقات در مورد ارگنه کُن در طول تابستان و پاییز ۲۰۰۸ مدارک و اسناد بیشتری در خانه “ولی کوچوک” (ژنرال بازنشسته ارتش که به اتهام عضویت در سازمان ارگنه کُن دستگیر شد) پیدا شدند که ارتباط ارگنه کُن با پ.ک.ک را فاش می کردند.

بررسی ها نشان می دهد عبدالله اوجالان نیز در حل مساله کُردها صادق نیست. حال این رفتار یا ناشی از نفوذ دستگاه اطلاعاتی ترکیه “میت”  بر اوجالان است یا اینکه از فلسفه ی فکری وی که بر پایه میلیتاریسم بنا نهاده شده، نشأت می گیرد.

مقایسه پیام نوروزی عبدالله اوجالان در نوروز  مارس ۲۰۱۵ با ۲ پیام نوروزی قبلی (در مارس ۲۰۱۳ و ۲۰۱۴) نشان می دهد که هر چند عبدالله اوجالان بر موضوع “پایان مبارزه مسلحانه” و ضرورت حل مساله کُردها از طریق مسالمت آمیز تاکید دارد اما همچنان مستقیماً و صریح درخواست “خلع سلاح” را مطرح نمی کند و تنها خواستار برگزاری یک کنگره از سوی پ.ک.ک و بررسیِ موضوع در این کنگره شده است.

البته همین درخواست اوجالان نیز با واکنش منفی برخی از اعضای شاخه مسلح  و هسته مرکزی پ.ک.ک مستقر در کوهستان قندیل در شمال عراق قرار گرفت و اختلافاتی را بین آنان ایجاد کرد.

هم اکنون دو جناح قدرتمند در درون پ.ک.ک رودروی هم قرار دارند. جناح جمیل بائیک و جناح مراد کارایلان .  فهمان حسین ملقب به باهوز اردال یکی از افراد با نفوذ در بین شاخه نظامی پ.ک.ک محسوب می شود که به جمیل بائیک نزدیک است. در سال های اخیر مطبوعات ترکیه مسئولیت بیشتر حملات مرگبار پ.ک.ک را متوجه باهوز اردال و همکارانش ساخته اند، از جمله عملیات سلیمانان که به مذاکرات صلح اسلو آسیب رساند. بنابراین امکان حصول یک اجماع بر سر اولویت بخشیدن به راه حل سیاسی در درون تشکیلات پ.ک.ک دشوار به نظر می رسد.

پیام های ابهام آمیز عبدالله اوجالان تردیدها و سئوالاتی را ایجاد کرده است. چرا در پیام نوروزی عبدالله اوجالان اشاره ای به بی نتیجه بودنِ مذاکرات نمی شود؟ چرا برغم تمام موانع و دشواری هایی که خودِ اوجالان بیش از هر کس دیگری از آن آگاه است، همچنان به کُردهای ترکیه نویدِ موفقیت آمیز بودنِ روند صلح داده می شود؟ چرا در پیام نوروزی سالِ جاری برگزاری کنگره برای پایان دادن به مبارزه مسلحانه بر اصلاح قانون اساسی ترجیح داده شده و اوجالان ابتدا از پایان دادن به مبارزه مسلحانه صحبت می کند، سپس به اصلاح قانون اساسی، اشاره دارد؟ چرا اوجالان بجای “خلع سلاح” از عبارت “پایان دادن به مبارزه مسلحانه” صحبت می کند؟

مجموعه عواملی همچون: سابقه ی همکاری اوجالان با میت، پرهیز اوجالان از درخواست صریح برای خلع سلاح ، بروز اختلاف و شکاف بین اعضای پ.ک.ک بر سر تبعیت از اوجالان، نگاه منفعت طلبانه ی دولت حزب عدالت و توسعه به مساله ی کُردها و بازی با کارت اوجالان در مواقع ضروری انسان را به این باور نزدیک می کند که اوجالان خودش تصمیم نمی گیرد، بلکه او برنامه های میت و آکپارتی را اجرا می کند. شاید نفع آکپارتی در طولانی شدن حل مساله کُردها باشد. براستی چرا هر گاه مساله ی کُردها به مرحله ی حل و فصل نزدیکتر می شود، یکی از دو طرف اصلی این مناقشه (آکپارتی و پ.ک.ک) به میز مذاکرات لگد می زنند؟