کورد پاریز / سرویس سایر رسانه ها
اختلافات گسترده آنکارا و واشنگتن در روزهای اخیر بر سر یک موضوع مهم متمرکز شده است. موضوعی که از آغاز بحران سوریه مورد اختلاف طرفین قرار داشته است. حمایت همه‌جانبه آمریکا از شاخه های اقماری پ.ک.ک در سوریه موسوم به حزب اتحاد دموکراتیک (PYD) و یگان‌های مدافع خلق (YPG) موضوعی است که تنشهای بسیاری بین ترکیه و آمریکا ایجاد کرده است. محل نزاع طرفین نیز از آنجایی شروع شده که آنکارا این گروه ها شاخه های پ.ک.ک هستند لذا ترکیه PYD و YPG را تروریست میداند.
آمریکا علی‌رغم مخالفتهای گسترده ترکیه اقدام به ارسال سلاح به PYD میکند و تصمیم گرفته است در عملیات آزادسازی رقه از اشغال گروه تروریستی داعش از این گروه استفاده کند. اصرار آمریکاییها بر حضور شاخه های پ.ک.ک در این عملیات در حالی مطرح می‌شود که ترکیه مخالف جدی این مسئله است.
آنکارا معتقد است سلاحهای ارسالی آمریکا به PYD و شاخه نظامی آن در نهایت به دست پ.ک.ک (در کوهستان قندیل در شمال عراق) خواهد رسید که آن‌ها نیز از این تسلیحات علیه ترکیه استفاده می‌کنند. برای ترسیم فضایی روشن از مثلث واشنگتن، آنکارا و شاخه های پ.ک.ک در سوریه باید به پیشینه تنش چند دههای حکومت مرکزی ترکیه با کردهای این کشور توجه کرد.
کردها با جمعیتی در حدود ۲۰ میلیون از جمعیت ۸۰ میلیونی ترکیه بزرگترین اقلیت قومی این کشور محسوب می‌شوند. چالش کردهای ترکیه با حکومت مرکزی این کشور سابقه‌ای طولانی دارد که آن‌ها برای تحقق خواسته‌های خود در این مسیر گام گذاشته‌اند. شکل‌گیری جمهوری نوین ترکیه به رهبری کمال مصطفی آتاتورک امید کردها را برای تحقق خواسته‌های خود افزایش داده بود؛ اما این در حالی بود که رهبران جدید ترکیه نیز در قبال حفظ کشور خود بعد از فروپاشی امپراتوری عثمانی به عنصر سرزمین توجه جدی داشتند. حتی رهبران ترکیه نوین برخی از حقوق اولیه کردهای این کشور را نیز نادیده گرفتند. ممنوعیت استفاده از زبان کردی در محافل عمومی که بعد از کودتای سال ۱۹۸۰ به وقوع پیوست، از جمله تبعیضهای حکومت ترکیه در قبال کردهای این کشور بود.
ناسیونالیسم ترکی پا را فراتر گذاشت و کردها را تحت عنوان «ترکهای کوهستانی» خطاب کرد. این مسائل باعث شده که تنش بزرگترین اقلیت قومی ترکیه با حکومت مرکزی به مسئله‌ای ریشه‌دار تبدیل شود که در برخی از عناصر هویتی به نزاع برخاسته است.
تأسیس گروه خشن و تندروی پ.ک.ک در سال ۱۹۷۸ مسئله کردی را در این کشور به مرحله جدید وارد کرد. عبدالله اوجالان رئیس این گروه جنگهای چریکی خود علیه حکومت مرکزی ترکیه را از سال ۱۹۸۴ آغاز کرد. هزینه‌های هنگفت آنکارا برای مبارزه با پ.ک.ک در کنار هزینه های سیاسی آن به یکی از مهم‌ترین مسائل امنیتی این کشور تبدیل شده است. حتی این مسئله یکی از محورهای مهم در مذاکرات ترکیه با اروپا در طی مذاکرات پیوستن به این اتحادیه بود که هم‌اکنون تعلیق شده است.
اکنون مسئله کردی در ترکیه به یکی از موضوعات لاینحل برای حکومت مرکزی تبدیل شده است؛ چراکه علاوه بر عبدالله اوجالان که در زندان به سر می‌برد، رهبران برخی از احزاب سیاسی کرد ازجمله صلاح‌الدین دمیرتاش و فیگن یوکسکداغ، رهبران مشترک حزب اتحاد دموکراتیک خلقها نیز در حال حاضر در زندان به سر می‌برند و عملا شعارهای حزب عدالت و توسعه و شخص اردوغان برای مذاکرات صلح با کردها به‌جایی نرسیده است.
پ.ک.ک و مساله کردها اهرم فشار آمریکا بر ترکیه
ترکیه برای کنترل مسئله کردی نیازمند کمکهای منطقه‌ای و بین‌المللی است؛ لذا آنکارا باید دیدگاه واقع‌بینانه‌ای در قبال این مسئله اتخاذ کند. واشنگتن در حال حاضر تلاش میکند این موضوع را به یک اهرم فشار علیه ترکیه تبدیل کند؛ چرا که حمایتهای آمریکا از شاخه های اقماری پ.ک.ک در سوریه موسوم به PYD و YPG به‌صورت آشکار در تضاد با منافع ملی ترکیه است و امنیت این کشور را در معرض خطر قرار می‌دهد. با این‌حال واشنگتن حمایتهای خود را از این گروه ها ادامه می‌دهد و کوچک‌ترین توجهی به مواضع آنکارا در این زمینه ندارد. حتی برخی از شنیده ها نیز حکایت از حمایتهای مستقیم آمریکا از پ.ک.ک دارد که صحت این موضوع می‌تواند مناسبات آنکارا و واشنگتن را بیش از پیش تحت تأثیر خود قرار دهد.
از سوی دیگر به نظر می‌رسد آمریکاییها علی‌رغم تلاش خود برای حضور جدی در عملیات آزادسازی رقه و حمایت از مشارکت پ.ک.ک در این عملیات با چالشهای جدی مواجه خواهند شد؛ چراکه آن‌ها بعد ازاین عملیات نیز نمی‌توانند خود را تنها بازیگر مؤثر در این زمینه بدانند. بااین‌حال نکته حائز اهمیت دراین‌بین به نقش‌آفرینی کردهای شمال سوریه مربوط می‌شود. شاخه های اقماری پ.ک.ک در سوریه با حمایتهای آمریکا به یک سطح نسبتاً مطلوبی ازلحاظ تسلط بر مناطق شمال سوریه دست‌یافته‌اند. بحران شام باعث شده که کردهای سوری به لحاظ حقوقی و میدانی به برخی از اهداف خود برسند؛ لذا تثبیت آن‌ها در شمال سوریه موجب ایجاد تنش‌هایی بعد از خاتمه بحران در این کشور خواهد شد. آمریکاییها نیز به دنبال سوءاستفاده از اهرم PYD (شاخه پ.ک.ک در سوریه) هستند. این اهرم فشار در وهله نخست علیه ترکیه به کار گرفته می‌شود؛ اما در نهایت می‌تواند در راستای اهداف منطقه‌ای واشنگتن بهره‌برداری شود.
رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه اخیراً حمایت آمریکا از PYD را نقض قوانین ناتو خوانده بود. این موضع اردوغان در کنار مواضع بسیار وی در مورد این موضوع عمیق شدن شکاف روابط آنکارا و واشنگتن را به نمایش می‌گذارد. اکنون رئیس‌جمهور ترکیه بعد از ناکامی در مذاکرات الحاق ترکیه به اتحادیه اروپا با سردی روابط با آمریکا نیز مواجه شده است. افزایش قدرت اردوغان در چارچوب اصلاح قانون اساسی ترکیه باعث شده است که نگرانیهای غرب از سیاستهای آنکارا افزایش یابد؛ اما سردی روابط طرفین در کودتای نافرجام ۱۵ جولای ۲۰۱۶ به‌خوبی خود را نشان داده و احتمال‌هایی از دخالت عوامل CIA در این کودتا روابط اردوغان با غرب را محتاطانه کرده است.
مواضع آنکارا در قبال قطر به دنبال قطع روابط برخی از کشورهای شورای همکاری خلیج‌فارس با این کشور نیز نشان می‌دهد که زاویه معناداری بین متحدان آمریکا و ترکیه ایجاد شده است. حتی این احتمال نیز داده می‌شود که عربستان نقش ترکیه را در سازمان ناتو به عهده گیرد. اگر حضور ترکیه در ناتو کم‌رنگ‌تر شود، اجرایی شدن این موضوع به دنبال طمع دونالد ترامپ به دلارهای نفتی عربستان به وقوع خواهد پیوست. بی‌شک این تحولات تأثیر گسترده‌ای بر نقش‌های ترکیه و عربستان در منطقه خواهد داشت./
نویسنده: رامین ولی زاده میدانی
منبع: ویژه نامه بیت المقدس (ضمیمه روزنامه قدس)
