این شرایط تنها نتیجه جنگ‌های گذشته نیست؛ بلکه محصول مجموعه‌ای از سیاست‌های نادرست، تمرکز قدرت، وابستگی به حمایت خارجی و نبود ساختارهای شفاف اقتصادی است.
یکی از اصلی‌ترین موانع توسعه اقتصادی، امنیتی‌سازیِ تمام عرصه‌های زندگی و اقتصاد است. بخش بزرگی از فعالیت‌های تجاری، سرمایه‌گذاری‌ها، واردات و صادرات و حتی مشاغل محلی در چارچوب ساختارهای امنیتی تعریف می‌شوند و این امر پیامدهای سنگینی داشته است:
- کاهش رقابت و شکل‌گیری انحصار
- فرار سرمایه‌های کوچک و متوسط
- نبود فضای امن برای فعالیت تجار و تولیدکنندگان
- تبدیل اقتصاد به ساختاری غیرمولد و غیرجذاب برای سرمایه‌گذاری
وقتی امنیت بر اقتصاد سایه بیندازد، هیچ برنامه توسعه‌ای نمی‌تواند موفق شود.
در بسیاری از مناطق تحت کنترل نیروهای وابسته به پ.ک.ک، سیستم‌های مالیاتی و عوارض محلی فاقد شفافیت، انسجام و عدالت هستند. این فشارهای مالی بر دوش مردم و کسب‌وکارهای کوچک سنگینی می‌کند و موجب:
- افزایش قیمت کالاهای اساسی
- ورشکستگی مشاغل خرد
- کاهش قدرت خرید مردم
- افت گردش مالی بازار
اقتصادی که بر دوش مردم فشار می‌آورد، نمی‌تواند به سمت توسعه حرکت کند.
مناطق شمال سوریه با محدودیت‌های گسترده در تجارت مرزی مواجه‌اند. کنترل شدید مسیرها، ایست‌های متعدد امنیتی، و ممنوعیت‌های غیررسمی باعث شده:
- ورود مواد اولیه سخت و پرهزینه شود
- صادرات تولیدات محلی تقریباً از بین برود
- قیمت کالاهای وارداتی افزایش یابد
- مرزها نقش خود را در پویایی اقتصادی از دست بدهند
این وضعیت یک اقتصاد بسته و غیررقابتی ایجاد کرده که در آن رشد امکان‌پذیر نیست.
کمک‌های خارجی، به‌ویژه از سوی آمریکا و برخی نهادهای بین‌المللی، در ظاهر به‌عنوان پشتیبان اقتصادی این مناطق معرفی می‌شوند، اما در عمل:
- وابستگی ساختاری ایجاد کرده‌اند
- مانع خوداتکایی و تولید داخلی شده‌اند
- موجب توزیع نابرابر منابع شده‌اند
- ثبات اقتصادی را به تحولات سیاسی خارجی گره زده‌اند
اقتصادی که پایه‌هایش بر کمک‌های متغیر خارجی استوار باشد، با هر تغییر سیاسی دچار بحران می‌شود.
شمال سوریه هنوز از آسیب‌های جنگ رهایی نیافته است. اما مشکل بزرگ‌تر، نبود برنامه جامع بازسازی است. جاده‌ها، شبکه برق، آب‌رسانی، بازارهای محلی و مراکز خدماتی یا فرسوده‌اند یا به‌طور کامل از کار افتاده‌اند. این وضعیت:
- هزینه تولید و حمل‌ونقل را بالا برده
- سرعت رشد اقتصادی را کاهش داده
- سرمایه‌گذاری را پرخطر کرده
در چنین فضایی، توسعه اقتصادی بیش‌تر شبیه یک آرزوست تا یک برنامه واقعی.
ادامه ناامنی و نبود فرصت‌های شغلی پایدار باعث شده هزاران جوان منطقه را ترک کنند. مهاجرت گسترده:
- نیروی کار فعال را کاهش داده
- جمعیت مولد را تهی کرده
- اقتصاد محلی را ضعیف و وابسته‌تر ساخته
وقتی نیروی انسانی از دست می‌رود، اقتصاد هم فرو می‌ریزد.
ساختارهای اقتصادی در شمال سوریه تحت کنترل نیروهای وابسته به پ.ک.ک نه کارآمدند، نه توسعه‌محور و نه پاسخ‌گوی نیازهای مردم. اقتصاد این مناطق بیش از آنکه بر پایه تولید و توسعه باشد، درگیر سیاست‌زدگی، فشارهای امنیتی، وابستگی به قدرت‌های خارجی و نبود ساختارهای شفاف است.
