سرویس جهان- کردها که غالباً در موردشان تبلیغ می شود که بیشترین سود را از نظم پس از صدام حسین در عراق برده اند، موفق شدند که خودمختاری منطقه شان را در قانون اساسی سال ۲۰۰۵ کشور تثبیت کنند و در سیاست عراق نقشی بازی کرده اند که گاه فراتر از معمول به نظر می رسد. در انتخابات سال های ۲۰۰۵ و ۲۰۱۰ اتحاد کردها باعث شد که آنها نقش اصلی را بر عهده بگیرند و این آنها باشند که تصمیم بگیرند چه کسی در دفتر غبطه برانگیز نخست وزیر مستقر شود. اما امروز اتحاد کردها گویا به تاریخ پیوسته است. کردها آن قدر از هم گسیخته و متفرق اند که به شکلی آشکار نمی توانند در مورد چگونگی برخورد با دولت بغداد به توافق برسند و مقام و موقعیت خود در کشور را به خطر انداخته اند.
اتحادی که در اواسط ماه می بین اتحادیه ی میهنی کردستان و حزب تغییر دو حزب از احزاب اصلی کردستان شکل گرفت، به شکلی طنزآمیز اختلافات کردها را رو کرده است. شکاف بین جناح های کرد در آغاز اساساً نتیجه ی عدم توافق بر سر حکومت در کردستان و ناکامی در یافتن سازوکاری عملی برای تقسیم قدرت بود. حزب دموکرات کردستان تا امروز حزب غالب در کردستان بوده و اتحادیه ی میهنی کردستان و حزب تغییر که از آنچه در نظر آنها خودرأیی حزب دموکرات کردستان بود، ناامید شده بودند، توافقی را امضا کردند تا توان شان را روی هم بگذارند و اتحادی را شکل دهند که باعث شود در کردستان و بغداد به رسمیت شناخته شوند. جبهه ی اتحادیه ی میهنی کردستان – حزب تغییر در پارلمان عراق ۳۰ کرسی دارد که بیشتر از کرسی های حزب دمکرات کردستان است. حزب دمکرات کردستان ۲۸ کرسی دارد که ۳ تای آنها هم نماینده ی اقلیت های مسیحی و شبک هستند.
اختلافات روزافزون کردها حالا نتیجه اش آن شده است که اتحادیه ی میهنی کردستان و حزب تغییر شاید نه تنها در کردستان بلکه همچنین در روابط کردها با بغداد هم بخواهند ابراز وجود کرده و از اولویت های خود دفاع کنند. اتحادیه ی میهنی کردستان و حزب تغییر در مورد رابطه با بغداد طرف دار رویکردی صلح آمیزتر هستند در حالی که حزب دموکرات کردستان که مسعود بارزانی رهبر آن عملاً رئیس اقلیم کردستان است، اصرار دارد که روابط کردها و بغداد به بن بست خورده است و کردها باید راهشان را از عراق جدا کنند.
شوان داوودی یکی از نمایندگان اتحادیه ی میهنی کردستان در پارلمان عراق به المانیتور گفت:” ما طرف دار گفت وگو با بغداد برای حل اختلافات هستیم. ما (و حزب تغییر) از این پس در هیأت یک جبهه کار می کنیم. (ما) می خواهیم که همه چیز پیش برود و نقش مثبتی در حل اختلافات بازی کنیم.”
برخورد تحقیرآمیز حزب دموکرات کردستان با حزب تغییر زمینه ساز توافق اتحادیه ی میهنی کردستان و حزب تغییر شد. در اکتبر ۲۰۱۵ معترضان در سلیمانیه، پایگاه حزب تغییر، به دفاتر حزب دموکرات کردستان حمله کردند و حزب دموکرات کردستان هم نگذاشت یوسف محمد صادق نماینده ی حزب تغییر و رئیس پارلمان کردستان برای انجام وظایفش وارد اربیل، پایتخت کردستان شود. همان ماه حزب دموکرات کردستان کابینه را ترمیم و پنج وزیر حزب تغییر را برکنار کرد.
حزب تغییر که از این تغییر شرایط خشمگین بود، برای توافق با اتحادیه ی میهنی کردستان که زمانی از طرف های قدرتمند در حکومت کردستان و رقیب حزب دموکرات کردستان بود، وارد مذاکره شد. محبوبیت اتحادیه ی میهنی کردستان به شکل قابل ملاحظه ای در سال ۲۰۰۹ و پس از آن کاهش یافت که گروهی از رهبران آن ظاهراً به خاطر اختلاف بر سر چگونگی اداره ی حزب از آن جدا شدند و حزب تغییر را تشکیل دادند. حالا اتحادیه ی میهنی کردستان امیدوار است که از طریق اتحاد با حزب تغییر قدرت و نفوذ سابقش را دوباره به دست آورد.
هرچند شکاف میان مقامات کرد چیز تازه ای نیست و حزب های کرد طی سال های اخیر بر سر مسائل زیادی مانند چگونگی برخورد با بحران سوریه، بغداد و حکومت محلی اختلاف داشته اند اما پیش بردن روابط کردها با بغداد تا همین چند وقت پیش عمدتاً در حوزه ی اختیارات حکومت اقلیم کردستان بوده است که حزب دموکرات کردستان در آن قدرت را در دست دارد. حکومت اقلیم کردستان و بغداد بر سر چگونگی اداره ی منابع انرژی توسط حکومت اقلیم کردستان و مناطق محل مناقشه ی پراکنده در استان های کرکوک و نینوا اختلافات دیرینه ای دارند.
کاوه محمد یکی از نمایندگان شاخص حزب تغییر در پارلمان عراق به المانیتور گفت:” حالا حکومت اقلیم کردستان نیمه فلج است و پس از انحلال پارلمان توسط حزب دموکرات کردستان نهادی وجود ندارد که بر آن نظارت کند. تصمیمات حکومت اقلیم کردستان تصمیمات حزب دموکرات کردستان و روابط اقلیم با بغداد بر اساس منافع و اولویت های حزب دموکرات کردستان است. حزب دموکرات کردستان باید خردمندانه رفتار کند و قدم بردارد طوری که حزب های کرد بتوانند در مورد مسائل حیاتی مانند روابط با بغداد توافق داشته باشند.” کاوه محمد گفت که افزون بر آن با توجه به آنکه صندوق بین المللی پول قرار است وامی ۴/۵ میلیارد دلاری به عراق بدهد، حکومت اقلیم کردستان باید روابطش با بغداد را بهتر کند تا بتواند بخشی از این سرمایه را دریافت و با کمک آن فکری به حال کسری شدید بودجه اش بکند.
با این حال در هفته های اخیر چرخش چشمگیری در وقایع رخ داد. این اتفاق زمانی رخ داد که بارزانی روز ۲۳ ژوئن از تمام حزب های کرد دعوت کرد که به منظور گفت وگو در مورد آماده سازی برای همه پرسی استقلال کردستان از عراق جلسه ای داشته باشند و حزب تغییر این دعوت را نپذیرفت. حزب تغییر ادعا می کند که پس از تمدید جنجال برانگیز دوره ی ریاست بارزانی بر حکومت اقلیم کردستان در آگوست ۲۰۱۵ دیگر او را به عنوان رئیس اقلیم به رسمیت نمی شناسد. در همین حال حزب دمکرات کردستان اتحاد حزب تغییر و اتحادیه ی میهنی کردستان را قبول نمی کند و به عنوان بزرگ ترین جبهه در کردستان به آن به چشم تهدید نگاه می کند. حزب دموکرات کردستان بارها گفته است که برای گفت وگو با حزب تغییر و اتحادیه ی میهنی کردستان به طور جداگانه و نه یک هیأت مشترک از آنها آماده است.
در تلاش حزب تغییر و اتحادیه ی میهنی کردستان برای به رخ کشیدن وزنه جدیدشان، هیئتی از آنها روز ۲۵ ژوئن در بغداد با مقامات مهم عراق دیدار کردند. حزب دموکرات کردستان از فرصت استفاده کرد تا در رسانه هایش به هر دو حزب حمله و آنها را متهم کند که دیدگاه شان را از کردستان به سوی بغداد تغییر داده اند.
ریناس جانو از نمایندگان حزب دموکرات کردستان در پارلمان عراق به المانیتور گفت: ” وضعیت عراق بهتر از ما نیست. چه چیزی وجود دارد که ما را به بازگشت به بغداد و کمک خواستن از آنها تشویق کند؟” جانو معتقد است که اختلافات کردها بازگشت به سوی بغداد را توجیه نمی کند و به مواردی از توافق های قبلی میان کردها و بغداد استناد می کند که شکست خورده اند.
جنو به بن بست حاضر در سیاست کردستان عراق اذعان دارد و معتقد است که حزب دموکرات کردستان باید اتحاد حزب تغییر و اتحادیه ی میهنی کردستان را به چشم یک فرصت ببیند و از آن “برای رسیدن به توافقی جدید” در مورد چگونگی رویارویی با چالش های مختلف استفاده کند. اگر اتحاد جدید بر گفت وگو با بغداد خارج از سیاست های رسمی حکومت اقلیم کردستان اصرار بورزد، تصمیم گیری کردها به شکلی جدی دچار تفرقه و چنددستگی می شود و موقعیت کردها در برابر دولت ملی را تضعیف می کند.
کردستان عراق در نتیجه ی جنگ داخلی از میانه های دهه ی ۱۹۹۰ تا میانه های دهه ی ۲۰۰۰ به دو منطقه ی جدا تقسیم شد. به این ترتیب اگر اتحاد حزب تغییر – اتحادیه ی میهنی کردستان و حزب دمکرات کردستان به دور شدن از یکدیگر ادامه دهند، امکان تقسیم دوباره ی کردستان را نمی توان نادیده گرفت.
با خط سیر نزولی داعش در عراق، بازی گران مختلف درگیر رقابت برای قدرت بیشتر در نظم پس از داعش هستند. اتحاد کردها پس از سقوط رژیم صدام حسین دستاوردهای قابل توجهی برای آنها به همراه داشت اما تفرقه ی جدید آنها ممکن است بر موقعیت و دستاوردهای آنها در عراق پس از داعش تأثیر نامطلوبی برجا بگذارد.
یریوان سعید تحلیل گر مسائل کردها به المانیتور گفت:” اگر رهبران کرد خودخواهی های شخصی و رقابت های شان را به سود یک آرمان کردی بزرگ تر کنار نگذارند، دوره ی پس از داعش می تواند برای کردها در سطوح ملی و بین المللی فاجعه آمیز باشد زیرا جامعه ی جهانی به محض نابودی داعش علاقه ای را که اخیراً به اقلیم کردستان نشان داده، دیگر نخواهد داشت. سنی ها در عراق بسیار ضعیف شده اند و ما یگان های بسیج مردمی (عمدتاً شیعه) مورد حمایت ایران و دولت عراق را خواهیم داشت که مورد حمایت هم ایران و هم آمریکا خواهد بود و آنها تهدیداتی جدی برای موقعیت کنونی اقلیم کردستان خواهند بود.”
منبع: المانیتور
