برگزاری همه پرسی استقلال اقلیم کردستان عراق به رغم همه مخالفت های منطقه ای و جهانی، این روزها تبدیل به یکی از خبرهای پرحاشیه خاورمیانه شده است.
این همه پرسی در شرایطی در حال برگزاری است (قرار است روز دوشنبه ۳ مهر ۱۳۹۶ برگزار شود) که برگزار شدن یا نشدن و نتیجه آن بیانگر نشانه هایی از شرایط کنونی و پیامدهایی برای سال ها و دهه های آتی منطقه خاورمیانه خواهد بود.
مسعود بارزانی رهبر اقلیم کردستان عراق تا کنون به رغم همه مخالفت ها و هشدارهای منطقه ای و جهانی نسبت به پیامدهای منفی این اقدام، در برابر مخالفت ها سرسختی کرده و به برگزاری آن پافشاری دارد.
برگزاری این همه پرسی با این مخالفت ها و هشدارها حالا تبدیل به یک دوئل منطقه ای بین بارزانی و حزب دموکرات کردستان عراق و دو دولت قدرتمند همسایه عراق یعنی ترکیه و ایران و صد البته دولت مرکزی عراق شده است.
در یک سوی این کشاکش دیپلماتیک و سیاسی دولت اقلیم کردستان عراق و شخص بارزانی قرار دارد که از سیاستمداران کارکشته و قدیمی منطقه است و در سوی دیگر دو دولت قدرتمند منطقه ای یعنی ترکیه و ایران هستند که قادرند با توجه به اهرم هایی که در اختیار دارند، دولت اقلیم کردستان را تحت شدیدترین فشارهای سیاسی و اقتصادی قرار دهند.
علاوه بر این دولت بغداد نیز به جد مخالف برگزاری این همه پرسی است و در روزها و هفته های گذشته بارها نسبت به برگزاری آن هشدار داده و حتی تهدید به مداخله نظامی کرده است.
در صورت برگزاری همه پرسی و رای قابل پیش بینی “آری” به استقلال اقلیم کردستان از عراق، نَفس این اقدام حتی بدون لحاظ کردن نتیجه آن، در شرایط کنونی یک دستاورد سیاسی و دیپلماتیک برای بارزانی خواهد بود.
در این صورت بارزانی نشان داده است که به رغم مخالفت های گسترده توانسته کمپین استقلال خواهی کردهای عراق را به سرمنزل مقصود برساند و از هشدارها و تهدیدهای همسایه های قدرتمند خود هراسی به دل راه ندهد.
این مساله می تواند موقعیت داخلی بارزانی در عرصه سیاسی اقلیم کردستان عراق در موازنه و رقابت با احزابی چون اتحادیه میهنی و حزب گوران و دیگر گروه های کردی متحد و مخالف “حزب دموکرات کردستان عراق” را ارتقا دهد؛ به ویژه در صورتی که پس از برگزاری این همه پرسی مخالفان داخلی این اقدام در داخل کردستان عراق محبور باشند بین فشارها و تحریم های کشورهای همسایه ( ترکیه، ایران و دولت بغداد) و حکومت اقلیم کردستان عراق دست به انتخاب بزنند.
در صورتی که مواضع این احزاب همراستا با کشورهای همسایه باشد در آن صورت موقعیت آنها در افکار عمومی کردهای عراق آسیب خواهد دید و در این صورت موقعیت بارزانی به عنوان یک قهرمان استقلال طلبی برجسته تر خواهد شد.
از سوی دیگر برگزاری این همه پرسی اعتبار بین المللی بیشتری برای رهبر اقلیم کردستان عراق به همراه خواهد آورد و او را یک سیاستمدار مقتدر ترسیم خواهد کرد که قادر شده است به رغم همه مخالفت های همسایه های قدرتمند کار خود را انجام دهد.
اما برگزاری همه پرسی و نتیجه آن هر چند غیر الزام آور باشد، محدودیت های فزاینده ای برای دولت اقلیم کردستان عراق در آینده به همراه خواهد داشت.
بدون تردید دولت های ترکیه و ایران و دولت بغداد قصد خواهند کرد که بارزانی را به دلیل حرف ناشنوی تنبیه کنند و نشان دهند هزینه گام برداشتن در مسیر استقلال تا چه میزان می تواند بالا باشد.
تهران و آنکارا و بغداد پس از برگزاری همه پرسی به دلیل زخم خوردگی از اعتبار خدشه برداشته شده، دولت اربیل را تنبیه خواهند کرد.
کردستان عراق به دریای آزاد راه ندارد و در محاصره همسایگان بزرگ خود است که در صورت برگزاری همه پرسی ، این کشورها انگیزه بسیار بیشتری برای اعمال محدودیت و تحریم علیه اقلیم کردستان عراق خواهند داشت.
زمزمه تحریم های سیاسی و اقتصادی اقلیم از سوی دولتمردان ترکیه از جمله رجب طیب اردوغان رییس جمهور ترکیه مطرح شده است و طبق اعلام رسانه های ترکیه اردوغان چهارشنبه هفته آینده عازم تهران خواهد شد تا با مقامات ارشد ایران درباره موضوعات دوجانبه و مسایل منطقه ای از جمله موضوع همه پرسی استقلال کردستان عراق رایزنی کند.
اردوغان دو روز پیش در جریان مصاحبه ای مطبوعاتی در نیویورک از احتمال اعمال تحریم مشترک ترکیه و ایران علیه حکومت اقلیم کردستان عراق سخن گفت.
به هر روی در صورت برگزاری همه پرسی ، اقلیم کردستان عراق و شخص بارزانی باید خود را آماده چشیدن سخت ترین فشارهای اقتصادی و سیاسی بکند و در این راه تنها طرفی که بارزانی می تواند روی کمک آن حساب کند، حکومت تل آویو خواهد بود که در این صورت نیز کشورهای ایران و ترکیه بیشتر برای تحت فشار گذاشتن بارزانی مصمم خواهند شد.
شاید پافشاری بارزانی به برگزاری همه پرسی را بتوان به یک قمار سیاسی تشبیه کرد قماری که البته دستاوردهای سیاسی داخلی و اعتبار بین المللی برای او به همراه خواهد آورد اما همزمان فشارهای فزاینده ای نیز متوجه منافع حکومت اقلیم کردستان عراق از سوی محور ترکیه- ایران – بغداد اعمال خواهد شد که باید دید کفه کدام سوی این موازنه در شکل دهی به آینده اقلیم کردستان عراق و منطقه سنگین تر خواهد شد.
بارزانی “انتخاب سخت” خود را در برگزاری همه پرسی انجام داده است و حالا “روزهای سخت تری” برای تحمل پیامدها و نتایج این اقدام خود در پیش رو دارد.
نویسنده: مازیار آقازاده
