به گزارش کوردپاریز، ترکیه از کودتای نافرجام ۱۵ جولای به این سو درگیر دستگیری عمال افراد مظنون به راه اندازی کودتا یعنی اعضای جنبش فتح الله گولن است. وقتی که این کار به پایان برسد، ممکن است ترکیه به دستگیری عمال گولنی در خارج روی بیاورد. بسیاری بر این باورند که ترکیه فعالان و عمالان گولنی را در همسایه ی بغلی یعنی کردستان عراق هدف قرار خواهد داد.
اما حضور بالای گولنی ها در آنجا لزوماً روابط ترکیه و حکومت اقلیم کردستان را به هم نمی زند. به رغم تنش هایی که میان دو طرف وجود دارد، ترکیه همچنان برای حکومت اقلیم کردستان یک شریک تجاری بسیار مهم باقی می ماند.
سال ۱۹۹۱ در آخرین روزهای جنگ خلیج، شورای امنیت سازمان ملل در شمال عراق (کردستان عراق) منطقه ی پرواز ممنوع اعلام کرد و همین منجر به آن شد که کردها حکومت بر منطقه ی خود را به دست بگیرند.
این سرآغاز دوران تازه ای بود. منطقه ی کردستان با آنکه وضعیت نامشخصی داشت، توجه جهانی را به خود جلب کرد. یکی از نخستین گروه هایی که به کردستان عراق علاقه نشان داد، جنبش گولن بود که تازه داشت اسم و رسمی در ترکیه و جهان برای خود به هم می زد. در همان زمانی که کردها تازه نخستین قدم ها برای کنترل منطقه شان را برمی داشتند، جنبش گولن مأموریت های کمکی را آغاز کرد.
جبار قادر از مشاوران برهم صالح نخست وزیر پیشین حکومت اقلیم کردستان بر این باور است که گولنی ها برای ورود به کردستان عراق از فعالیت های کمکی استفاده کردند. گولنی ها پس از آن دست به اقدامات بعدی زدند. آنها در ۱۹۹۴ نخستین مدارس شان را در کردستان عراق دایر کردند.
پس از ۲۰۰۴ که عراق نخستین قانون اساسی خود پس از صدام حسین را تصویب کرد، حکومت اقلیم کردستان به خودمختاری رسید. جنبش گولن حضور خود در کردستان عراق را با باز کردن مدارس، سازمان های رسانه ای و شرکت های تجاری بیشتر کرد. سال ۲۰۱۰ حضور این جنبش در حکومت اقلیم کردستان به اوج خود رسید. اربیل پایتخت کردستان و شهرهای سلیمانیه و دهوک مرکز فعالیت های گولنی ها شدند. گولنی ها علاوه بر فعالیت های تجاری، توجه خاصی به پروژه های آموزشی داشتند.
شرکت های مرتبط با جنبش گولن قرارداد ساخت ساختمان های وزارت خانه ها را به دست آوردند. آنها با ساخت مراکز خرید، هتل ها و مدارس پول زیادی به دست آوردند. تا قبل از ۲۰۱۶ گولنی ها ۱۸ مدرسه ی ابتدایی، راهنمایی و دبیرستان و دو دانشگاه فعال داشتند. افراد وابسته به جنبش گولن همچنین بیمارستان ها و یک ایستگاه رادیویی و یک شرکت تبلیغاتی را اداره می کردند.
امروز ۹۵۰۰ دانش آموز در مدارس ابتدایی و راهنمایی و دبیرستان هایی که جنبش اداره می کند، تحصیل می کنند. همچنین ۳۵۰۰ دانشجو در دانشگاه های این جنبش تحصیل می کنند. فرزندان بسیاری از مقامات حکومت اقلیم کردستان و خانواده های پولدار در این مؤسسات آموزشی تحصیل می کنند. برخی از ناظران امتیازاتی را که در این مؤسسات به فرزندان مقامات بانفوذ حکومت اقلیم کردستان داده می شد، به عنوان نقشه ای برای نفوذ در دولت کردستان تعبیر می کردند.
گزارش هایی در دست است که مدیران مدارس گولنی فارغ التحصیلان شان را تشویق می کردند که به دنبال استخدام در “آسایش”، سازمان اطلاعاتی و انتظامی حکومت اقلیم کردستان، باشند. هم مدارس و هم حکومت اقلیم کردستان این اتهامات را رد کرده اند.
آیدین سلجن نخستین کنسول ترکیه در حکومت اقلیم کردستان گفت که جنبش گولن وقتی که تصمیم گرفت در کردستان عراق نفوذ کند، شرایط زمانی را سنجیده بود. سلجن در پاسخ به پرسش المانیتور از طریق ایمیل نوشت:”مرزهای مشترک ما [و همچنین] فقر نسبی کردهای عراق در تمام زمینه ها این امکان را برای جنبش گولن فراهم آورد که زمان را برای فعالیت های تبلیغی خود مناسب بداند.”
با این حال سلجن گفت که به نظر او نفوذ جنبش گولن به دولت حکومت اقلیم کردستان نرسیده است و معقتد نیست که فعالیت های گولنی ها باعث اختلاف میان ترکیه و حکومت اقلیم کردستان شود.
او گفت:”گولنی ها در داخل دولت حکومت اقیلم کردستان یا در میان رهبران آن نفوذ نکردند. اما طی سال های ۲۰۱۰-۲۰۱۳ که من در آنجا به خدمت مشغول بودم، آگاه بودم که مهم ترین خانواده ها فرزندان شان را به مدارس گولن می فرستادند. امروز الهام علی اف رئیس جمهور آذربایجان و یکی از دو رهبر همسایه که ترکیه بهترین روابط را با آنها دارد، به درخواست آنکارا برای بستن مدارس گولن بی درنگ پاسخ مثبت داد اما نچیروان بارزانی نخست وزیر حکومت اقلیم کردستان نمی تواند این کار را انجام دهد – نه به دلایل سیاسی بلکه به دلیل شرایط بومی. من می دانم که حضور جنبش در حکومت اقلیم کردستان شدیداً تحت نظارت [بارزانی] و محدود به خدمات آموزشی و بهداشتی است. با توجه به [ماهیت] چندوجهی روابط آنکارا و اربیل فکر نمی کنم که اختلاف و برخوردی میان آنها پیش بیاید.”
قادر گفت که بی تردید هدف واقعی فعالیت های جنبش گولن که با کارهای کمکی آغاز شد و با آموزش ادامه یافت، سیاسی است.
قادر به المانیتور گفت:”در ابتدا مؤسسات آموزشی [جنبش گولن] کمترین شهریه را از دانش آموزان می گرفتند اما وقتی که اعتبارشان افزایش یافت، مردم به رغم شهریه های بالای این مدارس ترجیح می دادند که فرزندان شان را به آنها بفرستند. شعار آنها در آغاز “کمک به برادران مان در شمال عراق” بود. تنها بعدها بود که ما متوجه شدیم هدف واقعی آنها سیاسی بود. من با دوستانم که فرزندان شان را به مدارس گولن می فرستادند، صحبت کردم و آنها به من می گفتند که یک سال نگذشته فرزندان شان مثل غریبه ها [شده بودند].”
“این بزرگ ترین دستاورد آنهاست. آنها فرهنگ اسلامی ترکیه را ترویج دادند. اغلب فارغ التحصیلان دانشگاه های آنها در بخش های دولتی مشغول به کارند. برخی از آنها برای تحصیلات بعدی به ترکیه فرستاده می شوند. کسانی که اینجا با آنها کار می کنند باید با فرهنگ، سنت ها و هنجارهای آنها موافق باشند. به این شکل است که آنها می توانند به صدایی در سیاست کردستان تبدیل شوند.”
آیا حضور جنبش بر روابط ترکیه و حکومت اقلیم کردستان تأثیر منفی می گذارد؟ پاسخ قادر نیز مانند سلجن منفی است.
قادر گفت:”اگر ترکیه درخواستی جدی را مطرح کند، دولت کردستان نمی تواند آن را به ویژه در قلمرو حزب دموکرات کردستان رد کند اما در مورد قلمرو اتحادیه ی میهنی کردستان نمی توانم اظهار نظر کنم. آنها [مدارس جنبش گولن] بیشتر در قلمرو حزب دموکرات کردستان قرار دارند. ۱۲۰۰۰-۱۳۰۰۰ دانش آموز در این مدارس تحصیل می کنند که بیشترشان فرزندان مقامات بلندپایه و خانواده های ثروتمند هستند. اگر آنها به شکلی جدی تحت فشار قرار بگیرند، مقامات گولنی سعی می کنند که چندان خود را نشان ندهند و حزب دموکرات کردستان افراد خود را به جای آنها منصوب و اعلام می کند که آنها را تبدیل به مؤسسات کردی کرده اند. اما این تغییر، واقعی نخواهد بود.”
او افزود:”پیش بینی من این است که بحرانی [در روابط حکومت اقلیم کردستان] با ترکیه رخ نمی دهد. حزب دموکرات کردستان و دولت حکومت اقلیم کردستان به خاطر واقعیت های اقتصادی نمی توانند علیه ترکیه [و حزب حاکم عدالت و توسعه] موضع بگیرند. آنها منافع اقتصادی شان را به خاطر جنبش گولن به خطر نمی اندازند.”
به نظر قادر جنبش گولن نمی تواند بر دولت کردستان تأثیر بگذارد:”یک گروه خارجی نمی تواند در مجموعه ای نفوذ کند که احزاب سیاسی محلی و قبایل آن را کنترل می کنند. آنها می توانند برخی افراد را بخرند اما نمی توانند در آن نفوذ کنند. در هر حال من فکر نمی کنم که گولنی ها بخواهند کاری را که در ترکیه کردند، در کردستان تکرار کنند.”
صفین دزه ای سخن گوی حکومت اقلیم کردستان با آگاهی از حساسیت ترکیه به فعالیت های گولنی ها گفت که مدارس تحت مدیریت وزرات آموزش قرار خواهند گرفت اما او گفت این امکان هم وجود دارد که مدارس به بخش خصوصی واگذار شوند.
وی گفت که این اقدام نشان گر اهمیتی است که حکومت اقلیم کردستان به روابط خوب با ترکیه می دهد. او خاطرنشان کرد که حکومت اقلیم کردستان منتظر درخواست رسمی ترکیه در مورد این مدارس نماند. او گفت:”ما همیشه مراقب روابط مان با ترکیه هستیم. ما تحولات رخ داده از جولای ۲۰۱۵ به بعد را به دقت دنبال کرده ایم. بی ثباتی در ترکیه می تواند تمام منطقه را تحت تأثیر قرار دهد.”
منبع: المانیتور
