سلیمان ویسی
عین‌العرب سوریه
شهر کوبانی با نام رسمی و عربی عین‌العرب شهری کوردنشین در کوردستان سوریه است . این شهر در استان حلب در شمال سوریه واقع شده است. جمعیت این شهر ۵۲٬۱۱۵ نفر است. کوبانی در نزدیکی محدوده مرزی با ترکیه واقع شده است. این شهر تا مرز ترکیه کمتر از دو کیلومتر فاصله دارد. تپه میشه نور در شرق و تپه تل شعیر در ۴ کیلومتری غرب شهر کوبانی واقع شده. شمال شهر کوبانی نقطه صفر مرزی با کشور ترکیه است. شهر کوردنشین سوروچ در ترکیه، در فاصله ۱۵ کیلومتری با کوبانی واقع شده است.
پس از جنگی چند ماه میان ائتلاف ضدداعش و روسیه و نیروهای پیشمرگه‌ی اعزامی از اقلیم کوردستان به کوبانی و شماری از اعضای پ‌ک‌ک در قالب ی‌پ‌گ، این شهر باردیگر آزادی خود را به دست آورد اما در حد یک ویرانه از آن باقی مانده بود. در هرصورت کنترل این شهر بسان دیگر مناطق کوردنشین شمال سوریه به شاخه‌ی سوری پ‌ک‌ک سپرده شد که روز اول نوامبر را روز کوبانی اعلام کردند و هر سال در این روز به یادآوری خاطرات و تبلیغ و بزرگنمایی عملکردهای خود در قالب رشادت برمی‌آیند طوری که گویی جز آنها کسی در این شهر علیه داعش گلوله‌یی شلیک نکرده است.
سازمان شبکه ای پ ک ک در ساختار حقوقی نظام بین الملل یک گروه تروریستی خوانده میشود به گونه ای که ایالات متحده و حوزه اتحادیه اروپا هرگونه فعالیت آنها را به ظاهر غیرقانونی می خوانند ولی در واقع از آنها تحت عناوین دیگری به عنوان ابزاری در جهت تامین اهداف خود بهره برداری میکنند. روزی آنها را تحت عنوانی جدید علیه ایران بسیج میکنند و آن را پژاک می نامند، عثمان اوجالان برادر عبدالله اوجالان پس از جدایی از پ ک ک در مصاحبه ای اشاره میکند که آمریکایی ها از تاسیس و فعالیت پژاک علیه ایران به شدت حمایت می کردند و حتی یکی از سناتورهای جمهوری خواه از طریق یک واسطه که اکنون در سوئد پناهنده شده است چند بار به مقر کوهستانی آنها در شمال عراق موسوم به قندیل رفته است ”
محاصره کوبانی توسط داعش در تاریخ ۱۶ سپتامبر ۲۰۱۴ به منظور تصرف شهر کوبانی در شمال سوریه آغاز شد. تا ۲ اکتبر این گروه موفق به تصرف ۳۵۰ روستای کوردنشین منطقه شده‌بود. حملات این گروه باعث فرار بیش از ۲۰۰هزار نفر از مردم منطقه به ترکیه که در فاصله ۲ کیلومتری این شهر قرار گرفته شد. فرماندهی نیروهای داعشی را در این نبردها ابوخطاب الکوردی که از کوردهای حلبچه است بر عهده داشت.
در ۲۷ سپتامبر، جنگنده‌های آمریکا روستای علیشر را در ۴ کیلومتری کوبانی که توسط داعش به عنوان مرکز فرماندهی عملیات استفاده می‌شد بمباران کردند . در ۲۸ سپتامبر، ۱۵۰۰پیشمرگه کورد از طریق خاک ترکیه روانه کوبانی شدند. در یکم اکتبر نیروهای داعش با عقب راندن کوردها از جنوب و غرب کوبانی موفق به تصرف یکی از آخرین روستاهای باقی مانده شدند و به یک کیلومتری شهر رسیدند.
دولت ترکیه از ابتدای درگیری‌های کوبانی تحت فشار شدید بین‌المللی به جهت حمایت از داعش و جبه‌النصره و تروریست خواندن شاخه‌ی سوری پ‌ک‌ک قرار داشت اما مدام حمایت خود از داعش و گروههای افراطی را تکذیب کرد. دولت ترکیه دلیل این موضوع را نگرانی از قدرت گرفتن پ‌ک‌ک که در کشمکشی طولانی با دولت مرکزی ترکیه قرار داشت اعلام کرد. رجب طیب اردوغان، نخست‌وزیر ترکیه یگان‌های مدافع خلق را همچون پ‌ک‌ک گروهی تروریستی خواند و انتظارات جامعه محلی و بین‌المللی پیرامون کمک به این گروه‌ها را نابجا دانست. در تاریخ ۲۰ اکتبر وزیر امور خارجه ترکیه اعلام کرد این کشور به پیشمرگان کورد شمال عراق اجازه خواهد داد برای رفتن به کوبانی از مرز این کشور اما تأکید کرد که کوردهای ترکیه، اعضای پ‌ک ک و همچنین یگان‌های مدافع خلق (ی‌پ‌گ – شاخه‌ی سوریه پ‌ک‌ک) اجازه عبور نخواهند داشت.
جنگ در این شهر چند ماهی به درازا کشید و شهر در اختیار ی‌پ‌گ گذاشته شد و ائتلاف ضدداعش و روسیه ونیروهای پیشمرگه‌ی اقلیم و دیگر گروه و احزاب همگی عقب کشیدند و شهر را برای این گروه گذاشتند تا کنترل و از آن محافظت کند. اما پس از ماهها و سالها نه تنها آوارگان کوبانی به خانه و کاشانه‌ی خود بازنگشتند و اگر هم این اتفاق افتاده باشد در سطحی خیلی پائین بوده، بلکه بسیاری از ساکنان آن که بازگشته و یا در زمان جنگ در این شهر به سر می‌بردند هم از آنجا فرار شدند و کوچ کردند به کشورهای همسایه. ساکنان این مناطق در مصاحبه با خبرگزاری‌ها دلیل این فرار و کوچ کردن را سیاست‌ها و عملکردهای غلط ی‌پ‌گ که در قالب دیکتاتوری می‌گنجد بیان کرده‌اند و اینکه جز خود به هیچ گروه و کسی حق عرض اندام نمی‌دهد و هرکسی را مجبور به تبعیت و اطاعت از خود میکند و هرکسی هم از آنها نباشد بطور خودکار علیه آنهاست و لذا یا حذف خواهد شد و یا به زندان فرستاده خواهد شد آنهم با انواع اتهامات بی‌پایه و اساس.
کوبانی پساداعش رویدادی تراژیک
گزارش رسانه‌های بین‌المللی آن روزهای کوبانی حکایت‌هایی از فرار ساکنان را بیان میکند که بعدها هم که به اصطلاح این شهر آزادشد و کنترل آن به دست شاخه‌ی سوری پ.ک.ک سپرده شد همچنان موج فرارها ادامه داشت. به گفته کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان درآن روزها، فرار ساکنان کوبانی بزرگترین موج هجرت مردم سوریه به خارج از کشور در مدتی کوتاه، و البته بزرگترین برای ترکیه بوده است. با هجوم دهها هزار آواره کورد سوری دیگر از کوبانی و روستاهای اطراف آن به مرز ترکیه، این شهر که قبلا جمعیتی در حدود ۴۰۰ هزار نفر داشت، اکنون متروک شده و مثل شهر ارواح به نظر می‌رسد. تنها کسانی که در شهر هستند چند هزار شبه‌نظامی کورد هستند که برای دفع حملات داعش در آنجا حضور دارند. خبرگزاری آسوشیتدپرس شمار آوارگان را تا آن زمان ۱۵۰ هزار نفر اعلام کرده بود که از کوبانی فرار کرده بودند.
براساس آمارهای سازمان ملل شمار قربانیان جنگ در سوریه که در ابتدا با اعتراضاتی تحت شعار آزادی، عدالت و کرامت در ماه مارس ۲۰۱۱ آغاز شد به بیش از ۳۲۰ هزار کشته و یک میلیون زخمی رسیده و در نتیجه آن، میلیون ها نفر در داخل و خارج از سوریه آواره شده اند. اما نهادهای غیر دولتی شمار قربانیان جنگ در سوریه را حداقل ۴۵۶ هزار نفر تخمین می زنند.
رفتارها و سیاست‌های اشتباه پ‌ک‌ک در این شهر و در کل در مناطق کوردنشین سوریه، از یک طرف سبب فرار و کوچ هرچه بیشتر مردمان این مناطق به کشورها همسایه شد و از سوی دیگر عملکرد ضد انسانی آن در قالب نقض حقوق بشر در این سالها مدام بر زبان‌ها بوده و دولت‌ها و سازمان‌های منطقه‌یی و بین‌المللی بسیاری از عملکرد و سیاست‌های غلط آن انتقاد کرده‌اند که البته تاثیر چندانی نداشته و همچنان این گروه بر افکار و اعمال خود اصرار دارد. هرچند در اکتبر سال ۲۰۱۳ “دلال آمد” به نمایندگی از گروه پ.ک.ک معاهده تعهد برای حفاظت از کودکان در درگیری های مسلحانه را امضا کرد. این سند توسط یک سازمان مردم نهاد به نام فراخوان ژنو تنظیم شده که برای ارتقای احترام توسط عوامل غیردولتی در زمینه هنجارهای انسانی بین المللی در درگیری‌های مسلحانه تلاش می کند. پ.ک.ک علی رغم این تعهد باز هم از کودکان در جنگ استفاده می کند. در ژوئیه سال ۲۰۱۵ یک گزارش حقوق بشر به نام “نیروهای کورد سوریه ممنوعیت استفاده از کودکان سرباز را نقض می کنند” نام ۵۹ کودک را آورد که ده نفر آنها زیر ۱۵ سال بودند و از ژوئیه ۲۰۱۴ توسط ی.پ.گ. به جنگ اعزام شده بودند.
شبکه حقوق بشر سوریه طی گزارشی اعلام کرده پ ک ک فقط در سال ۲۰۱۷ فقط در سوریه ۳۱۶ غیرنظامی را به قتل رسانده که ۵۸ کودک و ۵۴ زن را نیز شامل می شود. همچنین از ۶۵۰۰ مورد دستگیری خودسرانه تعداد ۱۷۰۰ مورد توسط پ ک ک در سوریه انجام شده است. پ ک ک در سال ۲۰۱۷ تعداد ۶۴۷ نفر را زندانی کررد که ۴۷ کودک و ۴۶ زن را شامل می شد در حالی که تعداد زندانیان داعش ۵۳۹ نفر بود. قبلا و در سال ۲۰۱۴ نیز دیده بان حقوق بشر به موارد گسترده نقض حقوق بشر توسط پ ک ک اشاره کرده بود که قاچاق مواد مخدر و دیگر فعالیت های غیرقانونی نیز مطرح شده بود. این گزارش ۱۰۷ صفحه ای همچنین به صورت مستند به موارد ناپدید شدن، قتل، نقض حق محاکمه عادلانه، دستگیری خودسرانه مخالفان سیاسی، سواستفاده از زندانیان، استفاده از کودک سرباز در شمال سوریه به ویژه در جزیر، عفرین و کوبانی توسط پ.ک.ک اشاره می کند. بر اساس این گزارش پ ک ک در مناطق کوردی، عربی و آشوری مرتکب جنایات جنگی شده است. همچنین در این گزارش به مواری مستند از دستگیری مخالفان سیاسی و به قتل رساندن آنها در زندان اشاره شده که توسط شاخه مسلح پ ک ک صورت می گیرد. پ ک ک صدها نفر را بدون محاکمه روانه زندان کرده است.
در گذشته گروه پ.ک.ک حتی از کودکان ۸ تا ۱۲ ساله نیز در جنگ استفاده کرده است. در سال ۲۰۱۰، یک روزنامه دانمارکی به نام “برلینگسه” در مورد کودکان سرباز در گروه پ.ک.ک گزارشی را منتشر کرد. بر اساس این گزارش حدود ۳ هزار کودک سرباز در مقرهای گروه پ.ک.ک وجود دارند. کوچکترین آنها ۸ الی ۹ ساله بود. داستان زندگی عبدالله اوجالان رهبر زندانی گروه پ.ک.ک و نحوه استفاده از سلاح و مواد منفجره به این افراد تعلیم داده می شود. پس از انتشار این گزارش گروه پ.ک.ک با واکنش های تند از طرف سازمان های حقوق بشری در سراسر دنیا مواجه شد. همان سال، یونیسف بیانیه ای صادر کرد و از بکارگیری کودکان سرباز توسط گروه پ.ک.ک “اظهار نگرانی عمیق” کرد.
شاید این گونه تصور شود که کوردهایی که تحت پرچم پ ک ک و ذیل شاخه سوری آن پ ی د و بخش نظامی آن موسوم به ی پ گ تسلیح شده اند همگی سوری تبار هستند ولی اگر فضای کوردی را خوب بشناسید به اتفاقات جالبی برخورد خواهید کرد. در میان نیروهای شبه نظامی ی پ گ برخی از نیروهای ایرانی تبار عضو پژاک ، نیروهای عراقی تبار عضو پ چ د ک که اکنون به توگر آزادی تغییر نام داده است ، نفراتی از شاخه نظامی مرکزی پ ک ک موسوم به ه پ گ نیز حضور دارند و این نشان می دهد که این یک سازمان چند ملیتی، شبه نظامی جدایی طلب است که در سوریه ، در جدار مرزهای ایران، در مناطقی از عراق نظیر شنگال و در مناطق کوردنشین ترکیه برای تفکر جدایی طلبانه ای که اوجالان بنیان نهاد ولی دیگران بهره مند شدند به عملیات های مسلحانه مبادرت می ورزند.
موضوع ربودن کودکان و فریب آنها یکی دیگر از دستاوردهای این گروه در کوبانی و دیگر مناطق کوردنشین سوریه است که هنوز هم ساکنین این مناطق از این معضل شکایت دارند و به همین خاطر هم گروهی دیگر از آنها مجبور به کوچ اجباری شده‌اند تا شاید از دردسر رهایی یابند و بتوانند فرزندانشان را در کنار خودشان داشته باشند و توسط این گروه ربوده نشوند و سپس به میادین جنگ اعزام و کشته شوند.
لطیفه کایا با نام مستعار جاهده به دست قبیله میراندا در دریک از توابع شهر کوردنشین قامیشلو در ربودن کودکان – سرباز نقش اصلی را ایفا می کرد. کایا یک دختر ۱۷ ساله متعلق به یکی از خانواده های قدرتمند آنجا را ربود تا به عضویت ی.پ.گ. در آورد. بیش از ده سال بود پلیس ترکیه نیز به خاطر کودک ربایی کایا را تحت تعقیب قرار داده بود. وی برای گروه پ.ک.ک و سپس برای ی.پ.گ. در عفرین و قامیشلو کودکان را می ربود. وی و همدستانش بیش از ۵۰۰ کودک را ربوده و به گروه پ.ک.ک برده بودند. خانواده های کوردی که از دادن کودکان خود به شبه نظامیان کورد خودداری می کنند با خطر و ریسک از دست دادن آنها برای همیشه مواجه می شوند. گروه پ.ک.ک مدعی است این کودکان به گروه پ.ک.ک وفادار هستند نه به خانواده های خود.
در مناطق تحت کنترل شبه نظامیان پ.ک.ک، بین آنها و بعضی خانواده ها نیز درگیری رخ داده که بر سر ربودن دختربچه ها بوده است. در ماه مه سال ۲۰۱۴، مادرانی از سراسر ترکیه در مقابل شهرداری دیاربکر وابسته به گروه پ.ک.ک تحصن کردند و خواستار بازگرداندن بچه های خود توسط گروه پ.ک.ک شدند. بیشتر بچه ها ۱۴-۱۵ ساله بودند و خانواده ها می گفتند گروه پ.ک.ک آنها را ربوده است.
در ادامه‌ی این سیاست و روند، شاخه‌ی سوری پ‌ک‌ک (پ‌ی‌د و ی‌پ‌گ) به سیستم آموزشی مدارس هم ورود کرده و تمامی منابع و کتب درسی را براساس تراوشات فکری عبدالله اوجالان سرکرده‌ی دربند پ‌ک‌ک در زندان امرالی واقع در ترکیه طراحی کرده و از همان بدو ورود به مدارس، کودکان را با افکار افراطی و به دور از چارچوب فرهنگی و آداب و رسوم موجود مردم منطقه آموزش می‌دهد و آنها را به سوی اعمال و کردارهای خشن از جنس عملیات‌های انتحاری و … سوق می‌دهد که البته این موضوع هم از دید بانیان حقوق بشر و سازمان‌های مرتبط این موضوع دور نمانده و مورد انتقاد قرار گرفته چراکه این نوع سیستم آموزشی که پ‌ک‌ک در این مناطق به کودکان و دانش‌آموزان و بعضا خانواده‌های آنها تحمیل میکند، خارج از استانداردهای بین‌المللی آموزش و تربیت است و در بسیاری از موارد در قالب سیستم آموزشی گروههای افراطی قرار می‌گیرد چراکه از همان آغاز در مغز کودکان بت‌‌های مورد علاقه‌ی خود را می‌کارند و طبعا هم نمی‌توان از کودکانی که در این مدارس تحصیل میکنند، انتظار داشت که بسان افرادی عادی و یا روال معمول انسانیت برخورد و عمل کند بلکه در چارچوب خواسته و اهداف خشونت‌طلبانه‌ی گروه گام برخواهد داشت. لذا خانواده‌ها در این مناطق به شدت با این موضوع مخالف هستند و بسیاری از آنها اجازه نمی‌دهند فرزندانشان در آن مدارس تحصیل کنند.
نظیر رویدادهای تراژیک و تاسف بار ضد انسانی که در مناطق تحت کنترل سازمان پ ک ک در پساداعش در سوریه روی داد را میتوان در مناطق مرزی ایران با ترکیه و اقلیم کوردستان عراق نیز یافت . بکارگیری اجباری همراه با تهدید و ارعاب تیم های نظامی پ ک ک /پژاک ، اخاذی و تهدید مراکز اقتصادی دولتی و اغلب غیر دولتی، ترور و حذف فیزیکی مخالفان ، قاچاق انسان و مواد مخدر و بسیاری از موارد متعدد نقض حقوق بشر و شهروندی از جمله مسائل مهمی است که لازم است با دقت واکاوی و روشنگری شود .
فشار های دولت سوریه و ترکیه بر شاخه سوری پ‌ک‌ک و نارضایتی همگانی از حضور آن در میان مردم، زمینه را برای بیرون راندن این گروه از میان مردم فراهم میکند. دولت مرکزی سوریه این اواخر خواستار کنترل دوباره‌ی این مناطق شده چراکه می‌گوید که خود این مناطق را به منظور پاسداری در مقابل داعش و دیگر گروههای افراطی به پ‌ک‌ک تحویل داده تا مرزهایش را با ترکیه برایش نگه دارد و پاسدار آنها باشد، اما حالا که زمزمه‌های پایان جنگ در این کشور به گوش می‌رسد، دولت مرکزی سوریه خواستار بازگشت به روال قبل از جنگ در این مناطق شده که خود کنترل و اداره‌ی آنها را در دست داشته است. از سوی دیگر برای آمریکایی‌ها هم زمانشان به سر آمده و از دیگر سو نیز ترکیه با شدت بیشتری وارد عمل شده تا این منطقه را وجود آنها پاکسازی کند چراکه می‌گوید اجازه نخواهد داد مینی‌حکومتی کوردی در شمال سوریه تاسیس شود که هم مرز و همسایه ترکیه باشد.
